Галоўны штаб знаходзіўся ў Лунінцы, на тэрыторыі Заходняй Беларусі. Тут аддзелы камплектаваліся, узбройваліся, адсюль накіроўваліся для баявых дзеянняў у Савецкую Беларусь. Напачатку ваяроў было ўсяго 400 чалавек. Яны падзяляліся на «пяцёркі», якія ў сваю чаргу станавіліся ядром асобных паўстанцкіх аддзелаў, цэнтрамі прыцягнення незадаволенага бальшавіцкім рэжымам сялянства. З часам у «Зялёны Дуб» увайшлі партызанскія аддзелы, якія ачольвалі вядомыя камандзіры Касінскі, Вайцяхоўскі, браты Караткевічы, Юшчанка, Цярэнцеў, Лебедзеў, Іван Мацэля. «Зялёнадубцы» вялі баявыя дзеянні ў Слуцкім, Мазырскім, Бабруйскім, Барысаўскім, Ігуменскім паветах.
Сам Дзяргач, які безумоўна быў галоўнай постаццю ў арганізацыі «Зялёны Дуб», кіраваў партызанскімі дзеяннямі на Палессі. Нашчадкам ён пакінуў цудоўную кнігу «Тыпы Палесься. Абразкі і легенды», у якой выказаў спадзяванне: «Мо на касьцёх нашых калісь паўстане край наш родны, прачнецца брат наш цёмны, збудуе хату, у якой сам запануе…»
121. Чаму бальшавікі дазволілі беларусізацыю?
Бальшавікі заўсёды былі прыхільнікамі «класавага падыходу» ў ацэнцы з'яваў грамадска-палітычнага і культурнага жыцця. Усё нацыянальнае, асабліва ў палітыцы і эканоміцы, разглядалася імі як праява «буржуазнасці», з якой раней ці пазней трэба весці бязлітасную барацьбу. Але на пачатку 20-х гадоў палітычная і эканамічная сітуацыя ў Савецкай Расеі вымушала яе кіраўнікоў лічыцца з папулярнасцю сярод шырокіх колаў насельніцтва, у тым ліку і камуністаў, ідэяў нацыянальнага адраджэння.
Каб захаваць свой уплыў на «национальных окраинах» ва ўмовах новай эканамічнай палітыкі, якая адраджала і нацыянальную буржуазію, на Х з'ездзе РКП(б) (сакавік 1921 года) пастанавілі праводзіць курс на ліквідацыю няроўнасці народаў у эканамічным, сацыяльна-палітычным і культурным развіцці. Расейцы прызнаваліся народам, які дамогся перавагаў за кошт гвалту над іншымі народамі Расейскай імперыі, і таму яны абавязаныя кампенсаваць гэтыя страты.
У галіне нацыянальнай палітыкі галоўнымі становяцца ідэі прыярытэтнага развіцця раней прыгнечаных нацыяў, у першую чаргу ўкраінцаў і беларусаў. Ідэі нацыянальна-дзяржаўнага і культурнага будаўніцтва падтрымлівала значная частка кіраўніцтва нацыянальных кампартый. Але маскоўскае кіраўніцтва не збіралася адмаўляцца ад «збліжэння нацый»: беларусізацыя, украінізацыя, татарызацыя і г.д. былі для іх палітычнай гульнёю. 22 верасня 1922 года І.Сталін пісаў да Ў.Леніна: «За чатыры гады грамадзянскай вайны, калі мы з прычыны інтэрвенцыі вымушаныя былі дэманстраваць лібералізм Масквы ў нацыянальным пытанні, мы паспелі выхаваць сярод камуністаў, самі таго не жадаючы, сапраўдных і паслядоўных сацыял-незалежнікаў… Маладое пакаленне камуністаў на ўскраінах гульню ў незалежнасць адмаўляецца разумець як гульню».
Беларусізацыя як палітыка мела дзве складовыя часткі: 1) стварэнне спрыяльных умоваў для развіцця беларускае культуры і мовы; 2) каранізацыю. Каранізацыя была важнейшай часткаю, бо згодна з ёю на кіраўнічыя пасады павінны былі накіроўвацца асобы, найбольш адданыя савецкай уладзе з мясцовага, карэннага насельніцтва.
Беларусізацыя мусіла зрабіць беларускую культуру беларускай толькі па форме, а па змесце — пралетарскай. Беларуская мова, найбольш зразумелая шырокім колам сялянаў, павінна была стаць дзейсным сродкам, каб прывесці іх у сацыялізм.
Трапную характарыстыку гэтай палітыцы даў Міхась Зарэцкі ў рамане «Крывічы», забароненым бальшавікамі, дзе вуснамі аднаго з сваіх герояў сказаў: «Беларусізацыя — гэта, браце, хітрая штука. Гэта стаўка на форму… Аўладаць формай, адлучыць яе ад зместу, вылегчаць яе, выкруціць, высушыць і… выкінуць вон… Гэта палітыка гандляроў з рынку, якія заўсёды звяртаюцца да сялян у іх роднай мове, каб лягчэй абдурыць іх».
«Гульня ў незалежнасць», якую бальшавікі выкарысталі для ўтрымання ўлады ў нацыянальных рэспубліках пад час НЭПа, скончылася разам з ім. У канцы 1929 — пачатку 30-х гадоў найбольш актыўныя дзеячы беларусізацыі былі выключаныя з партыі, а пасля арыштаваныя. І хоць палітыка беларусізацыі не была адмененая, выконваць яе цяпер трэба было шляхам «інтэрнацыянальнага выхавання».
У 30-х гадах змянілася і канцэпцыя нацыянальнай палітыкі. Было канстатавана, што расейцы дапамаглі адсталым народам і цяпер з'яўляюцца для іх «старэйшым братам». Расейскае і савецкае робяцца сінонімамі, расейская культура — перадавой, расейская гісторыя — гераічнай. У сакавіку 1938 года ўводзіцца абавязковае вывучэнне расейскай мовы ў школах нацыянальных рэспублік, яна афіцыйна робіцца галоўным сродкам зносін народаў СССР. Нацыянальныя культуры і па форме і па змесце робяцца савецкімі, «пралетарскімі». Больш лібералізму ў нацыянальным пытанні Масква не дапускала.