— Кунта та хуйхӑ кӑна кӗтсе тӑрать мана… Пурпӗрех хамӑр яла ҫитесчӗ. Кунтан инҫех марччӗ вӗт. Кам патне те пулин кӗрсе выртӑп.
Пӗр самантлӑха Ватрасӑн куҫӗ хуралса килчӗ; ун умӗнче леш унчченхи Пӑрчкан, таврари чи хитре хӗр тӑрать пек. Ҫамрӑк чухнехи ӗмӗчӗ халӗ пурнӑҫланчӗ пек туйӑнса кайрӗ. «Атя, кӗрер», — терӗ Ватрас Пӑрчкана аллинчен тытса. Анчах ун алли пачах та ҫамрӑк хӗр алли пулмарӗ, типшӗм те сивӗрехскер кӑна. Унчченхи Пӑрчкан алли мар иккен.
— Тен, каҫа хирӗҫ каймасан та юрӗ. Пӗр каҫлӑха кунтах юлӑн, — терӗ Ватрас тӑна илсе. — Амӑшӗ, эсӗ мӗн калӑн?
— Сан кӑмӑлу, Ватрас. Эсӗ каланӑ пек пултӑр… Эпӗ вучах патне каям-ха, апат хатӗрлем.
Ватраспа Пӑрчкан шала кӗчӗҫ те чылайччен калаҫса ларчӗҫ. Турханӑн, паллах, Эсрел патӗнчи йӗркесене ыйтса пӗлес килчӗ.
— Эсрел патне ҫитсессӗн, — пуҫларӗ каласа пама Пӑрчкан, — пире ача ҫуртне вырнаҫтарчӗҫ.
— Ку тата мӗнле япала?
— Эсрел шутласа тупнӑскер. Илемлӗ те тӗреклӗ чӑваш хӗрарӑмӗсене ача ҫураттарса усрать. Лешсене вара пӗчӗклех ҫар ӗҫне вӗрентсе ӳстерет те ытти халӑхсемпе ҫапӑҫма ярать. Эпӗ те пилӗк ача ҫуратса патӑм: виҫӗ ывӑл та икӗ хӗр. Пурне те сывӑ хӑварчӗҫ. Начар ачана ҫуралнӑ-ҫуралманах чӑнкӑ ҫыранран шыва пӑрахаҫҫӗ. Хӑй ҫарне, халӑхне вӑйлатса пырать. Юлашки вӑхӑтра вара хӗрарӑмсене те ҫапӑҫма вӗрентет. Халӗ ун хӗрарӑм юланутҫӑсем нумай, ухӑпа та ӑста переҫҫӗ.
— Чӑваш ывӑлӗсемпе хӗрӗсем ӗнтӗ.
— Юнӗпе ҫапла пуль те, чӗлхипе тӗнӗ вӗсен пачах урӑхла. Эсрел вӑйлӑ вӑл. Ӑна ҫӗнтерекен ку тӗнчере тупӑнас ҫук.
— Ан та кала-ха, малашне те ҫаплах пӑхӑнса пурӑнма тивет пуль ӗнтӗ. Вӑрҫӑпа кӑна ан килтӗрччӗ. Ыттине чӑтӑпӑр.
— Шухӑшӑмпа кашни кунах яла килсе каяттӑм. Тӗлӗкре те пӗрмаях кунти вырӑнсем курӑнатчӗҫ. Тарса та пӑхрӑм, анчах хӑваласа ҫитсе тытрӗҫ. Вирлӗ сыхлаҫҫӗ. Чуна пусарас тесе ал ӗҫне пикентӗм, илемлӗ тӗрӗсем тума пуҫларӑм. Пӗрре ҫапла лайӑх хатӗрленсе юртӑна ҫакмалли кавир тӗртрӗм. Самай хитрескер пулчӗ. Тахӑшӗ ҫавӑн ҫинчен Эсреле пӗлтернӗ. Лешӗ персе те ҫитрӗ. Тумӗ хӑйӗн калама ҫук паха, ылтӑн та кӗмӗл кӑна ҫиҫсе тӑрать. Тарҫисем те пӗрле, пуҫ тайса кӑна тӑраҫҫӗ.
— Ҫак кавира тӗрлесе илемлетекенни эсӗ-и-ха? — ыйтрӗ Эсрел.
— Эпӗ, — тетӗп.
— Ӑста тунӑ. Вӑл текех ман юртӑра чи хаклӑ хӑнасене кӗтсе илнӗ вырӑнта ҫакӑнса тӑрӗ.
— Ҫакӑ маншӑн калама ҫук пысӑк чыс, аслӑ Эсрел, — терӗм.
— Апла пулсассӑн сана ҫакӑншӑн тав тӑвас шухӑшӑм пур. Мӗн кирлине ыйт.
— Вӑйлӑран та вӑйлӑ Эсрел, киле кайма ирӗк парсам мана, — терӗм.
— Кунта мӗнрен япӑх вара. Апатне япӑх ҫитереҫҫӗ-и? Е арҫынсем япӑх юратаҫҫӗ-и? Эсӗ хӑш енчисем вара? Турхану кам?
Эпӗ вара сан ятна каларӑм, тепӗр хут тӑван ене яма тархасласа ыйтрӑм. Вӑл вара тӗлӗннипе: «Ҫав чухӑн та выҫӑ ҫӗршывра мӗн кирлӗ-ха сире», — тесе хучӗ. Унтан тарҫисемпе шӑппӑн калаҫса илчӗ те: «Килӗшетӗп. Эсӗ каланӑ пек пултӑр. Анчах ҫӗр ҫинче ҫакӑн пек кавир урӑх пулмалла мар», — терӗ.
Вара мана иккӗн алӑсенчен ярса тытрӗҫ те виҫҫӗмӗшӗ куҫа темле шӗвек сапрӗ. Ҫут тӗнче ялтӑр! туса илчӗ те тӗттӗмленсе ларчӗ. Унтанпа куҫсӑр тӑрса юлтӑм. Кунпа ҫӗре те пӑтраштаратӑп, кунта ҫити миҫе кун килнине те уҫӑмлӑн калаймастӑп. Юрать-ха, ырӑ ҫынсем тупӑнчӗҫ, ҫул кӑтартрӗҫ, шыв урлӑ каҫарчӗҫ.
— Эй, ҫӗр ҫӑтман! Тем тӑвӑттӑм ҫавна! Мӗншӗн аслати ҫапса вӗлермест-ши ӑна?
Амине кӗчӗ те тулта уҫӑрах тесе апат ҫиме килкартине чӗнчӗ. Виҫҫӗшӗ те тухрӗҫ…
III
Ватрас паян час ҫывӑрса каяймарӗ. Ыранхи кун канӑҫ памасть ӑна. Мӗнле иртӗ-ши вӑл? Хысна илме мӗнлескерсем килӗҫ-ши? Пӗлме ҫук вӗсене, пӗрисем ҫын евӗрех килсе каяҫҫӗ, теприсем вара ниҫта кайса кӗрейми алхасаҫҫӗ, ҫӗмӗреҫҫӗ, ҫамрӑк хӗрарӑмсене, хӗрупраҫсене мӑшкӑлласа хӑвараҫҫӗ. Нимӗн тума та ҫук, вӗсен аллинче Эсрел панӑ ирӗклӗх тата хурҫӑ хӗҫӗ. Тӗреклӗ арҫынсем. Те юриех ҫавӑн пеккисене яраҫҫӗ. Хирӗҫ тӑнин усси ҫук, вӗсемех паттӑр, вӗсемех вӑйлӑ. Мӗнле сыхланса юлмалла-ши? Ҫапла чылайччен шухӑшласа выртрӗ турхан. Ҫынсенчен пухнӑ пурлӑха та аса илчӗ: миҫе михӗ тырӑ, миҫе чӑпта типӗтнӗ пулӑпа типӗтнӗ какай, сӑсар тирӗсем, шӑратнӑ ҫу, пыл, ятарласа ҫӗленӗ атӑ-пушмак, шап-шурӑ пир тӗркисем… Мӗн кӑна сӗтӗрмест пулӗ Эсрел чӑваш тӑрӑхӗнчен. Нихӑҫан та тӑранассӑн туйӑнмасть.
Чӑннипе каласассӑн, Ватрасӑн ҫывӑрни те пулмарӗ, ирех тӑчӗ те тарҫисене пухса ялсем тӑрӑх тухса кайрӗ. Каярах вара мӑн ҫул ҫине тухса инҫетрен тусан пӗлӗчӗ капланса килнине пӑхса тӑмалла. Эсрел ҫыннисене кӗтсе илмелле. Йӗрки ҫапла.