qızıl balıq gətirir. Padşahın balıqlardan çox xoşu gəlir.
Deyir ki, kaş biləydim bu balıqların hansı erkək, hansı
dişidir? Birdən balıqlar sinidən pıqqıldayıb gülürlər. Şah
çox təəccüblənir. Səbəbini axunddan soruşur. Deyir ki,
sənə üç gün möhlət verirəm. Balıqların gülməyinin
səbəbini öyrənməsən, boynunu vurduracağam.
Axund məlul-məlul evinə gəlir. Əhvalatı arvadına
söyləyir.
Axundun bir keçəl nökəri varıydı. Keçəl deyir:
- Ağa, fikir etmə, o nə şeydir? Mən bilirəm balıq
niyə gülüb.
Axund sevinir. Keçəlin qarnını doydurub padşahın
yanına gətirir. Padşah deyir:
232
- Axund, öyrəndinmi?
Axund sevincək deyir:
- Padşah sağ olsun, onu mənim bu nökərim də bilir.
Bu zaman nökər deyir:
- Padşah sağ olsun, mən nökər adamam, heç nə
bilmirəm. Özüm elə edirdim ki, ağam mənim ac qarnımı
doydursun. O axunddu, axund bilər belə şeyləri.
Axund qalır mat-məhəttəl. Aradan bir az keçmiş
padşahın vəziri deyir ki, padşah sağ olsun, bu Keçəldən
mənim ağlım bir şey kəsmir. Deyəsən balıqların
gülməsini Keçəl bilir. Padşah Keçəli yanına çağırıb deyir:
- Əgər balıqların nəyə gülməsini deməsən, boynunu
vurduracağam.
Keçəl məcbur olur. Deyir ki, ey padşah, balıqların
gülməsini məndən soruşma, peşman olarsan. İndi ki,
məcbur edirsən, qoy onda bir məsələ çəkim, sonra
deyərəm.
Padşah izn verir. Keçəl deyir:
- Padşah sağ olsun. Bir padşah var imiş, vəziri ilə
gəzirmiş. Görür ki, göydə uçan quşlar qəfəsdəki
qızılquşlarla söhbət edir. Padşah onların nə danışdıqlarını
vəzirdən soruşur. Vəzir deyir:
- Padşah sağ olsun, göylərdə uçan quşlar qəfəsdəki
quşlara deyir ki, qardaşın toy edir, səni də toya dəvət edir.
Qızıl quş isə deyir ki, məni kimdir boşlayan ki,
qardaşımın toyuna gedim.
Padşah vəzirə deyir:
- Quşa de ki, mən onu boşlasam, gedib-gələrmi?!
Qızılquş söz verir ki, gələrəm və ona ən mətah şey
gətirərəm. Quşu azad edirlər.
Üç gündən sonra qızılquş gəlir. O özü ilə iki alma
çəyirdəyi gətirir. Padşah iki bağban çağırır. Deyir ki,
hansınız bu çərdəkləri tez yetişdirərsiniz?
233
Qoca bağban çərdəkləri götürür. Aradan üç ay
keçəndən sonra bağban görür ki, dörd elə alma yetişib ki,
adam baxanda ağlı gedir. Kişi almaların ikisini evinə
qoyur. İkisini isə götürüb padşahın imarətinə gəlir.
Padşahın qara qulu deyir ki, padşah yatıbdır. Bağban da
almaları qarşısına qoyub yuxuya gedir. Qara qul hərlənir,
bağbanın yatdığını görüb iynə ilə almalara zəhər yeridir.
Bir azdan sonra bağbanı silkələyib ayıldır ki, padşah
yuxudan qalxıb.
Bağban almaları götürüb gedir, padşahın qarşısına
qoyur. Padşahın almalardan çox xoşu gəlir. Almanının
birini kəsib yemək istəyəndə qara qul deyir:
- Padşah, sən nə edirsən? Nə bilirsən ki, o almalar
necədir? Onu bizə dustaq etdiyimiz bir quş gətirib. Qoy
qoyun-quzuya ataq, onlar yesin, görək nə olur?
Belə də edirlər. Qoyun-quzu ölür. Padşah qızılquşun
boynunu üzür.
Bunu görən bağban qaçır. Evə gəlib arvada əhvalatı
danışır və deyir:
- Arvad, almaları gətir yeyək, biz də ölək. Yoxsa
padşah dərimizə saman təpəcək. Ər – arvad almanın birini
bölüb yeyirlər və on beş yaşında qızla oğlan olurlar.
Bağban almanın birini götürüb padşahın yanına
gəlir və hər şeyi padşaha danışır. Padşah almanı yeyir, on
beş yaşında oğlan olur. Bilir ki işlərin başı qara quldur.
Qulun boynunu vurdurur və qızılquşu öldürməyinə çox
peşman olur.
Keçəl söhbətini qurtarır və deyir:
- Padşah, indi bildinmi?
Padşah keçəlin üstünə qışqırır. Keçəl deyir:
- Yaxşı, padşah, onda dörd metr uzunluğu, üç metr
eni olan bir xəndək qazdır.
İş hazır olanda Keçəl deyir ki, arvadlarının qırxını
da bura gətir.
234
Arvadlar gəlir. Növbə ilə buradan tullanır.
Arvadların iyirmisi tullana bilir, iyirmisi isə xəndəyin
içinə düşür.
Keçəl deyir:
- Padşah sağ olsun, xəndəyin içinə düşənlər
arvaddır, qırağa düşənlər isə kişidir. Balıqlar da ona görə
gülür ki, sən öz arvadlarının erkək-dişiliyini bilmirsən,
bəs bizim erkək-dişiliyimizi nə biləcəksən?
Şah öz tacını götürüb Keçəlin başına qoyur. Keçəl
olur şah. Nağıl burada bitir.
COMƏRD QƏSSAB
Deyir bir gün Şah oğlu Şah Abbasın kefinin kök
vaxtı idi. Oturub vəzir Allahverdi xanla söhbət eləyirdi.
Birdən Şah oğlu Şah Abbas vəzirdən soruşdu:
- Vəzir, görəsən bu dünyada məndən səxavətli,
comərd adam varmı?
Vəzir fikrə getdi. Şah Abbasın İrandan gətirilmiş bir
qulu varıydı. O da qapıda müntəzir dayanmışdı. Qul
vəzirin dərin fikirə getdiyini görüb dilləndi:
- Şah sağ olsun, qəzəbin keçməsə, düzünü deyərəm:
var.
Şah Abbas tez qulu hüzuruna çağırdı. Quldan
soruşdu:
- De görək kimdir o comərd adam?
Qul dedi:
- Şah sağ olsun, Gəncədə bir Qəssab Əhməd var,
adına Comərd Qəssab deyirlər, bax o, səndən comərddir.
Şah dedi:
235
- Yaxşı, mən gedib onu yoxlayaram. Əgər dediyin
düz olsa, sənə ürəyin nə istəyir verəcəm. Yox, əgər yalan
cıxsa, boynun vurulacaq.
Qul baş endirdi ki, razıyam.
Şah oğlu Şah Abbasla vəzir Allahverdi xan yola
düşməkdə olsunlar, sizə kimdən xəbər verim Qəssab
Əhməddən. Qəssab Əhmədin bir əmisi qızı varıydı.
Bunlar yeddi il idi ki, nişanlı idilər. İkisinin də ata-anası
öldüyünə görə onlara yas saxlayıb toylarını eləyə
bilməmişdilər. Bunların evləri də yanaşı idi. Ancaq çox
həyalı dolanırdılar. Qız hər gün Əhmədin yemək-içməyini
hazırlayıb barının üstünə qoyardı, Əhməd də oradan
götürərdi.
Əhmədin tərəzisi də, baltası da, dükanı da qızıldan
idi. Özü də əmisi qızının eşqiylə əti elə kəsirmiş bircə
dəfə tərəziyə qoymaqla nə artıq olarmış, nə də əksik.
Bəli, Şah Abbasla Vəzir Allahverdi xan çox
gəzdikdən sonra gəlib çıxdılar Əhmədin dükanına.
Görürlər burda hər şey qızıldandı. Bir cavan oğlan əlində
qızıl balta ət doğrayıb – satır. Özü də hər müştəriyə ət
verdikcə baltanı bircə dəfə qaldırıb-endirir. Tərəziyə
qoyduğu ət qızıl kimi dübbədüz gəlir. Bu qəssab alıcıları
yola salanda deyir:
- Vermərəm, ya Əli, almaram, ya Əli!
Şah Abbas vəzirə deyir:
- Gəl biz də ət alaq, görək bunu tərəzidə çaşdıra
bilərikmi?
Bunlar qarışırlar camaata. Növbə çatanda Əhməd
bunlara ət vermir, yan-yörəsinə verir.