- Hə, oyanmışam, sözünüzü deyin.
İranlının biri deyir:
- Gəncəli qardaş, nə məsləhət görürsən, başlayaq
yuxumuzu danışmağa?
Gəncəli deyir:
256
- Başlayın, başlayın. Lap axırda mən söyləyəcəm
gördüyüm yuxunu.
Birinci iranlı deyir:
- Bu gecə canım fəda olmuş Həzrət Abbas gəldi
girdi yuxuma. Mənə dedi ki, görürəm, kasıb adamsan, bu
yaxınlarda sənə böyük bir məmləkət bağışlayacam.
İnşallah, ondan sonra atarsan kasıblığın daşını.
İkinci iranlı deyir:
- Elə mən də yuxuda fəda olduğum Həzrət Abbası
gördüm. Həzrət Abbas mənə də böyük bir məmləkət
bağışlayacağını vəd elədi. Sonra da əlimdən tutub məni
cənnətə apardı. Əşi, cənnət nə cənnət?! Çatan kimi huri-
mələklər aldılar məni dövrəyə. Kef eləmişəm onlarla bu
gecə səhərəcən.
Növbə gəncəliyə yetişəndə başladı hönkür-hönkür
ağlamağa:
- Heç bilirsiniz bu gecə mənim başıma nə iş gəlib?
Gəncəli ucadan hönkürür. Amma ha hönkürürsə,
gözündən bircə damla yaş çıxmır. İranlılar təşvişə
düşürlər:
- Qardaşcan, danış görək nə olub?
Gəncəli sözünə davam edir:
- Sizin əziz canınız üçün, qardaşlar, elə təzəcə
yuxuya getmişdim ki, bir də gördüm dəhşətli bir hənirti
gəlir. Oyandım gördüm qoca, əli qılınclı bir kişi durub
sizin başınızın üstündə. Kişini görəndə əlim-ayağım
göməşdi. Soruşdum ki, a kişi, kimsən, nəçisən, hardan
peyda oldun sən belə? Nə desə yaxşıdır? Dedi ki, sus,
heyvan oğlu heyvan. Sonra da əlindəki qılıncı qaldırıb
dedi:
- Mən Həzrət Abbasam. Gəlmişəm ki, bu iki
iranlının başını kəsib qurda-quşa atım. Çünki onlar Allah
yanında çox günah işlədiblər.
257
Bunu eşidən kimi, başladım fəda olduğum Həzrət
Abbasa yalvarmağa ki, onlara dəymə, yazıqdırlar. Onlar
Allahın kasıb bəndələridir. Həzrət Abbas mənə acıqlanıb
dedi:
- Ey Allahın məzlum bəndəsi, görürəm sən düz
adama oxşayırsan, mənim işimə qarışma ha… And olsun
Allaha, yoxsa bir qılınc da sənin başına endirərəm. Mən
bunları öldürüb, tikə-tikə doğrayıb qanlarını içəcəm.
Özlərini də cəhənnəm odunda yandıracam. Yenə başladım
yalvarmağa. Düşdüm əl-ayağıına ki, fəda olum, dəymə bu
yazıqlara, bir çətən külfətləri var. Çevir onları balalarının
başına. Bunu deyəndə kişi bir az rəhmə gəldi. Dedi ki,
onda onların cəzasını bir az yüngül eləyəcəm. Onları bir-
iki gün ac saxlayacam, qoy ağılları başlarına gəlsin. Sonra
da qılıncını mənə tərəf qaldırıb dedi ki, dur onların
hazırladığı halvanı ye, qoy onlar ac qalsınlar. Dedim ki,
fəda olum sənə, günahları nədir ki, bunları belə ac
saxlayırsan? Yazıqdırlar, bir qırıq halva qayırıblar, qoy
yesinlər, uzaq yol gedəcəklər. Bir də ki, mən halva yeyən
deyiləm. Kişi iki ayağını bir başmağa dirəyib durdu. Ha
yalvarıb yaxardım, mümkün olmadı. Dedi ki, yeyəcəksən,
vəssalam. Yoxsa bu saat səni də, iranlı yoldaşlarını da bu
qılıncla cəhənnəmə vasil edərəm. Gördüm ki, başqa əlac
yoxdu. Çar-naçar durub birtəhər halvanı yedim. Hərçənd
mən halva yeyən deyiləm. Neyləyim, o kişi qılınc gücünə
yedirtdi bu boyda halvanın hamısını mənə.
İranlılar gəncəlinin sözünə inandılar və ona bu
«yaxşılığı» üçün bəlkə min dəfə «çox sağ ol» dedilər.
TACİR VƏ HAMBAL
258
Bir tacir bir yeşik şüşə alır. Bir hambal cağırır ki,
şüşəni evə aparsın. Hambalnan üç manata razılaşırlar. Bir
az getməmiş tacir öz-özünə düşünür ki, mən bir tacir
babayam, necə ola ki, öz əlimlə bu hambala üç manat
verəm. Üzünü hambala tutub deyir:
- Hambal, sən məndən üç manat alacaqsan. De
görüm, bu üç manata neyləyəcəksən?
Hambal deyir:
- Tacir qağa, necə neyləyəcəm? Çorəyə verib
yeyəcəyəm.
Tacir deyir:
- Hambal, bu üç manatı sən neçə gün çörəyə verb
yeyəcəksən?
Hambal deyir:
- Tacir qağa, baxır vəziyyətə. Qonaq olsa, bir günə,
olmasa iki günə.
Tacir deyir:
- Hambal, sən bu üç manatı cəmisi iki günə yeyib
qurtaracaqsan. Əlində isə heç nə qalmayacaq. Gəl sənə bir
manata bir söz öyrədim, gərəyin olar.
Hambal bir xeyli fikirləşir. Deyir ki, balam, tacir
qağa düz deyir, bu üç manatı mən iki günə yeyib
qurtaracağam, əlimdə də bir şey qalmayacaq. Amma söz
həmişə qalır. Bəlkə bu tacir elə yaxşı sözlər bildiyi üçün
tacir olub? Üç manatdansa, üç kəlmə söz alsam yaxşıdı.
Gərəyim olar. Deyir:
- Tacir qağa mən razı, sözünü de.
Tacir deyir:
- Tərpən gedək, yolda deyərəm.
Hambal daha bir söz demir, başlayır yol getməyə.
Bir az gedəndən sonra hambal çiynindəki yeşiyi yerə
qoyub deyir:
- Tacir qağa, buradan o yana getmərəm, sözünü de.
Tacir deyir:
259
- Hambal, sözümün biri budur ki, desələr, dəli
ağıllıdan yaxşıdı, eşit, inanma.
Hambal deyir:
- Tacir qağa, burda nə var ki, elə bunu mən özüm də
bilirdim.
Tacir deyir:
- Hambal, yola düzəl gedək, ikincisi bundan da
yaxşıdı.
Hambal bir söz demir, yeşiyi dalına alıb yola
düzəlir. Bir az getməmiş yenə də yeşiyi çiynindən salıb
deyir:
- Tacir qağa, buyur, ikinci sözünü de. Amma bu o
birindən yaxşı olmalıdır.
Tacir deyir:
- Hambal, desələr, yalan söz doğru sözdən yaxşıdı,
eşit, inanma.
Hambal dedi:
- Tacir qağa, qırx ildi palan belimdə hamballıq
edirəm, hər gün də belə sözlər eşidirəm. Sən təzə bir şey
demədin.
Tacir dedi:
- Hambal, götür yeşiyi, yolçu yolda gərək. Bu
sözlərin mənasını sonra bilərsən. Üçüncüsü bundan da
yaxşıdı. Tələsmə.
Hambal bildi ki, manatın biri də havayı yerə getdi.
Daha bir söz demədi. Ləhliyə-ləhliyə yeşiyi dalına alıb
yola düzəldi. Gəlib tacirin evinə çatdılar. Tacirin evi
ikimərtəbəli idi. Hambala buyurdu ki, yeşiyi ikinci
mərtəbəyə qaldırsın. Elə ki, ikinci mərtəbəyə qalxdılar,
hambal dedi:
- Tacir qağa, di sözünün üçüncüsünü de.
Tacir dedi:
- Hambal, yeşiyi düşür, bir nəfəsini dər, üçüncüsünü
də deyim.
260
Hambal dedi:
- Tacir qağa, elə şey yoxdu. Yeşiyi belimdən
düşürən deyiləm. Sözünü de, sonra düşürüm.
Tacir gördü hambal dediyini deyəcək, əlacsız qalıb
dilləndi:
- Hambal, desələr pis arvad yaxşı kişidən yaxşıdı,
eşit inanma.
Söz bura çatanda, hambal başa düşdü ki, tacir ona
kələk gəlir. Nədi-nədi üç manatı verməsin. Ona görə də