Από το Γεροντικό
Ένας γέροντας είπε:
- Αν σταθείς σ' έναν τόπο και δεις εκεί κάποιους να καλοπερνούν, μην τους ζυγώσεις.
Αν όμως υπάρχει άλλος, πού είναι φτωχός και δεν έχει ούτε ψωμί, πλησίασέ τον, και θα βρεις (ψυχική) ανάπαυση.
Ο αββάς Αγάθων είπε:
- Αν υπάρχει κάποιος που μου είναι πολύ αγαπητός, και καταλάβω ότι με παρασύρει σε κάποιο ελάττωμα, τον απομακρύνω από κοντά μου.
Ενας γέροντας είπε:
- Πρέπει να φεύγουμε μακριά απ' όλους όσοι δουλεύουν στην αμαρτία, έστω κι αν είναι φίλοι ή συγγενείς μας, έστω ακόμα κι αν έχουν το ιερατικό ή το βασιλικό αξίωμα. Γιατί η απομάκρυνση απ' όσους δουλεύουν στην αμαρτία, μας χαρίζει την παρρησία στο Θεό και τη φιλία Του.
Από πού ν' αρχίζουμε την άσκηση
Από πού ν' αρχίζουμε την άσκηση; Οι αρχάριοι έχουν ανάγκη από υπομονή και επιμονή, γιατί η αρετή στην αρχή φαίνεται δύσκολη, ύστερα όμως αποδεικνύεται εύκολη.
Του αββά Ισαάκ
Μακάριοι είναι εκείνοι πού ζώστηκαν την υπομονή και την ελπίδα και ρίχθηκαν στη θάλασσα των θλίψεων για την αγάπη του Θεού με απλότητα, χωρίς να το πολυεξετάσουν, χωρίς να δειλιάσουν από το σάλο και τα κύματα, που σηκώνονται μπροστά τους, και χωρίς να λιποψυχήσουν από τη θαλασσοταραχή. Αυτοί βρίσκουν γρήγορα σωτηρία στο λιμάνι της βασιλείας και αναπαύονται στα σκηνώματα εκείνων πού κοπίασαν με καλό τρόπο και αγάλλονται μέσα στην ευφροσύνη — γέννημα της ελπίδας τους.
Όσοι τρέχουν με ελπίδα στον ανώμαλο και δύσκολο δρόμο (της σωτηρίας), δεν γυρίζουν πίσω ούτε χρονοτριβούν για να εξετάσουν την αιτία της δυσκολίας. Όταν πια περάσουν το δρόμο και φτάσουν καλά στο τέρμα, τότε μόνο σκέφτονται τις δυσκολίες και τις ανωμαλίες του δρόμου και ευχαριστούν το Θεό, πού τους γλίτωσε από τόσα και μεγάλα κακά, χωρίς και οι ίδιοι να γνωρίζουν το πώς.
Αντίθετα, από αυτούς που κάνουν πολλές σκέψεις και θέλουν τόσο πολύ να πιστεύουν πώς είναι σοφοί και παραδίνονται στις περιπλανήσεις των λογισμών τους και προπαρασκευάζονται με τη δειλία και θέλουν να προβλέψουν τις αιτίες πού ίσως θα τους προξενήσουν βλάβη, οι περισσότεροι (λέω απ' αυτούς) βρίσκονται να κάθονται πάντα στην εξώπορτα των σπιτιών τους. Πραγματικά, για κάτι τέτοιους είναι πού λέει η Γραφή: «Λέγει οκνηρός αποστελλόμενος είς οδόν, λέων εν ταίς οδοίς, έν δε ταίς πλατείαις φονευταί» (Παροιμ. 26:13). Είναι σαν κι αυτούς που είπαν: «Εκεί εωράκαμε τους γίγαντας και ήμεν ενώπιον αυτών ωσεί ακρίδες» (Αριθ. 13:34). Αυτοί είναι πού θέλουν πάντα να παρουσιάζονται σοφοί, αρχή όμως ποτέ δεν αποφασίζουν να βάλουν.
Η πολλή σοφία να μη γίνει παγίδα μπροστά σου και αιτία να γλιστρήσεις. Στήριξε το θάρρος σου στο Θεό, πλησίασε και άρχισε να βαδίζεις με τον πρώτο θερμό ζήλο σου πάνω στον αιματοβαμμένο δρόμο, χωρίς να φροντίζεις καθόλου για το σώμα σου και χωρίς να εξετάζεις περιττές λεπτομέρειες, για να μη βρεθείς γυμνός από τη γνώση του Θεού. Γιατί και ο γεωργός πού φοβάται ή περιμένει να έρθουν (ευνοϊκοί) άνεμοι, ποτέ δεν θα σπείρει. Προτιμότερος είναι ο θάνατος για χάρη του Θεού, παρά μια ζωή γεμάτη ντροπή και οκνηρία.
Εσύ λοιπόν, όταν θελήσεις ν' αρχίσεις έργο Θεού, πρώτα να δώσεις υπόσχεση στο Θεό, σαν να μην έχεις πια ζωή σ' αυτόν τον κόσμο, σαν ετοιμασμένος για θάνατο, σαν άνθρωπος πού έχει χάσει κάθε ελπίδα στην παρούσα ζωή. Αυτό να κρατάς στο νου σου, κι έτσι θα μπορέσεις, με τη βοήθεια του Θεού, ν' αγωνιστείς και να νικήσεις. Γιατί η ελπίδα της ζωής αυτής δημιουργεί στο λογισμό χαύνωση, και δεν αφήνει τον άνθρωπο να προκόψει σε τίποτα καλό. Να μην αρχίσεις, επομένως, την εργασία του καλού έργου με διψυχία, πού οδηγεί στη χαυνότητα, για να μη φτάσει να γίνει ανώφελος ο κόπος σου και αφόρητη η εργασία της (πνευματικής) καλλιέργειάς σου. Αρχισε το αγαθό με ανδρεία και αδίστακτη πίστη στο Θεό, αφού γνωρίζεις ότι ο Κύριος είναι ελεήμων και έτοιμος πάντα να βοηθήσει αυτούς πού Τον επιζητούν. Μα και γενναιόδωρος μισθαποδότης γίνεται, δίνοντάς μας τη χάρη Του όχι ανάλογα με την εργασία μας, αλλ' ανάλογα με την προθυμία και την πίστη των ψυχών μας. Γιατί Αυτός είναι που λέει: «Ως επίστευσας γενηθήτω σοι» (Ματθ. 8:13).