Kişi başlayır yerini əkməyə.
Axşam düşür, hava qaralır. Kişi xurcunu çiyninə
atıb gəlir evinə, evə çatanda arvad bərk sevinir. Deyir
yəqin kişi ov ovlayıb.
Soruşur:
- A kişi, nədi o xurcundakı?
Kişi deyir:
- Heç, arvad… Bir qazan qaynar su qoy, çiməcəm,
özün də xurcuna əl vurma.
Arvad gedir su qoysun. Bu, suyu isidənə kimi kişi
tez bir çökürlü ağac kəsib gətirir.
Arvada deyir:
223
- Arvad, sən o parçı al əlinə. Sən tök, mən vurum!
Arvad şaqqaşaq qaynayan suyu xurcunun üstünə
əndərir. Əndərdikcə də kişi zopaynan xurcunu vurur. Di
vur ki, vurasan. Nə yemisən, turşulu aş. Vurduqca da
deyir:
- Nə itim kimi zingildəyirsən? Nə pişiyim kimi
miyoldayırsan?
Bunlar bir də baxıllar ki, xurcundan qan süzülür.
Kişi xurcunun ağzını açır. Qızıl alqana bulaşmış tülkünü
açıb-buraxır. Deyir:
- Di get, gördüyünü söylə!
Tülkü sıpıxmış götürülür, nə götürülür. Özünü verir
meşəyə. Heyvanlar bunun başına yığılır. Soruşurlar:
- A tülkü, bu nə gün-dirrikdi? Kim səni bu kökə
qoyub?
Tülkü yana-yana deyir:
- İnsan oğlu bütün heyvanlara ağzına gələni dedi.
Dedi ki, sizin kökünüzü kəsəcəm.
Heyvanlar hamsı inanır. Dedilər:
- Biz hamımız birləşib onu tikə-tikə eləyərik. De
görək haradadı dediyin adam?
Tülkü deyir:
- Bax o tək qarağac var ha… hər gün onun dibində
yer əkir.
Səhər açılır. Heyvanlar hamısı sözü bir yerə qoyub
kişinin yanına gəlir. Kişi uzaqdan bunları görür. Dırmaşır
qarağacın başına. Heyvanlar tökülüşür. Görürlər kişi
ağacın başında. O deyir sən çıx, bu deyir sən çıx. Çıxan
olmur. Axırda düşürlər tülkünün üstünə:
- Düşmən səninkidi, özün çıx!
Tülkü ha hoppanır, sürüşüb düşür. Ha hoppanır,
sürüşüb düşür. Axırı ayı pəncəsinə alıb tülkünü qaldırır.
Bunun dalınnan da o biri heyvanlar düzülür dal-dala.
Dırmaşırlır ağaca. Tülkü çatır kişinin düz yanına. Soruşur:
224
- Hə, halındı, dəmin?..
Kişi özünü itirir. Əli yerdən-göydən üzülür.
Qışqırır:
- Arvad, sən tök, mən vurum!
Tülkü elə bilir başına qaynar su tökürlər. İndicə
döyəcəklər. Tez özünu atır yerə. O birilər də bunun
dalınca. Hamısı özünü yerə çırpır. Oradaca leş-leşə
verirlər. Kişi ağacdan düşür. Heyvanları bir-bir soyur.
Xəzini də aparıb bazarda satır. Kasıblığın daşını atır.
ZURNA
Biri varmış, biri yoxmuş bir padşah varmış. Bu
padşahın da gözünün ağı-qarası bir qızı varıymış. Çox
yerdən elçi gəlir, amma padşah öz qızını heç kimə vermək
istəmir ki, istəmir.
Günlərin bir günü bir kasıb kişinin oğlu padşahın
qızına vurulur. Gecə-gündüz bu qızın fikri ilə
yaşayır,ondan ötrü az qala dəli –divanə olur. Oğlan qızın
dərdindən xəstələnib yorğan-döşəyə düşür. Çox təbib
gəlir, bir əlac eləyə bilmir. Axırı bir gün oğlan dərdini
anasına açır. Anası da bu məsələni öz ərinə ərz eləyir.
Bunu eşidəndə kişinin halı birtəhər olur. Öz-özünə
fikirləşir ki, balam, bu gədə dəli olub, nədir? Biz hara,
padşah hara? Harda görünüb ki, padşah öz qızını bir
kasıbın oğluna versin?
Nəysə, kişi çox götür-qoy eləyir. Görür oğlu
gözünün qabağındaca günü-gündən şam kimi əriyib
üzülür. Oğlunun dərdi onu içəridən yeyir. Axırı əlacı
kəsilir, padşahın qapısına elçiliyə getməli olur. Kişi
padşahı görən kimi əli-ayağı köməşir, nitqi tutulur, rəng
verib, rəng alır. Nəyə gəldiyini unudur.
Padşah soruşur:
225
- Kişi, nəyə gəlibsən?
Kişinin dili topuq çalır:
- Padşah sağ olsun, oğluma toy eləmək istəyirəm,
sən zurna çala bilərsənmi?
Padşah bu sözü eşidib əvvəlcə qaş-qabağını
turşudur, sonra kişinin dəli olduğunu zənn edib şaqqanaq
çəkir. Padşah nə illah eləyirsə, gülüşünü saxlaya bilmir.
Bir də özünə gələndə görür ki, bu sözü deyən adam
yoxdu. Kasıb kişi qorxub qaçmışdı. Padşahın «Zurna çala
bilərsənmi?» sözündən xoşu gəlir, ona görə də tez əmr
edir ki, bu sözü iri hərflə sarayın ən çox gözə çarpan
yerinə yazsınlar. Əmr yerinə yetirilir.
Ertəsi gün padşah yuxudan oyanır. Üzünü
qırxdırmaq istəyir. Bir azdan dəllək padşahın yanında
hazır olur. Amma bu gün nədənsə padşahın dəlləkdən heç
gözü su içmir. Padşah dəlləkdən soruşur:
- Noolub, kişi, yoxsa naxoşlamısan? Rəngin niyə
qaçıb?
Dəllək cavab verir:
- Padşah sağ olsun, bir az soyuqlamışam.
Dəllək bunu deyib başlayır padşahın üzünü
qırxmağa. Birdən padşahın gözü divara yazdırdığı sözə
sataşır: «Oğluma toy eləmək istəyirəm, sən zurna çala
bilərsənmi?» Padşah uğunub gedir. Dəlləyi uçunma tutur.
Özünü saxlaya bilməyib dizi üstə padşahın ayaqları altına
yıxılır, hönkür-hönkür ağlayır:
- Padşah sağ olsun, bilirəm… bilirəm ki, sən bu
məsələdən xəbərdarsan… Vallah, məndə günah yoxdur.
Mənə yazığın gəlsin. Mən sənin başını kəsmək istəmirəm.
Məni onlar məcbur eləyir.
Padşah elə bil yuxudan ayılır. Təəccüblə soruşur:
- Noolub, a kişi, sən nə danışırsan? De görüm nə baş
kəsmək, nə sui-qəsd? Bu nə deməkdir?
Dəllək məsələni padşaha ərz eləyir:
226
- Padşah sağ olsun, sənin vəzirin mənə hədə-qorxu
gəldi. Dedi ki, bu gün padşahın üzünü qırxanda onun
başını kəsməsən, özünü ölmüş bil.
Padşah cəld ayağa qalxır. Zalım vəziri yanına
çağırtdırır. Vəzir dəlləyin zarımasındın məslənin nə yerdə
olduğunu başa düşür. Həmin gün padşah vəzirin boynunu
vurdurur. Sonra isə divara yazdırdığı sözün sahibinini
tapıb onu saraya gətirməyi əmr edir. Çox keçmir ki, kasıb
kişi padşahın hüzuruna gətirilir. Padşah bundan soruşur:
- Kişi, mən sənə yaxşılıq eləmək istəyirəm. De
görüm o vaxt mənim hüzuruma nədən ötrü gəlmişdin?
Qorxma, sözünü açıq de.
Kasıb kişi əvvəlcə qorxur. Sonra padşahın sözünün
doğruluğuna inanıb ürəklənir:
- Padşah sağ olsun, o vaxt mən sənin yanına başqa
məqsədlə gəlmişdim. Amma çaşdım, sözümü sənə açıq
deyə bilmədim. Bu dəfə sənə sözün doğrusunu deyəcəm.
İstəyirsən boynumu vurdur, istəyirsən də məni vəhşi
itlərinə yem elə, özün bilərsən. Mən sözün doğrusunu
deyəcəm.
Kasıb kişi padşahı məsələdən agah elədi. Padşah
heç nə demədi. Öz qızını kasıb kişinin oğluna verdi.