- Αν μας συγχωρεί ο Θεός, μολονότι κάνουμε τόσα κακά, μακροθυμώντας απέναντί μας, δεν θα μας βοηθήσει, πολύ περισσότερο, αν θελήσουμε να κάνουμε τα καλά;
Του αγίου Μαξίμου
Λένε ότι για πέντε αιτίες παραχωρεί ο Θεός να πολεμούμαστε από τους δαίμονες.
Και πρώτη είναι, λένε, ν' αποκτήσουμε τη διάκριση της αρετής και της κακίας, καθώς μας πολεμούν και τους πολεμάμε.
Δεύτερη, ν' αποκτήσουμε την αρετή με πόλεμο και κόπο, κι έτσι να την έχουμε βέβαιη και σταθερή.
Τρίτη, να μην υψηλοφρονούμε, καθώς προοδεύουμε στην αρετή, αλλά να μάθουμε να ταπεινοφρονούμε.
Τέταρτη, να μισήσουμε τελείως την κακία, αφού τη γνωρίσουμε με τα παθήματά μας.
Πέμπτη και κυριότερη απ' όλες, να μην ξεχνάμε, αφού αποκτήσουμε την απάθεια, ούτε τη δική μας αδυναμία ούτε τη δύναμη Εκείνου πού μας βοήθησε.
Του αββά Ισαάκ
Όταν θελήσεις να κάνεις αρχή καλού έργου, πρώτα να ετοιμάσεις τον εαυτό ν_>/σου για την αντιμετώπιση των πειρασμών, πού πρόκειται να έρθουν εναντίον σου. Γιατί ο εχθρός, όταν δει κάποιον ν' αρχίζει με θερμή πίστη μια θεάρεστη ζωή, συνηθίζει να του επιτίθεται με διάφορους και φοβερούς πειρασμούς, ώστε να δειλιάσει απ' αυτούς ο άνθρωπος και να εγκαταλείψει την καλή του πρόθεση. Και παραχωρεί ο Θεός να πέσει σε πειρασμούς για να χτυπήσεις επίμονα τη θύρα (του ελέους) Του και για να ριζώσει μέσα στο νου σου, από το φόβο των θλίψεων, η μνήμη Εκείνου, και για να Τον πλησιάσεις με τις προσευχές, ώστε ν' αγιαστεί έτσι η καρδιά σου από την ακατάπαυστη ενθύμησή Του. Και όταν Τον επικαλείσαι, θα σε ακούσει. Και θα μάθεις έτσι, ότι ο Θεός είναι αυτός πού σε λυτρώνει. Και τότε θα νιώσεις την παρουσία Εκείνου πού σ' έπλασε και σε δυναμώνει και σε προστατεύει. Γιατί η σκέπη και η πρόνοια του Θεού αγκαλιάζει όλους τους ανθρώπους. Δεν γίνεται όμως ορατή παρά μόνο σ' εκείνους πού καθάρισαν τον εαυτό τους από την αμαρτία και είναι συνεχώς προσηλωμένοι στο Θεό. Εξαιρετικά μάλιστα φανερώνεται σ' αυτούς η βοήθεια και η πρόνοια του Θεού, όταν μπουν σε μεγάλη δοκιμασία για χάρη της αλήθεια, γιατί τότε την αισθάνονται πολύ καθαρά με την αίσθηση του νου.
Μερικοί, που είδαν αυτή (τη βοήθεια) και με τα σωματικά τους μάτια, ανάλογα με τις δοκιμασίες, και διαπίστωσαν έτσι τη συμπαράσταση του Θεού, υποκινήθηκαν απ' αυτή σε γενναίες πράξεις, όπως μαθαίνουμε για τον Ιακώβ και τον Ιησού του Ναυή και τους Τρεις Παίδες και τον απόστολο Πέτρο και τους άλλους αγίους, που άθλησαν για το Χριστό. Σ' αυτούς (η θεία βοήθεια) ήταν ολοφάνερη, έχοντας ανθρώπινη μορφή, δίνοντάς τους θάρρος και προετοιμάζοντάς τους για τον αγώνα της ευσέβειας. Αλλά και στους πατέρες, πού έζησαν στην έρημο και έδιωξαν από κει τους δαίμονες και έγιναν κατοικητήρια αγγέλων, και σ' αυτούς παρουσιάζονταν συνεχώς οι άγιοι άγγελοι και με κάθε τρόπο τους βοηθούσαν και τους συμπαραστέκονταν σε όλα και τους στήριζαν και τους λύτρωναν από τους πειρασμούς, πού οι άγριοι δαίμονες τους προξενούσαν. Αλλά και μέχρι σήμερα δεν απομακρύνεται η βοήθεια του Θεού από τους ανθρώπους που ολοκληρωτικά αφιερώθηκαν στα έργα που Εκείνος ευαρεστείται, αλλά βρίσκεται κοντά σε όλους όσοι Τον επικαλούνται.
Συχνά η Θεία χάρη διδάσκει
Συχνά η θεία χάρη διδάσκει, μέσω απλών ανθρώπων, αυτά που πρέπει, σε όσους εμπιστεύονται την πρόνοια του Θεού. Οι ταπεινοί καταδέχονται να διδάσκονται και από τους τυχαίους.
Από το Γεροντικό
Ο αββάς Μακάριος έλεγε, πώς όταν ήταν νέος, επειδή κάποτε έπεσε σε ακηδία, βγήκε έξω από το κελλί του, στην έρημο, με τον εξής λογισμό:
«Όποιον κι αν συναντήσεις, ρώτησέ τον κάτι πού θα σε ωφελήσει.
Βρήκε λοιπόν ένα παιδί πού έβοσκε βόδια, και του λέει:
- Παιδί μου, πεινάω. Τι να κάνω;
- Έ, να φας! αποκρίθηκε εκείνο.
- Έφαγα και πάλι πεινάω, είπε ο αββάς.
- Να ξαναφάς, του λέει το παιδί.
- Πολλές φορές έφαγα, και όμως πεινάω πάλι.
Τότε το παιδί τον ρωτάει (με απλότητα):
- Μήπως είσαι γάιδαρος, γέροντα, και γι αυτό θέλεις όλο να τρως;
Ωφελημένος (απ' αυτό ο αββάς), σηκώθηκε κι έφυγε.
Ένας γέροντας είπε:
- Προτιμώ να διδαχθώ παρά να διδάξω.
Από το βίο του αγίου Αρσενίου
Ο μέγας Αρσένιος ήταν άνθρωπος μεγάλης παιδείας, τόσο κοσμικής όσο και χριστιανικής. Θα μπορούσαμε να πούμε πώς ξεπερνούσε όλους τους συγχρόνους του σε πολυμάθεια και σε αρετή. Γι αυτό και ο βασιλιάς Θεοδόσιος τον διάλεξε ανάμεσα σε όλους τους τότε (μορφωμένους) ανθρώπους ως παιδαγωγό για τους γιους του Ονώριο και Αρκάδιο. Μολονότι όμως και τόσο μορφωμένος ήταν, αλλά και στη Σκήτη, όπου ασκήθηκε πολύ καιρό, απέκτησε ακόμα περισσότερη θεία γνώση, είχε τόσο μεγάλη ταπείνωση, πού δεν ντρεπόταν να ρωτάει και τους πιο απαίδευτους και να παίρνει από αυτούς κάθε δυνατή ωφέλεια.