Fatmanın başmağı qaldı suda. Gəldi pal-paltarını
yerbəyer elədi. Analıqnan qız qayıtdı öyə. Fatma soruşdu:
- Toy nətəri keçdi ?
Bunlar bir də başladılar ah-nif tökməyə. Padşahın
oğlu yolda Fatmanı görmüşdü. Üzgüçü gətirdi başmağı
çıxartdırdı. Dedi:
- Bu başmaq filan atlıdan düşüb. Başmaq yiyəsi
tapıla gərək.
Padşahın adamları düşdülər qapı-qapı. Hamı qızını
bəzədi-düzədi. Kirli-pasdı ayaqlar isdağa qoyuldu.
Yuyuldu. Başmaq heçcə kəsin ayağına olmadı ki, olmadı.
Dedilər bəs filan evdə iki qız var, birinə baxdıq, birinə
yox. Analıq bu dəfə Fatmanı saldı təndirə, ağzına da bir
yekə daş qoydu.
Allahtaala haqqın Allahıdı. Xoruz durdu təndirin
başında. Başladı :
- Fatma bacım təndirdədi,
Əli – ayağı kəndirdədi.
Xoruzu nə qədər qovaladılar, getmədi.
Padşah dedi:
- Burada bir sirr var. Açın təndirin ağzını.
207
Təndirin ağzını açdılar. Qızı çıxartdılar. Başmaq
qızın ayağının üstündə oldu. İşin üstü açıldı. Qız həmin
quyudakı libası geyinib padşahın imarətinə getdi. Fatma
xoruzu da özüylə götürdü. Dedi :
-
Xoruz mənim qardaşımdı. Xoruzumu
aparmasam, gedəmmərəm.
Padşah Fatmaya qırx gün, qırx gecə toy çaldırdı.
Aradan bir xeyli keçdi. Fatma həmliydi. Analıq
paxıllıqdan çatlayırdı. Keçəl Fatmanı göndərdi qızın
yanına. Bu da gəlib padşahın oğluna dedi :
- Gəlmişəm bacıma özüm qulluq eləyim. Ayağı
ağırdı. Qoy aparım çarhovuzun qırağında çimizdirim.
Bu çarhovuzun içində bir laxa balıq varıydı. Çirkin
Fatma qızı itələdi balığın ağzına. Balıq Fatmanı uddu.
Keçəl Fatma onun libasını geydi gəldi.
Padşahın oğlu ovdan qayıtdı. Gördü xoruz
çarhovuzun qırağında o başa bu başa qaçır. Deyir:
- Fatma bacım çarhovuzun içində,
Ağ oğlan qucağında.
Allahın hökmüylə Fatma laxa balığının qarnınıda
bir oğlan doğdu. Padşahın oğlu üzgücülər gətirdi. Fatmanı
laxa balığının qarnından çıxartdı. Gördü Fatma lümlütdü.
Əbasına büküb uşaqlı-zadlı gətirdi imarətinə.
Allah pisə lənət elədi. Padşahın oğlu əmr verdi, bir
nökər, bir eşşək, bir xurcun gətirdilər. Oğlan keçəl
Fatmanı iki şaqqa elətdi. Hər şaqqasını xurcunun bir
tayına qoydurdu. Dedi:
- Nökər bunu filan qapıya ötürərsən.
Analıq gördü bir eşşək yükü pay gəlir. Kişiyə dedi :
- Görürsənmi, a kişi, sənin qızın bir ildi gedib, bir
çürük qoznan da adımızı anmayıb. Amma mənim qızım
iki gündü gedib. Bir belə pay göndərib.
Arvad xurcunu açdı, gördü xurcundakı öz qızıdı. Bir
başına döydü, bir dizinə.
208
Nağılımız burada bitdi. Göydən üç alma düşdü. Biri
mənim, biri nağıl danışanın, biri qulaq asanın.
MƏLİKMƏMMƏD
Bir varıydı, biri yoxuydu. Bir padşah varıydı. Bu
padşahın da üç qızı. Qızların üçü də yetişmişdi. Padşahın
qorxusundan heç kəs bunlara ağız açammırdı. Bir gün
bacılar fikir-fikir elədilər. Biz neyləyək? Bunu atamıza
nətəri çatdıraq? Kiçik qız dedi ki, gəlin bir qarı çağıraq,
dərdimizi açaq. Belə də elədilər.
Qarı gəldi. Dedi:
- Nökəri göndərin bazara. Üç yemiş alsın. Biri bir az
ötmüş, biri lap yeməli, biri də tam yetişməmiş.
Bəli, nökər yemişləri alıb gətirdi. Qızlar bunu qızıl
məcməyidə padşaha göndərdilər. Padşah əyan-əşrafını
yığdı. Dedi :
- Gəlin bu yemişləri kəsək!
Padşahın bir ağıllı vəziri varıydı. Dedi:
- Qibleyi-aləm sağ olsun! Bu yemişlər elə belə
gəlməyib. Bax bu vaxtı ötmüş yemiş böyük qızındı.
Yeməli ortancıl qızındı, bu biri də kiçik qızındı.
Padşah barmağını dişlədi. Dedi:
- Vəzir, belə ?
Dedi:
- Belə.
Padşah car çəkdirdi. Vilayətində nə qədər cahal
varıydı hamısını yığdırdı. Meydan sulandı. Qızın hərəsinə
bir qızıl alma verdilər, bəyəndiyi oğlana atsın. Böyük qız
vəzirin oğluna, ortancıl vəkilin oğluna atdı, kiçiyin alması
əlində qaldı. Atmadı. Bu qız bağmanın yanında bir keçəl
varıydı onu sevirdi. Gördü keçəl gəlmədi. Bu da Allahın
işiydi. Qız keçəli çayda çiməndə görmüşdü. Keçəl keçəl
209
deyildi; bir teli qızılıydı, bir teli gümüş. Özü də padşah
oğluydu. Sirri açılmasın deyin başına qarın keçirərdi.
Gördülər kiçik qız almanı atmadı. Dedilər kim
qalıb, kim qalmayıb? Bəs deməzsənmi bağmanın
yanındakı keçəl. Keçəli gətirdilər meydana. Qız keçəli
görən kimi əlindəki almanı tulladı keçələ. Padşah bərk
qəzəbləndi. Dedi:
-Allah bu qızın əvəzinə mənə bir qara daş verəydi.
Bu ki məni xar elədi, qoy elə keçələ də getsin. Heç buna
toy-zad da lazım deyil.
Kiçik qız keçəlin dalına düşüb getdi. Keçəl qızı hər
gün döyürdü. Gecə yatanda qılıncını sıyırıb ortaya
qoyurdu. Qız dinib-danışmırdı.
Günlərin bir günündə, iraq üzümüzdən, padşah bərk
azarrandı. Buna ov əti buyruldu. Kürəkənlər hərəsi bir at
minib ova çıxdı.
Keçəlin adı Məlikməmməd idi. Məlikməmməd iki
tükü bir-birinə tutuzdurur, Həzrət Süleyman eşqinə nə
istəsə hazır olurdu. Bir dəfə də Süleyman peyğəmbəri
çağırdı. Bir quyu açıldı. Quyudan yəhərli, yüyənli bir at
çıxdı. Məlikməmməd ata mindi. Süleyman peyğəmbər
eşqinə nə qədər quş varıydı, ceyran – cüyür varıydı,
hamısını bir dərəyə doldurdu.
Vəzirnən vəkilin oğlu ha gəzdilər, ha dolandılar,
əllərinə ov keçmədi. Gəldilər Məlikməmmədin yanına.
Məlikməmməd başındakı qarını atmışdı. Gözəl
libasdaydı. Kürəkənlər bunu tanımadı. Gördülər dərə
ovnan doludu. Məlikməmməddən ceyran-cüyürün birini
istədilər. Dedilər qızıllan bir çəkək, ver bunlardan bizə.
Məlikməmməd dedi:
- Elə şey olmaz. Məndə damğa var.Gərək sizin
kürəyinizə damğa basam. Siz mənim qulum olasınız.
Bunlar bir-birinin üzünə baxdılar. Dedilər əşi, kimdi
kürəyimizi görən? Vurur, qoy vursun.
210
Məlikməmməd vəzirnən vəkilin oğluna damğa
vurdu. Sonra ceyranlardan birini kəsdi, soydu. Süleyman
peyğəmbər eşqinə dua oxudu:
- Dadı başına,
Tüpürüm leşinə.
Bunu deyə-deyə ətə tüpürdü. Kürəkənlər ovu
götürüb getdi.
Məlikməmməd ceyranın başını evə gətirdi.
Arvadına dedi:
- Bunu təmizlə, bişir. Atana apar.
Qız Məlikməmmədin dediyini elədi. Ceyranın
başını gətirib anasına verdi. Anası gəldi padşahın yanına,
yalvar- yaxar elədi:
- A kişi, sənin o kəsiyin gözünün yaşını tökür. Nolar