olmasın. Hamı yığıldı: buna nə ad qoyaq. Molla, axund,
ağsaqqal, qarasaqqal hamısı dedi vallah elə ad uydura
bilmərik. Bir yaxşı qarı çağıraq.
Çağırdılar. Qarılar gəldi. Qarı var iman-Quran, qarı
var hərcayı, qarı var pərcayı. Qarının birisi dedi: «Adını
qoyuram Sicimqulu, ömru sicim kimi uzun olsun». Qızlar
qarını kötəklədilər, getdi. Qarının biri dedi: «Adını
Örkənqulu qoyuram, ömrü örkən kimi uzun olsun». Bunu
da o biri qarının dalınca yolladılar.
İman-Quran qarı irəli durub əlində Yusifi-təsbeh
deyir:
- Mən bu qızın adını qoyuram Pərizad xanım.
Hamı bəyəndi. Qarıya çoxlu xələt verdilər. Qarı bir
şələ götürdü. Qalanı mollalara qaldı. Yemək-içmək
həddən aşdı.
Məhəmməd bəziryanın bir oğlu oldu, bir qızı.
Məhəmməd bəziryan da qızının adını Səlbi xanım qoydu.
Oğlunun adını Nəcəf xan.
272
Uşaqlar iki yaşdan on beş yaşa çatdı. Əhməd
bəziryan gördü qızı yetirib, vaxtıdır. Özü də düşkünlüyüb,
qocalıb.
Məhəmməd bəziryan uşaqlar böyüyəndə Allah
rəhmətinə getdi. Günlərin bir günündə Nəcəf xan yetirdi.
Anasına dedi.
- Ana, dəvə qumundan yeyən kimi atamın malını
yeyirəm. Bəlkə qurtardı, deginən. Atamın sənətini
iştətməliyəm. Atam bu mal-dövlətin hansı sənətiynən
qazanıb?
Anası dedi:
- Oğul, bəziryan idi atan.
Nəcəf xan başına İsfahandan otuz doqquz yoldaş
yığır. Bir də özü olur qırx. Yoldaşlarına deyir:
- Gəlin tacirliyə gedək.
Yoldaşlarının heç birinin pulu olmur. Nəcəf xan
bunların hamısının əvəzinə pul qoyur. Mal yığıb
İsfahandan İstambula yola düşürlər.
Sizə kimdən xəbər verim, Əhməd bəziryandan.
Əhməd bəziryan görür qız böyüyür. On beş-on altı yaşına
çatıb. Yadına dərvişin sözləri düşür. Deyir İstambulu
gəzim, bəlkə İsfahandan bir adam tapa bildim. Gəzdi, tapa
bilmədi. Bir belə fikri-qərara gəldi ki, ayə çıxım şəhərdən
kənara. Əhməd bəziryan belə elədi, o yola, bu yola
yüyürdü. Gözünə dəyən olmadı. Günorta gördü budur ha
bəziryan karvanı gəlir. Gəldi yol qırağında oturdu.
Karvan bunun yanına çatdı. Gördülər bir qoca yol
qırağında oturub. Salam verdilər. Əhməd bəziryan sual
elədi.
- Oğul bu hara karvanıdır?
Dedilər:
- İsfahan.
İsfahan sözünü eşidəndə Əhməd bəziryan ürəkləndi,
soruşdu:
273
- Oğul, bir adam desəm tanıyarsınızmı? İsfahanda
Məhəmməd bəziryan var idi. Bəlkə onun adamı ola
içinizdə?
Dedilər:
- Əmi, budu oğlu.
Əhməd bəziryan oğlanı bağrına basdı, o üzündən,
bu üzündən öpdü. Düzsuz qoyun duz yalayan kimi yaladı.
Dedi:
- Bala, vallah gəldiyinizi bilsəydim, atınıza ot
biçərdim. Gedək bu gündən hamınız mənim
qonağımsınız.
Cavanlar çox sevindilər. Əhməd bəziryan dedi bəlkə
qızın oğlana könlü olmadı. Yaxşısı budu göstərim.
Pərizad xanımın evi bir az aralı idi. Əhməd bəziryan
qəsdən karvanı evin qabağından apardı.
Pərizad xanım külafirəngidən baxırdı. Gördü vallahi
bir oğlan gəlir, yemə-içmə xəttü-xalına, gül camalına
tamaşa elə. Pərizad xanım ürəyində Allaha yalvardı: «Ey
Xudaya, mənim yazımı yazmayıbsansa, bu oğlana yaz».
Pərizad xanım bir könüldən min könülə oğlana vuruldu.
Əhməd bəziryan qonaqları gətirir evinə. Xoş-beş, on
beş, süfrə açılır. Yemək-içməkdən sonra, istirahət
eləyirlər. Nəcəf xan yoldaşları ilə bir otaqda qalırdı. Gecə
hamı yatandan sonra başlayır haqq-hesab çəkməyə.
İndi görək Pərizad xanım neylədi? Pərizad xanımın
otuz doqquz qarabaşı varıydı. Əmr elədi qarabaşlara:
- Yeddi rəngdən özünüzə zinət verib ayağımı
qoyduğum yerə getməlisiniz!
Qızlar əmrə hazır oldular. Pərizad xanım geyindi-
kecindi. Nəcəf xanın otağına yaxın getdilər. Nəcəf xan
oyaq idi. Gördü otağın bir tərəfi az qalır uça. Bir küncə
qısıldı. Onlar bir tərəfə yüyürəndə qapı bir tayı açıldı.
Pərizad xanım çiynini bir də vuranda qapı uçub töküldü.
274
Qızlar içəri girdilər. Pərizad xanım qapının çərçivəsinin
bir yanını götürüb sinəsinə basdı:
Başına döndüyüm xan əmim oğlu,
Gəl gedək, gəl gedək qal bizim xanda.
Lalə tək bağrımı eyləmə dağlı,
Alma bizim xanda, nar bizim xanda.
Nəcəf xan baxdı Pərizad xanım bunu özünə dos-
doğma əmioğlu çıxdı. Bu da çərçivənin o biri yanını
söküb basdı sineyi-sandığına görək nə dedi:
Başına döndüyüm xan əmim qızı,
Gəl gedək, gəl gedək qal İsfahanda.
Lalə tək bağrımı eyləmə dağlı,
Alma İsfahanda, nar İsfahanda.
Qarabaşların böyüyü Abdulla xanın qızı Ağ qarabaş
baxdı ki, Pərizad xanım Nəcəf xanın ayağına yıxılacaq.
Dedi:
- Gedib atana deyəcəyəm.
Ağ qarabaş belə deyəndə Pərizad xanım aldı görək
nə dedi.
Pərizad xanım:
Ağamın əlindən içmişəm camı,
Mən kimi gözəldən alginan kamı,
Gəzdim İsfahanı, Urumu, Şamı,
Heç oğlan görmədim yar sən nişanda.
Nəcəf:
Ağzın dürdü, dişin inci sədəfi,
İndi bildim ürəyində muradı.
Gəzdim İsfahanı, Urumu, Şamı
Gəl gedək mətləbin al İsfahanda.
275
Pərizad xanım:
Eşqin xəncərini minib çaparsan,
Bənna olub sınıq könlün yaparsan.
Gedər olsan mən Pərizadı aparsan
İndi ki, qalmadın yar bizim Xanda.
Nəcəf :
Şamama bəslərlər torpaq içində,
Qızılgül bəslərlər yarpaq içində.
Aynabəndli büllur otaq içində,
Qol-boyun olaydıq, yar, İsfahanda.
Bunlar sözünü tamama yetirdi. Düşməninizin ömrü
tamama yetsin. Pərizad xanım evə qayıdıb, Nəcəf xan
istirahət etməkdə olsun. Al xəbəri Pərizaddan.
Pərizad xanım evə qayıtdı, nə qayıtdı. İlan vuran
yatdı, Pərizad xanım yatmadı. Dəli qoyun duzdağı
hərlənən kimi elə hərlənir, otaq yerindən oynayır. Bu səsə
Əhməd bəzirgan oyanır. Belə hesab eləyir ki, qonaqların
atları açılıb bir-birini qırıb. Arvadı oyadır ki, görək bu nə
səsdir? Arvad gördü ki, atlar-zad açılmayıb. Gurultu
Pərizad xanımın otağından gəlir. Qız vaxt eləyir özünü
aynadan atsın. Anası özünü yetirib soruşur:
- Qızım, sən ki, gün-günortaya qədər yatardın. Bu
nə səs-küydü, yoxsa dəli olmusan?
Pərizad xanım bu sözün cavabında dedi:
- Ana, mən dəli-zad olmamışam. Bax, deyirəm:
atam məni versə də o bəziryana gedəcəm, verməsə də.
Arvad gəlib bunu Əhməd bəziryana xəbər verdi.
Əhməd bəziryan dedi:
- Get deginən onu elə günü sabah Nəcəf xana
verəcəm. Heç fikir eləməsin.