xan yurd yerini dolandı. Pərizad xanımın naməsini tapıb
oxudu. Başını qaldıranda gördü bir atlı çapar İsfahandan
kağız gətirib, İstanbula aparır. Nəcəf xan dedi:
- Ay qardaş, ala bu kağızı İsfahana apar, bu da sənin
qızılın.
Aldı görək nə dedi:
Əgər gedər olsa şəhr İsfahana,
Söylə salamımı yara, bəzirgan.
Tut vay xəbərimi göndər yarıma,
Qoy yazsın ağ üstdən qara, bəzirgan.
Ağzı dürdü, dişi inci sədəfi,
Sinəmdən çəkərəm dəmbədəm ahı,
Desələr gördünmü sən də Nəcəfi,
Deynən həsrət bir cüt nara, bəzirgan.
Çapar tələsirdi. Atına bir qamçı da artıq vurdu, çatdı
İsfahana. Axtardı evi tapdı. Gördü Alxa çəmənində
qoyduğu oğlan qabağına çıxdı. Çapar dedi:
- Ayə, özün məndən qabaq gəlirdin, bəs kağızı
neyləyirdin?
Pərizad xanım barmağını dişlədi: «Şükür Xudaya,
Nəcəf xan sağdı». Pərizad xanım məktuba cavab yazdı:
Göz yaşımnan namə yazdım o yara,
285
Naməm yetişcəyin, canan, durma, gəl.
Gözləri yolunda bu intizara
Vədə verdin bu ilqara, durma gəl.
Aşiq bilər məşuqunun halını,
Mən sevmişəm ağ üzündə xalını.
Gözləməkdən sən namərdin yolunu,
Qalmadı gözündə qara, durma, gəl.
Pərzad deyər: düşmən biz güldürər,
Süsəndilər, sünbüldülər, güldülər,
Qiyamətdir, qızı qıza verdilər,
Çox da keçir günüm qara, durma, gəl.
Söz tamama yetdi. Pərizad xanım kağızı verdi
çapara. Çapar sürüb həmən kağızı Alxa çimənində verdi
Nəcəf xana. Nəcəf xan kağızı verdi Xanı xanıma. Xanı
xanım kağızı oxuyub mətləbdən hali oldu. Sonra dedi:
- İndi ki, belədi, gedək İsfahana. İki könlü yıxıb, bir
könlü şad eləmək də heç insafdan deyil.
Gəldilər Ovçu Əhmədin yanına. Ovçu Əhməd
bunların hərəsinə bir at verib ləl-cəvahiratla yola saldı.
Bunlar şəhərdən çıxmaqda olsunlar. Az getdilər, çox
getdilər, İsfahan torpağına yaxınlaşdılar. Nəcəf xanın
güllü bağçasına çatanda Xanı xanım dedi:
- Nəcəf xan, ta burdan o yana gedən deyiləm. Məni
gözəllərin ayağına aparırsan.
Nəcəf xan Xanı xanımın könlünü aldı:
- Heç fikir eləmə. Elə eləyərəm, gözəllər sənin
ayağına gələr.
Nəcəf xanla Xanı xanım gəlib güllü bağa çıxdı.
Xanı xanım atdan düşüb atları otarmaqda olsun. Nəcəf
xan cəld yola düşdü. Yolda fikir elədi ki, indi mən necə
286
eləyim, İsfahanda məni tanımasınlar. Uzaqdan bir qaraltı
gördü. Yanına çatanda baxdı ki, ayə, bu bir sayıldı. Bir
cırıx tuman geyib, başına da bir cındır papaq qoyub, bir
dağarcıq da çiynində budu ha gəlir. Nəcəf xan dilənçiyə
dedi:
- Qardaş, hardan gəlib haraya gedirsən?
Dilənçinin bu sözə acığı tutdu:
- Sənə nə?
Nəcəf xan dedi:
- Qardaş, niyə acıqlanırsan? Əgər razısansa, gəl
paltarımızı dəyişək. Hələ üstündə qızıl da verərəm.
Dilənçi inanmadı:
- Düz deyirsən?
Nəcəf xan and içib-aman elədi:
- Qardaş, vallah düz sözümdü. O dalındakı çörək
haqqı düz deyirəm.
Dilənçi sevincək Nəcəf xanın paltarını geyindi,
qızıllarını da götürüb dərə aşağı yüyürdü.
Nəcəf xan da sayılın paltarını geyindi, dağarcığını
çiyninə atdı. Birbaşa gəldi anasının çörək öyünə. Gördü
anası çörək bişirir. Bacısı Səlmi xanım da ev süpürür. Qız
dilənçini görən kimi cumdu, üz-gözündən öpdü. Anası
qızına bir şillə çəkdi ki, bu sayılın nəyini qucaqlayırsan?
İşi belə görəndə Səlmi xanım anasına dedi:
Ana, məni niyə döyün,
Həmi döydün, həmi söydün,
Bənövşə tək boynun əydin,
Ana, bax oğlun gəlibdi.
Anası da zəndlə baxıb oğlunu tanıdı. Elə bu dəm
Səlmi xanım Pərizad xanıma muştuluğa qaçdı. Pərizad
xanım toy paltarını soyundu. Yenə qız paltarı geyindi. Bu
da qaçdı Gülgəz xanıma muştuluq xəbəri verməyə.
287
Pərizad xanım gördü Gülgəz xanımın ayağının biri
sayalanıb, biri yox. Üzünü Gülgəz xanıma tutub aldı
görək nə dedi:
Dur ayağa, geyin alı qırmızı,
Sənə çox vermişəm cəbrilən cəza,
Qırx günlük namazı mən qıldım qəza,
Mənim butam, sənin yarın gəlibdi.
Qırmızı, qırmızı, alı al yanaq,
Əmmək üçün ləzzət verir bal dodaq,
Bundan belə dərdi-qəmi unudaq,
Mənim butam, sənin yarın gəlibdi.
Gecə deyil, gündüz bizə zülmatdı,
Bilməm fələk nəyimizə nə qatdı.
O Nəcəfdi, mənim adım Pərzaddı,
Hər iki gözəlin yarı gəlibdi.
Gülgəz xanım bəzənib axsaya-axsaya Nəcəf xanın
qulluğuna gedir. Bunların hamısı gedir Xanı xanmı
gətirməyə.
İndi sizə hardan xəbər verim, Şah Abbasdan.
Gülgəz xanımın ərizəsi çatır şaha. Çatan kimi atası cəlladı
gətirir, əmr eləyir:
- Get Nəcəf xanı gətir dar ağacının yanına!
Elə bu halatda Gülgəz xanım Xanı xanımı gətirdi.
Xanı xanım gördü yox, bu xına o xınadan deyil. Nəcəf
xan ölüm ayağındadır. Ürəyində deyir: «Mərdana
libasında bir Koroğlu havasıynan atanın adını isnad ver,
bəlkə Nəcəf xanı qurtara bildin». Xanı xanım Nəcəf xanın
paltarını geyib, qığılcını görürdü. Atını mindi girdi
meydana. Gördü Nəcəf xanı çəkirlər meydana. Mərdana
libasında, Koroğlu havasıynan Xanı xanım görək nə dedi:
288
Allahı çağırram girrəm meydana,
Şah olğluna deynən meydana gəlsin!
Meydanı bularam zəröyşan qana,
Şah oğluna deynən meydana gəlsin!
Ovçu Əhməd qızı Xanlar xanıyam,
Bu meydanda qənimimi tanıyam,
Yəqin bil Nəcəfin qoç qurbanıyam,
Şah oğluna deynən meydana gəlsin!
Söz tamama yetdi. Dar ağacının dibində olanlar Şah
Abbasa dedilər:
- Biz bu qana şərik deyilik. İstəyirsən get Ovçu
Əhmədə özün cavab ver.
Şah Abbas Ovçu Əhmədin adını eşidəndə deyir.
- Ay camaat, mən də Nəcəf xanı sizə bağışlayıram.
Xanı xanım Nəcəf xanı qoltuğuna basıb gətirdi.
Nəcəf xan bu qızların üçünü də aldı, onlarla xoş güzaran
keçirdi.
MƏMMƏD VƏ GÜLƏNDAM
Sizə hardan söyləyim, Üsgüdar şəhərindən. Üsgüdar
şəhərində Salah sövdəgar adında bir kişi var idi. Bu
kişinin var-dövləti başından aşırdı, amma zürriyyət üzünə
həsrət idi. Salah sövdəgar avam adam idi. Oxuyub-
yazmaq bilmirdi. Ona görə də qırxlotular qumarda onun
pulunu udardılar, sövdəgarın hesabına dolanardılar.
Günlərin birində qumarbaz lotular başqa ölkəyə keçirlər.
Salah sövdəgar yenə tacirliknən məşğul olmağındaydı. O,
hərdən Alfatun və Şəbiyi şəhərlərinə alverə gedib –
gələrdi. Salah sövdəgarın həmin şəhərlə gedib-gəlməyi üç
ay çəkərmiş.
289
Sövdəgar səfərdən qayıdanda Van şəhərinin