- Otla, gözüm, otla!
HAÇA QAYA
Həzrət Əli Əleyhissalam hündür bir qayanın yanında
mühasirəyə düşür. Görür keçməyə yer yoxdu. Zülfüqarı
götürüb qayanın başından çalır. Qaya üç yerə bölünür,
haçalanır. Qayanın adı qalır Haça qaya.
Haça qaya çox sınaqlı ocaqdır. Ondan bir az aralıda
Həzrət Əlinin namaz qıldığı yer var: dizlərinin və alnının izi
durur.
İmam müsibəti günlərində Haçaqaya ağlayar,
qayadan qanlı göz yaşları damcılayır.
BİR TİKƏNİN OVSANATI
122
Cavan bir qız Məhəmməd peyğəmbərin yanına gəlif
deyir ki, ya peyğəmbər, mənə yaş təyin elə. Mənim neçə
yaşım olar?
Peyğəmbər Əleyhissalam qıza baxıf deyir ki, qızım,
sənin otuz yaşın olar. Qız qayıdır ki, ya peyğəmbər, düzdür,
mənim otuz yaşım var. Özüm də on beş ərə getmişəm,
amma qızam. Məhəmməd peyğəmbər qızın sözünə məhəttəl
qalır:
- Ay qız, sən bu sirdən məni agah elə görüm, bu necə
olan işdi?
Qız deyir:
- Ya peyğəmbər, canım sənə fəda, mən də belə
bədbaxtam. İndiyə kimi hası oğlana getmişəmsə, toy gejəsi
mana əlini vurmamış yatıf, savax yuxudan qalxmıyıf, ölüf.
Peyğəmbər Əleyissalamın əsavası Abuzər də onların
yanındeydı. Məhəmməd peyğəmbər Abuzərə deyir ki, sən
bu qızı oğluna almalısan. Bu sözü eşidəndə Abuzərin
qarnına sancı dolur. Amma onun nə həddi varıydı
peyğəmbərin sözünü çöyürsün. Deyir:
- Ya peyğəmbər, sən buyurandan sonra mən nəkərə-
yəm? Al deyirsən, alım.
Gün o gün olur ku, Abuzər oğluna toy eliyəsi olur.
Toy günü bir də görüllər ki, bir kor qarı gəlir, nəvəsi də
yedəyində. Adamların yanına çatanda qarı yalvarır:
- Ajam, cılpağam, Allah irzasına mana köməy eləyin.
Abuzər qarını da, nəvəsini də yaxşıcana doyuzdurur,
puldan- paradan verif yola salır. Qarı Abuzərin özünə də,
oğluna da alxış oxuya-oxuya çıxıf gedir.
Gejə tüşür, toy soğulur, ta nolasıdır, adamlar gəlini
bəyə tafşırıf dağılışdılar. Elə bu vədə qızın o biri
nişannılarını öldürən qara ilan genə özünü yetirir. Sürünə-
sürünə oğlannan qızın yatdığı döşəyin altındakı gəvənin
arasına girir. Allahdan olan kimi burdaja ilanı yuxu tutur.
123
Savax üzünüzə xeyırrıxnan açılsın, savax açılır. Bu
işin hamısı peyğəmbərə agahıydı. Peyğəmbər Əleyhissalam
deyir:
- Gedin bəynən gəlinin üstündə yatdığı gəvəni pükülü
mana gətirin!
O saat gedif gəvəni gətirillər. Məhəmməd peyğəmbər
əlindəki çubuxla gəvəni döyəşdiyir. Bir də görüllər budu ha
gəvənin arasından bir qara ilan yerə tüşdü. Peyğəmbər
Əleyhissalam ilana deyir:
-Ey Allahın dilsiz-ağıssız heyvanı, sən burda
neynəyirsən?
İlan deyir:
- Paho-vay, savax açılıb! Heş mənnən çıxmayan iş,
nətəri oluf ki, indiyənətən yatıf qalmışam? Ya Peyğəmbər,
agah ol, o qızın atası mənim erkək tayımı öldürüf. Mən
yazıx neçə illərdi təkəm. Onunçun da and içmişdim, neçə
ki, canımda can var, gərək onun qızını ər üzünə həsrət
qoyam.
Peyğəmbər Əleyhissalam adamlara buyurur ki, duz-
çörək gətirin. Duz –çörəyi ilanın qavağına qoyuf deyir:
- Səni and verirəm bu duz-çörəyə, o cavannardan əl
çək! Özun də get, filan bağçada bir qara ilan var, arvadı
ölüf. Bax onun yanına. Səni ona verdim!
İlan sürünə-sürünə çıxıf gedir. Məhəmməd
Peyğəmbər üzünü adamlara tutuf deyir:
- Bax Abuzərin oğlunu ölümdən qurtaran o kor
arvadın alxışıdı. Abuzərin verdiyi bir tikə çörək osanata
keçif.
İMAM HƏSƏNİN ARVADI
124
Günlərin bir günündə nətəri olursa Allah nəhlət
eləmiş Yezid, İmam Həsənin arvadını yoldan çıxarır. Onu
öyrədir ki, ərini öldürgünən səni oğluma alım. Arvad da
xəlvətcənə su cürdəyinə zəhər tökür. Gejə İmam Həsən
bərk susuyuf cürdəyi başına çəkir. Elə ordacana ciyarı
doğranıf ölür.
İmam Həsən ölənnən sonra Yezid arvadı öyünə
gətirir. Şər qarışır, arvad öydəki çıraxları görüf soruşur:
- Bu nədi belə yandırıfsınız?
Deyirlər bu çıraxdı, biz gejələr munun işığında
otururuq. Arvad da qayıdır ki, biz hamımız gejələr İmam
Həsənin işığına yığışardıx. Onun üzü gün kimi şox salardı.
Arvadın bu sözünə Yezidin bərk qəzəvi tutur:
- Sən ki, işığına oturduğun kişinin qədrini bilmədin,
mənim oğlumun qədrini hardan biləcəksən?
Munu deyənnən sonra arvadı qatırın quyruğuna
bağlatdırır. Deyir qatır hələ də o arvadı özünnən hərriyir,
dağda, daşda sürütməş çəkir. Onçun da əyax üstə su işmək,
əli-əl üstə çataqlamax günah sayılır. Onda qatır dayanır,
həmin o lənətdəmə arvadın yornuğu çıxır.
GƏNCƏ
Əli hökümlü pəhlivan olub. Atam-anam, balalarım
Əliyə qurban. Gəncəyə Əli şəhəri deyirlər, İmam Hüseyn
şəhəri deyirlər.
Bir gün canım qurban olmuş Əliyə Allahdan nida
gəldi. «Get filan yerə binə bas», Gəldi binə basmağa. Gördü
bir çoban qoyun otarır. Salam-kalam elədi. Dedi:
- Ay çoban qardaş, burda binə basmaq istəyirəm.
Nətərdi?
Çoban dedi:
125
- Çox gözəl. Amma bir az gənc elə. Yanı gencə olsun.
Əli dedi:
- Ay camaat, bu şəhərin adını Gəncə qoydum.
TAPMACALAR
Bir atım var mehriban,
Köksü suda hər zaman.
126
Gecə-gündüz kişnəməz,
Arpa-saman istəməz.
(qayıq, gəmi)
Bir balaca adacıq,
İçi dolu ağ muncuq.
(ağız, dişlər)
Bu gün şənbədir,
Küyləmə, düşənbədir.
Od yox, ocaq yox,
Qazanda bişən nədir?
(pendir)
Qıçları var, əli yox,
Yanları var, qabırğası yox.
(səndəli)
Daş üstə daylaq oynar.
(dolu)
Məcnunda yoxdu,
Leylidə var.
Yusifdə yoxdu,
Züleyxada var.
(«L» hərfi)
Taxcadan düşdü tapp elədi,
Gülsənəm onu happ elədi.
(siçan və pişik)
Ay gedər ha, il gedər,
Gecə-gündüz yol gedər,
Nə dili var, nə ağzı,
Nərildər aslan gedər.
127
(su)
Altı daş, üstü daş,
Arasında çətənəm
Qazanda bişən duzsuz
Aşımdı mənim.
(səməni halvası)
Bir atım var ağ alaca,
Özü gedər, yəhəri qalar.
(körpü altında su)
Biri gəlir,
Biri oturur,
Biri yatır.
(çay, ağac, torpaq)
Göydə doğulur,
Yerdə boğulur.
(torpaq)
Üç qardaşım var,
Biri suluyur,
Biri üfürür,
Biri bitirir.
(yağış, yer, günəş)
Dörd qardaşın bir papağı,