Выбрать главу

dedi:

- Tacir qardaş, dediyin sözlərin tayı-bərabəri

yoxdur. Amma mən də bir söz bilirəm. Onu sənə

deyəcəyəm. Əgər mənim bir sözüm sənin üç sözündən də

yaxşı olsa, üç manatı alacağam, yox yaxşı olmasa üç

manat halalındı.

Tacir düşündü ki, bu hambalın nə sözü ola bilər.

Yenə bir şey quraşdırıb başını yozaram. Hambal tez

çiynindəki şüşə dolu yeşiyi ikinci mərtəbədən yerə

tullayıb dedi:

- Tacir qağa, desələr, bu yeşiyin içində bir dənə

salamat şüşə qalıb, eşit, inanma.

Hambal bunu deyib ikinci mərtəbədən aşağı endi.

Darvazadan çıxıb yola düzəldi.

Tacir də qaldı yana-yana.

ŞAH ABBASIN OĞLU

Deyir bir gün Şah Abbas yolnan keçirmiş. Görür bir

oğlan uşağı küllükdə yatıb. Götürüb buna bir kağız yazır:

«Dünyanı nə üzlü tutsan, o üzlü gedəcək». Kağızı qoyur

oğlanın qoynuna, çıxıb gedir. Bu çıxıb getməkdə olsun.

Görək oğlan neyləyir? Oğlan yuxudan ayılır. Görür

261

qoynunda bir kağız var. Kağıza baxır, baxır, bir şey

anlamır. Oğlan oxuyub-yazmaq bilmirdi. Yüyürür qazının

yanına. Kağızı oxutdurur.

Oğlan kağızı da götürüb gedir Şah Abbasın qılıncı

işləməyən uzaq vilayətlərdən birinə. Bir kənddə qonaq

qalası olur. Ev yiyəsinə deyir ki, bəs mən Şah Abbasın

oğluyam. Bunlar da çox şad olurlar.

Oğlan bir müddət burda qalır. Bu burda qalmaqda

olsun. Sizə kimdən deyim, kimdən xəbər verim ev

yiyəsinin arvadından. Bu sirr arvadın dəndiyini deşir.

Dözə bilmir. Koxanın arvadına deyir:

- Deməzsənmi bugün-sabah sənin ərini koxanlıqdan

çıxardacaqlar. Yerinə də bizim kişini qoyacaqlar. Odey

Şah Abbasın oğlu neçə gündü bizdə qalır.

Koxanın arvadı başıalovlu qaçır ərinin üstünə. Hal–

qəziyyəni söyləyir. Koxa tələm-tələsik gəlir oğlan qalan

evə. Deyir:

- Verin mənim qonağımı! Kəndin koxası mənəmsə,

qonaq da mənim evimdə qalmalıdı.

Gətirir qonağı öz evinə. Başlayır əzizləməyə.

Günlərin birində deyir:

- Şah Abbasın oğluna mənim canım da qurbandı,

var-dövlətim də. Hələ üstəlik gözümün ağı-qarası bircə

qızım da. Ay oğul, əgər razılıq versən, elə qızım da sənə

peşgəşdi.

Oğlan sevindiyindən bilmir neyləsin. Amma özünü

tox tutur. Deyir:

- Nə deyirəm, razıyam.

Koxa deyir:

- Yox, bala, biz gərək sənin atanın da razılığını alaq.

Atana bir məktub göndər, qoy gəlsin. Toya razılıq versin,

səni evləndirək.

Oğlan yerini-yurdunu bir kağızda yazdırıb yollayır

şaha.

262

Şah Abbas məktubu alanda qalır mat-məhəttəl.

Çağırır vəziri. Soruşur:

- Vəzir, məni bu sirdən agah elə, görüm bu oğlan

kimdir?

Vəzir şaha təzim edib deyir:

- Şah sağ olsun, bu oğlan hər kimdisə, biz gərək

onnan görüşək.

Şah vəzir-vəkili də götürür. Kəcavələr bəzənir.

Gəlib çatırlar oğlan olan məmləkətə. Hamı şahın gəldiyini

görüb pişvaza çıxır. Oğlan şaha baş əyir, ədəb salamı

verir. Şah Abbas oğlanı tanımır, adamlardan soruşur:

- Hanı mənim oğlum?

Deyirlər:

- Şah sağ olsun, elə bu gördüyün sənin oğlun

deyilmi?

Şah bir də təfərincnən oğlana baxır. Görür ayə, bu

hər kimdisə ona tanış gəlir. Oğlanı yanına çağırır. Qalan

adamlara əmr eləyir ki, onları tək buraxsınlar. Şah deyir:

- Bala, indi bir sənsən bir mən. Düzünü de görüm,

sən kimsən? Özün də mənə tanış gəlirsən.

Oğlan tez qoynundakı kağızı çıxardır. Verir şaha.

Şah məsələdən halı olur. Ta işi açıb-ağartmır. Oğlana öz

övladı kimi toy eləyir. Həmin vilayətin bəyliyini də ona

verir.

BÖYRƏK KABABI

Deyir Şah oğlu Şah Abbas ildə iki dəfə təğyiri-libas

olub öz vəziriynən məmləkəti gəzib-dolaşarmış. Belə

günlərin birində çöldə qoyun otaran bir oğlana ürcah olur.

Deyir:

- Vəzir, axşam bu oğlana qonağıq.

Vəzir deyir:

263

- Padşah sağ olsun, nə çox ev. Gəlsənə başqa yerdə

gecələyək? Kasıb komada narahat olarsan.

Padşah dediyinin üstündə durdu:

- Yox, elə bu kasıb gədənin evində qalmalıyıq.

Padşah oğlanın yanına gəlib soruşur:

- Bala, bu gecəliyə bizi qonaq saxlayarsanmı?

Oğlan deyir:

- Niyə saxlamıram, ay əmi. Qonaq Allah qonağıdı.

Allaha da qurban olum, qonağına da.

Bunlar oğlana qoşulub, gəldilər onun olacağına.

Gördülər bunun evi elə bircə gözlü daxmadı. Yarısını

kəsib özləri olurlar, yarısına da elə bu beş baş heyvanı

salırlar. Oğlanın anası xoş-beş elədi. Qonaqlara gətirib

yastıq qoydu, dirsəklənsinlər. Arvad yavaşca oğlunun

qulağına pıçıldadı:

- A bala, gör qonaqların könlü nə istəyir? Bişirim.

Oğlan qonaqlardan sual eləyir. Şah fikirləşir ki,

onsuz da kasıb adamlardı. Bunları bir para xərcə salmaq

gunahdı. Yaxşısı budur elə şey istəyim, tapa bilməsinlər.

Dedi:

- Bizim yediyimiz təkcə böyrək kababıdı.

Oğlan qonaqları evdə qoyub çıxdı eşiyə. Az keçdi,

çox keçdi, bir də gördülər ortalığa yekə bir sinidə böyrək

kababı gəldi. Qonaqlar da ev yiyələri də yeyib doydu.

Yeyib doyandan sonra padşah soruşdu:

- Oğul, de görüm bu qədər böyrəyi hardan tapdın?

Oğlan dedi:

- Əmi, o gördüyün beş baş heyvanın beşini də

kəsdim. Çox sağ olun ki, məni əziyyətdən qurtardınız.

Şah qaldı məhəttəl. Dedi:

- Nə əziyyət?

Oğlan dedi:

264

- Bax, qabaqda qarlı qış gəlirdi. Mənim də

heyvanlarımın bir çəngə otu yoxuydu. Fikir məni

aparmışdı.

Şah oğlu Şah Abbas heç nə demədi. Oğlanın

səxavətinə heyran qaldı.

GÖLƏ QƏLƏM SANCAN

Peyğəmbər yolnan gedirdi. Gedəndə gördü bir

göldü, uşaqlar göldə çimir. Bir mayıf uşaq da qıraqda

durub bunlara tamaşa eləyir. Peyğəmbərin uşağa yazığı

gəldi. Üz tutdu Allaha, dedi:

- Ya Allah, nola bu uşağa qədəm ver, yazıqdı.

Allahdan səda gəldi:

- Ya Peyğəmbərim! Qədəm verdim. Amma

qıraqdan bax gör o uşaq nələr eləyəcək?

Uşağın qədəmi açıldı. Getdi gölün qırağındaki

qamışlığa. Qamışları kəsdi, qələm qayırdı. Sancdı suyun

üzünə. Uşaqlar gölə atıldıqca qələm qarnına batdı. Gölün

üzü qızıl al qana boyandı. Peyğəmbər tutduğu işə peşman

oldu. Üzünü yenə Allaha tutdu:

- Ya Allah, keç gunahımdan! Sənin işinə əl apardım.

Özün bilən məsləhətdir.

Oğlanın qədəmləri yenə tutuldu. Peyğəmbər bir də

Allahtaalanın işinə qarışmadı.

SƏN OL HAQQINAN