tanımıram, bacısını tanımıram. Dedi yaxşısı budur gəl
üzünü zəfəranla, özünü xəstəliyə qoy.
Nəcəf xanın gülər üzü gülməz oldu. Saraldı sapa
döndü. Yoldaşları gördü ki, Nəcəf xanın halı birdən-birə
qarışdı. Dedilər bir şey olar, Banı xanım nəfəsimizi kəsər.
Bunlardan ikisi gedib Nəcəf xanın anası Banı xanıma,
bacısı Səlmi xanıma, dayısı Salah bəyə, əmisi Pənah bəyə,
qohum-qələvəsinə dedi:
- Nəcəf xan gəlib Alağacda naxoşlayıb.
Nolasıdı, xəbər çatandan sonra hamısı tökülüb getdi.
Alağacda karvanı tapdılar. Nəcəf xanın gecavasının
başına yığıldılar. Anası dedi:
- Məni tanımırsanmı, oğul?
Nəcəf xan dedi:
- Yox.
Anası ürək-dirək verdi:
- Fikir eləmə, oğul, nə olar, sağalarsan.
Nəcəf xan dayısı Salah bəyi, əmisi Pənah bəyi də
onun kimi tanıya bilmədi. Hamıdan sonra bacısı Səlmi
xanım yetirdi özünü. O saat gördü gecavadakı qardaşı
deyil. Anasına dedi:
- Ana, bu qardaşım deyil. Görmürsənmi?
Anası acıqlandı, gecavanın bir taxtasını çıxardıb qızı
döydü, özünə də təpindi:
- Ağlın azıbdı, nədi? İrəli yeri, qardaşının üzündən
öp!
Qız yenə sözünün üstündə durdu:
- Ana, ələ, kəpəyində duyarsan bu mənim qardaşım
deyil.
281
Anası qızın sözünə inanmadı. Gecavalar tərpəndi,
gedib İsfahana çatdılar. İsfahana çatan kimi Nəcəf xan
Şah oğlu Şah Abbasa üç qiymətli xonça apardı.
Şah oğlu Şah Abbasla arvadı belə qərara gəldi ki,
xonçanın əvəzinə qızları Gülgəz Pərini versinlər Nəcəf
xana.
Gülgəz Pərini verirlər Nəcəf xana. Toy olur, toy
dağılır, toydan üç-dörd gecə keçir, Nəcəf xan qızın
otağına ayaq basmır. Qızın əlacı kəsilib Nəcəf xana
məktub göndərir ki, gəl söhbət eləyək. Nəcəf xan Gülgəz
xanımın yanına gəlib dedi:
- Gülgəz xanım, bilirsənmi, niyə gəlmirəm sənin
yanına? Atam vəsiyyət eləyib: toy olandan qırx gün sonra
əhya namazı qıl, sonra qıznan əl-ələ ver.
Gülgəz xanım gördü qırx gün keçdi, Nəcəf xan
gəlmədi. İki qırx, üç qırx gün keçir, yenə gəlmir. Götürüb
bir hərceyi kağız yazır ki, gəl məni atam evinə apar.
Nəcəf xanın atasının güllü bağçası var idi. Gedir
bağdan qırx çubuq qırır. Birdən Nəcəf xanın eşqi yadına
düşür: «Çubuğu dəstə bir eləyim, yavaşca vurum, andım
sınsın». Çubuqnan qızın dizdən aşağısına vurdu. Dedi:
- Bu yara sağalanacan biri sənə tapılar, biri də mənə.
Gülgəz Pəri bunu görüb xəlvətcə namə yazıb
göndərir Şah Abbasa.
Bunlar burda qalmaqda olsun, sizə kimdən ərz
eyləyim Nəcəf xandan. Axı Nəcəf xan daş kəsib. Nəcəf
xan gecənin bir aləmi yuxusunda gördü ki, Ağası gəlib
başının üstünü kəsib deyir:
- Nəcəf xan, nə müddətdi Ağanı yad-bud eləmirsən,
sidqinən Ağan dadına çatar, inşallah.
Sabah açıldı, sabah üzünüzə xeyirliknən açılsın.
Noolasıdı, ağac-daş yox, saz yox, Nəcəf xan daşın birini
basıb sinəsinə görək Ağasını necə yad-bud edir? Ağası
dadına çatar inşallah:
282
Sidqinən çağırram, ey Şahlar Şahı,
Haray məni bu cadudan qurtarın.
Əmbiyalar, övmiyalar, ərənlər,
Haray məni bu cadudan qurtarın.
Şahi-Mərdan, ərənlərin sərvəri,
Kərəm eylə, qiblə səmtdən dön bəri,
Yerin, göyün, ərşin-gürşün ləngəri,
Haray məni bu cadudan qurtarın.
Nəcəf də çağırar ya Şahlar Şahı,
Dadına yetişsin o qibləgahı,
Xorasanda qızıl bərgə sahabı,
Haray məni bu cadudan qurtarın.
Sözləri tamama yetirdi.
İndi sizə hardan ərz edim, bu dağın dalında bir şəhər
vardı. Burada bir Qəvvas Əhməd vardı. Qəvvas Əhməd
belə Qəvvas Əhməd idi ki, bütün xanlıq, xaqanlıq bundan
qorxardı, nədən ki, çox cadügün adamıydı. Kimə acığı
tutsa, daş qayırıb divara qoyardı. Qəvvas Əhməd gecə
yuxusunda gördü ki, bu dağdan ona qiymətli ənəət
(qənimət) çatacaq. Qəvvas Əhməd həm üzgüçü, həm də
ovçu idi. Oxunu götürüb dağın danamını getməyə başladı.
Gethaget, dağın davanına çatdı. Gördü bir çoban bir sürü
qoyunu otara-otara, dağdan gətirir. Yaxınlaşıb dedi:
- Ay çoban, bu dağdan-daşdan bir səs eşidibsənmi?
Çoban dedi:
- Bu dağın dalından qulağına bir zarıltı səsi, bir
inilti gəlir, qorxumuzdan heç birimiz qoyunu ora apara
bilmirik, elə yazdan nə bitib üstündədir.
Ovçu Əhməd irəli yeridi, getdi ki, bir cavan oğlan
tilsimə düşüb qalıb. Oğlana canı yandı. İrəli yeridi ki,
283
bunu çəksin çıxartsın, əl uzadanda bu da daş kəsib burada
qaldı. Ovçu Əhməd Quranını çıxardıb baxdı ki, onu
tilsimə salan qabağındaki göyərçindi.
Ovçu Əhməd Nəcəf xana dedi:
- Özün ağ günlü idinmi məni də ağ günə çıxartdın?
O göyərçinə bir ox atıram, onu tutub başını üzə bilsən,
tilsim açılacaq.
Ovçu Əhməd oxu atır, göyərçin hərlənir başının
üstündən. Nəcəf xan göyərçini tutub başını üzür, qanı
tökülür üstünə, hər ikisi dardan qurtarırlar.
Ovçu Əhmədin bir qızı var idi. Adı Xanı xanım idi.
Bunu heç kəs qorxusundan ala bilmirdi. At çapmaqda, ox
atmaqda tayı-bərabəri yox idi. Ovçu Əhməd ürəyində dedi
ki, elə yaxşı oldu, qızımı verərəm bu oğlana. Apardı
Nəcəf xanı aşpaz yanına. Aşpazı çağırıb tapşırdı ki, bu
oğlana, nə istəsə verərsən. Aşpaz Nəcəf xanı yedirib-
içirtdi. Ovçu Əhməd Nəcəf xana bir dəst bəylərə layiq
paltar verdi. Bir müddət keçəndən sonra Ovçu Əhməd öz-
özünə dedi: «Ayə, qarabağlı əmliyi kimi bunu
bəsdiyirsən, çağır gör qızını alır-almır? Bəlkə heç almadı.
Bir fikrini öyrənim».
Ovçu Əhməd Nəcəf xana dedi:
- Oğul, bilirsənmi səni niyə çağırmışam? Mənim
sineyi-pərdəmin dalında bircə qızım var: həm oğlum, həm
qızım Xanı xanım. İstəyirəm onu sənə verim. Olarsan
oğlum.
Nəcəf xan qaldı məəttəl, bilmədi nə cavab versin.
Əlacı kəsildi, dedi:
- İndi ki, sən verirsən, mən də alıram.
Ovçu Əhməd Nəcəf xanın toyunu tutub, Xanı
Xanımı verdi Nəcəf xana. Xanı xanım da gözlədi Nəcəf
xan onun dediyini demədi. Axırda Xanı xanım dilə gəldi.
Nəcəf xana dedi:
284
- Sən məni quş kimi qəfəsə salmısan. Heç yerə
getmirəm, könlüm açıla.
Xanı Xanım şəhərin istəkli cavanlarını çağırdı
Nəcəf xanın yanına. Nəcəf xan başının dəstəsi ilə gəzə-
gəzə gedib çıxdı Alxa çəmənə. Dedi:
- Ay uşaqlar, bura nə gözəl yurddur, gəlin bir az
əyləşək.
Cavanlar çeşmə bulağının üstündə oturdular. Nəcəf
xan yurd yerini dolandı. Pərizad xanımın naməsini tapıb
oxudu. Başını qaldıranda gördü bir atlı çapar İsfahandan
kağız gətirib, İstanbula aparır. Nəcəf xan dedi:
- Ay qardaş, ala bu kağızı İsfahana apar, bu da sənin
qızılın.
Aldı görək nə dedi:
Əgər gedər olsa şəhr İsfahana,
Söylə salamımı yara, bəzirgan.
Tut vay xəbərimi göndər yarıma,
Qoy yazsın ağ üstdən qara, bəzirgan.
Ağzı dürdü, dişi inci sədəfi,
Sinəmdən çəkərəm dəmbədəm ahı,
Desələr gördünmü sən də Nəcəfi,
Deynən həsrət bir cüt nara, bəzirgan.
Çapar tələsirdi. Atına bir qamçı da artıq vurdu, çatdı
İsfahana. Axtardı evi tapdı. Gördü Alxa çəmənində
qoyduğu oğlan qabağına çıxdı. Çapar dedi:
- Ayə, özün məndən qabaq gəlirdin, bəs kağızı
neyləyirdin?
Pərizad xanım barmağını dişlədi: «Şükür Xudaya,
Nəcəf xan sağdı». Pərizad xanım məktuba cavab yazdı:
Göz yaşımnan namə yazdım o yara,
285
Naməm yetişcəyin, canan, durma, gəl.
Gözləri yolunda bu intizara
Vədə verdin bu ilqara, durma gəl.
Aşiq bilər məşuqunun halını,
Mən sevmişəm ağ üzündə xalını.
Gözləməkdən sən namərdin yolunu,
Qalmadı gözündə qara, durma, gəl.
Pərzad deyər: düşmən biz güldürər,
Süsəndilər, sünbüldülər, güldülər,
Qiyamətdir, qızı qıza verdilər,
Çox da keçir günüm qara, durma, gəl.
Söz tamama yetdi. Pərizad xanım kağızı verdi
çapara. Çapar sürüb həmən kağızı Alxa çimənində verdi
Nəcəf xana. Nəcəf xan kağızı verdi Xanı xanıma. Xanı
xanım kağızı oxuyub mətləbdən hali oldu. Sonra dedi:
- İndi ki, belədi, gedək İsfahana. İki könlü yıxıb, bir
könlü şad eləmək də heç insafdan deyil.
Gəldilər Ovçu Əhmədin yanına. Ovçu Əhməd
bunların hərəsinə bir at verib ləl-cəvahiratla yola saldı.
Bunlar şəhərdən çıxmaqda olsunlar. Az getdilər, çox
getdilər, İsfahan torpağına yaxınlaşdılar. Nəcəf xanın
güllü bağçasına çatanda Xanı xanım dedi:
- Nəcəf xan, ta burdan o yana gedən deyiləm. Məni
gözəllərin ayağına aparırsan.
Nəcəf xan Xanı xanımın könlünü aldı:
- Heç fikir eləmə. Elə eləyərəm, gözəllər sənin
ayağına gələr.
Nəcəf xanla Xanı xanım gəlib güllü bağa çıxdı.
Xanı xanım atdan düşüb atları otarmaqda olsun. Nəcəf
xan cəld yola düşdü. Yolda fikir elədi ki, indi mən necə
286
eləyim, İsfahanda məni tanımasınlar. Uzaqdan bir qaraltı
gördü. Yanına çatanda baxdı ki, ayə, bu bir sayıldı. Bir
cırıx tuman geyib, başına da bir cındır papaq qoyub, bir
dağarcıq da çiynində budu ha gəlir. Nəcəf xan dilənçiyə
dedi:
- Qardaş, hardan gəlib haraya gedirsən?
Dilənçinin bu sözə acığı tutdu:
- Sənə nə?
Nəcəf xan dedi:
- Qardaş, niyə acıqlanırsan? Əgər razısansa, gəl
paltarımızı dəyişək. Hələ üstündə qızıl da verərəm.
Dilənçi inanmadı:
- Düz deyirsən?
Nəcəf xan and içib-aman elədi:
- Qardaş, vallah düz sözümdü. O dalındakı çörək
haqqı düz deyirəm.
Dilənçi sevincək Nəcəf xanın paltarını geyindi,
qızıllarını da götürüb dərə aşağı yüyürdü.
Nəcəf xan da sayılın paltarını geyindi, dağarcığını
çiyninə atdı. Birbaşa gəldi anasının çörək öyünə. Gördü
anası çörək bişirir. Bacısı Səlmi xanım da ev süpürür. Qız
dilənçini görən kimi cumdu, üz-gözündən öpdü. Anası
qızına bir şillə çəkdi ki, bu sayılın nəyini qucaqlayırsan?
İşi belə görəndə Səlmi xanım anasına dedi:
Ana, məni niyə döyün,
Həmi döydün, həmi söydün,
Bənövşə tək boynun əydin,
Ana, bax oğlun gəlibdi.
Anası da zəndlə baxıb oğlunu tanıdı. Elə bu dəm
Səlmi xanım Pərizad xanıma muştuluğa qaçdı. Pərizad
xanım toy paltarını soyundu. Yenə qız paltarı geyindi. Bu
da qaçdı Gülgəz xanıma muştuluq xəbəri verməyə.
287
Pərizad xanım gördü Gülgəz xanımın ayağının biri
sayalanıb, biri yox. Üzünü Gülgəz xanıma tutub aldı
görək nə dedi: