yeyib bihuş oldular. Güləndam xanım öz payını cibinə
qoydu, aldı görək nə dedi:
Nahaq qırdım sizi, günah eylədim,
Getdim, dərviş babam, qal innən belə,
298
Zülmkarlıq edib bədxah eylədim,
Getdim, dərviş babam, qal innən belə.
Çərxi-qəza axırımı itirdi,
Şükür olsun, mətləbimə yetirdi,
Hərəsi bir büküm halva ötürdü,
Getdim, dərviş babam, qal innən belə.
Əsl gülün ətrafında xar olmaz,
Xar vursa da gül yarpağı saralmaz,
Güləndamdan, dərviş, sizə yar olmaz,
Getdim, dərviş babam, qal innən belə.
Söz tamama yetdi, Güləndam xanım yola rəvan
oldu. Gethaget, gethaget gedib dir dağın ətəyinə çıxdı.
Burda bir çobana rast oldu. Qız yenə hiyləyə əl atıb
çobana dedi:
- Nənən məni sənə alır, bax gör xoşuna gəlirəmmi?
İndi məsləhət sənindi.
Çoban bir gülündən min gül açıldı, üzünü qıza tutub
dedi:
- Belə nənəmə də qurban olum, onun bəyəndiyi qıza
da.
Qız dedi:
- Mən yaman acmışam, gör yeməyə bir şey varmı?
Çoban tez bir əmlik kəsdi, kəlapır bişirdi, qıznan
ikisi də yedilər. Yeyib–içəndən sonra Güləndam çobana
dedi:
- Nənən sənə Tanrı payı göndərib.
Qız cibindəki tərhalvanı çıxardıb çobana verdi.
Çoban tərhalvanı yeyib bihuş oldu. Qız çobanın paltarını
özü geydi. Yenə də yol başladı. Günə bir mənzil, az getdi,
çox getdi, gedib bir meşədə bir talaya rast gəldi. Gördü
299
burda gül gülü çağırır, bülbüllər cəh-cəh vurur. Güləndam
xanım coşa gəldi. Aldı görək nə dedi:
Ərənlər sərvəri, ərənlər şahı,
Mənim bu dərdimə dərman eyləyin.
İmamlar padşahı, dinin pənahı,
Mənim bu dərdimə dərman eyləyin.
Dərin-dərin dəryalara dalmışam,
Şirin canı eşq oduna salmışam,
Səhralarda zəlil, müstər qalmışam,
Mənim bu dərdimə dərman eyləyin.
Güləndamam, düşdüm çöldən çöllərə,
Axdı eynim yaşı döndü sellərə,
Ağlaya-ağlaya düşdüm yollara,
Mənim bu dərdimə dəraman eyləyin.
Söz tamama yetdi, Güləndam yola rəvan oldu. Az
getdi, çox getdi gəlib bir şəhərə çıxdı. Baxdı ki, bu
şəhərdə camaat yığılıb özlərinə şah seçirlər. Güləndam
xanım da adamlara qarışdı. Elə bu vaxt şahlıq quşunu
göyə buraxdılar. Adamlar bir də baxdılar ki, quş bir az
göydə qanad çalandan sonra aşağı enib bir çobanın başına
qondu. Həmin çobanı döyüb bir otağa saldılar. Şahlıq
quşunu bir də uçurtdular. Gördülər ki, quş bu dəfə də
pəncərəni sındırıb içəri girdi, yenə bayaqkı çobanın başına
qondu. Yenə quşu qovub eşiyə çıxartdılar. Quşu üçüncü
dəfə uçurtdular. Quş yenə çobanın başına qondu. Camaat
bu işə lap məəttəl qaldı. Vəzir də camaatın arasında idi.
Vəzir işi belə görüb yanındakılara dedi:
- Siz gedin çoban olan otağın qapısını pusun, görün
çoban o quşa nə deyir?
Çobanı pusanda gördülər ki, çoban quşu əlinə
götürdü, o üzündən, bu üzündən öpdü, ağlayıb dedi:
300
- Ay Allahın dilsiz-ağızsız məxluqu, mənə ilahidən
qismət yoxdu. Get, o qəlbindən şahlıq keçənlərdən birinin
başına qon. Əgər mənə şahlıq qismət olsaydı, öz atamın
təxt-tacı özgələrin olmazdı.
Adamlar gəlib bu sözləri vəzirə çatdırdılar. Vəzir
dedi:
- Onun danışığı heç çoban danışığına oxşamır. Tez
gedin onu mənim yanıma gətirin.
Çobanı vəzirin yanına gətirdilər. Vəzir üzünü
çobana tutub dedi:
- Qardaş, şahlığı bacara bilərsənmi?
Çoban cavabında dedi:
- Niyə bacarmıram?
Həmin saatdan çobanı şah seçdilər. Şah taxta çıxan
kimi hökm elədi ki, bir mahir şəkil çəkən gəlsin. Şəkil
çəkən gəldi. Şah yeddi şəkil çəkdirdi, yeddi bulaq
sazladıb, hər bulağın başına bir şəkil qoydurdu. Hərəsinin
də yanına bir qaravulçu təyin elətdirdi. Sonra
qarovulçuları yanına çağırıb əmr elədi:
- Bu bulaqların başında əylənən adamlara fikir
verin. Hər kim bulaqdan su içib sakitcə yolunnan getsə,
ona dəyməyin. Əgər görsəniz ki, biri şəkilə baxanda
ağladı, güldü, bir söz dedi, o saat həmin adamı mənim
hüzuruma gətirin.
Şah öz işində, hökm verməyində olsun, indi eşit
dərvişlərnən çobandan. Dərvişlər qalxanda gördülər ki,
qız bunların yanına bir məktub yazıb qoyub, özü də
harasa çıxıb gedib. Həmin gündən dərvişlər qızı
axtarmağa başladılar. Dərvişlər gəzə-gəzə gəlib qızın
şahlıq elədiyi məmləkətə çıxdılar. Şah düzəltdirdiyi
bulağın başında dayanıb su içdilər. Bir az burda
dayanandan sonra birdən dərvişlərin gözü qızın şəklinə
sataşdı. Dərvişlər qızın şəklini görən kimi başladılar
gülməyə. Qarovulçular bunu görüb dərvişləri tez şahın
301
hüzuruna apardılar. Şah dərvişlərə böyük bir saray, çoxlu
var-dövlət bağışladı.
Sizə kimdən xəbər verim, çobandan. Çoban da
dərvişlər kimi ayılanda gördü qız-zad nə gəzir? Qız bunun
paltarlarını soyundurub aparıb, öz paltarlarını da bir
məktubnan bərabər çobanın yanında qoyub gedib. Çoban
başladı qızı axtarmağa. Gün o gün oldu ki, çoban da gəzə
–gəzə gəlib qızın düzəltdirdiyi bulaqlardan birinin başına
çıxdı. Əyilib bulaqdan su içmək istəyəndə qızın şəklini
gördü. Çobanın gözünün yaşı bulağın suyuna qarışdı. Bu
da qarovulçunun gözündən yayınmadı. O saat çobanı
şahın hüzuruna apardılar. Şah çobana çoxlu zər-ziba
bağışladı.
İndi görək Məmməd necə oldu? Məmməd ayağında
dəmir çarıq, əlində dəmir əsa bütün dünyanı dolandı.
Güləndamdan bir xəbər tuta bilmədi. Axırda gəzə-gəzə
gəlib qızın məmləkətinə çıxdı. Məmməd yolurulub əldən
düşmüşdü, özü də bərk susamışdı. Odu ki, özünü zorla
şahın düzəltdirdiyi bulaqlardan birinin başına çatdırdı.
Məmməd bulaqdan doyunca su içdi, uzanıb yorğunluğunu
almaq istəyəndə bir də gördü ki, Güləndamın şəkli budu
ha bulağın başındadı. Məmməd şəklə baxıb bir başına
döydü, bir dizinə. Gözünün yaşını sel kimi axıtdı.
Qarovulçu üzünü Məmmədə tutub soruşdu:
- Oğlan, bir məni bu sirdən agah elə görüm, sənə nə
oldu, niyə ağladın?
Məmməd dedi:
- Mənim dərdim dilnən deyiləsi deyil, dilnən desəm,
dilim alışıb yanar. İzn ver, saznan deyim.
Məmməd sazını sinəsinə basdı, aldı görək yana-
yana nə dedi:
Ay ağalar, gəlin sizə söyləyim,
Ellər, axtardığım maralı tapdım.
302
Xəncər alıb bağrım başın teyləyim,
Ellər, axtardığım maralı tapdım.
Sağlığında mən çəkmədim nazını,