Sinəm üstə qoydu hicran közünü,
Adı bəlli Alfatun şah qızını,
Surəti - şəkildə yaralı tapdım.
Mən Məmmədəm, neyləmişəm, neyləyim,
Xəncər alıb bağrım başın teyləyim,
Öz dədimi dinar-dinar söyləyim,
Ellər, axtardığım maralı tapdım.
Söz tamama yetdi, qarovulçu Məmmədi şahın
hüzuruna apardı. Şah oğlanı tanıyıb əmr etdi ki, bunu da
dərvişlərnən çobanın yanına aparın. Onların yanında
dincəlsin.
Bir neçə gündən sonra şah çobanı hüzuruna
çağırtdırıb dedi:
- Çoban, de görüm, sənə nə verim, sən məndən razı
qalasan?
Çoban dedi:
- Şah sağ olsun, o gördüyün sürü itibdi, heç
bilmirəm neyləyim.
Şah ona bir sürü bağışlayıb yola saldı. Sonra
dərvişləri çağırıb dedi:
- Dərviş baba, sizə nə versəm məndən razı
qalarsınız?
Dərvişlər dedilər:
- Hərəmizə bir çanaq qızıl ver, özümüzü də burax
gedək dərvişliyimizi eləyək.
Şah ərm etdi ki, dəvişlərin hərəsinə bir çanaq qızıl
verib yola salsınlar. Bunlar gedəndən sonra şah Məmmədi
hüzuruna çağırtdırdı. Məmmədə dedi ki, indi başına
303
gələnləri söyləyə bilərsən. Məmməd ölub-keçənlərin
hamısını bir-bir şaha söylədi. Şah əhvalatdan halı olan
kimi əmr elədi:
- Bunu tövləyə göndərin, qoyun dəvələrin altını
süpürsün.
Üç gündən sonra şah yenə Məmmədi hüzuruna
çağırtdırdı, üzünü ona tutub dedi:
- İndi şahlıq paltarını geyin, taxta çıx görüm şahlıq
sənə yaraşırmı?
Məmməd paltarı geyinib taxta çıxdı. O saat
Güləndam zülfünü saz eləyib aldı görək nə dedi:
Aldı Güləndam:
Cəllad olub şirin canım alan yar,
Keçən keçib, taxtın mübarək olsun!
Şirin canım eşq oduna salan yar,
Keçən keçib, taxtın mübarək olsun!
Aldı Məmməd:
Başına döndüyüm, qurban olduğum,
Bağışla təqsirim, səhv eyləmişəm,
Alışıb oduna büryan olduğum,
Bağışla təqsirim, səhv eyləmişəm.
Aldı Güləndam:
Necə qıydın, sevdiyini öldürdün,
Bu dərdini cəm aləmə bildirdin,
O zalım vəzirnən şahı güldürdün,
Keçən keçib, taxtın mübarək olsun!
Aldı Məmməd:
O zaman ki, düşdüm səndən aralı,
Dərd əlindən gəzdim yaslı-yaralı,
304
Bulammadım sənin kimi maralı,
Bağışla təqsirim, səhv eyləmişəm,
Aldı Güləndam:
Tanırsanmı Güləndamı üzünüdən,
Görürsənmi dürr tökülür sözündən.
Mənə sitəm qıldın namərd sözünnən,
Keçən keçib, taxtın mübarək olsun!
Aldı Məmməd:
Dağların başına dolanır duman,
Səndən ayrı düşdüm xeyli bir zaman,
Bu Məmmədin səri yolunda qurban,
Bağışla təqsirim, səhv eyləmişəm.
Söz tamama yetdi. Bunlar şahlıq dövrünü başa
çatdıran zaman Güləndam Məmməddən soruşdu:
- Məmməd, bəs görəsən Şəhrəbanı qarı necə oldu?
Məmməd cavabında qayıtdı:
- Biz bir də o yerlərə qayıtmayaq. O vilayət bizə
lazım deyil.
Güləndam xanım dedi:
- Səhvin var, Məmməd, biz gərək geri dönək, həm
düşməndən qisasımızı alaq, həm də ananı axtarıb tapaq.
Güləndam xanımın tədbiri ilə çəkidən yüngül,
qiymətdə ağır nə varıydısa dəvələrə yüklədidər, qoşunu
çəkib yola düşdülər. Gəlhagəl, gəlhagəl, gəlib çatdılar
Üsgüdar şəhərinə. Şahın qoşunlarını özlərinə tabe etdilər.
Güləndam xanım Məmmədnən bərabər özünün tikdirdiyi
üç mərtəbəli evin qabağına gəldi. Bunlar içəri girəndə
baxdılar ki, Şəhrəbanı qarı oturub piltəsiz cəhrə əyirir.
Güləndam xanım qarıdan soruşdu:
- Ay nənə, piltə yoxdu, bəs sən nə əyirirsən?
Şəhrəbanı qarı cavabında dedi:
305
- Bala, mən dərdimi əyirirəm.
Bunlar diqqətnən baxanda gördülər ki, qarı yazığın
gözləri tutulub, heç kimi tanımır. Güləndam xanım aldı
görək qarını necə dindirdi?
Aldı Güləndam xanım:
Başına döndüyüm ay qarı nənə,
Ay nənə, müjdə ver, oğlun gəlibdi.
Şad xəbər söyləyim mən dönə-dönə,
Ay nənə, müjdə ver, oğlun gəlibdi.
Aldı qarı:
Başına döndüyüm ay səsi gələn,
Sən Allah, deginən oğlun ölübdü.
Qara bağrım şan-şan eyliyib dələn,
Sən Allah, deginən oğlun ölübdü.
Aldı Güləndəm xanım:
Qarğama, ay nənə, oğlun ölməsin,
Qeyri bağban bağdan gülün dərməsin,
O vəzirnən şahın üzü gülməsin,
Ay nənə, müjdə ver, gəlnin gəlibdi.
Aldı qarı:
Bu dərd məndə nə sağalmaz, nə qala,
Fələk salıb məni bu qeylü-qala,
Müşkül işdi, ölən bir də sağala,
Neçə ildi, mənim gəlnim ölübdü.
Aldı Güləndəm xanım:
Sənin ilqarını doğru bilmişəm,
O səbəbdən qulluğuna gəlmişəm,
306
Güləndamam, xidmətində olmuşam,
Ay nənə, müjdə ver, gəlnin gəlibdi.
Aldı qarı:
Şəhrəbanı qarıyam, gövhər kanıyam,
Əzəldən qiymətli dürr məkanıyam,
Gözlərim görmür ki, görəm tanıyam,
Yəqin biləm mənim gəlnim gəlibdir.
Söz tamama yetdi. Güləndam xanım qarının
gözlərinə məlhəm qoydu, qarının gözlərinə işıq gəldi.
Qarı oğlunu, gəlnini tanıdı. Görüşdülər, öpüşdülər,
şadyanalıq elədilər.
AZAFLI VƏ NARINC XATUN
USTADNAMƏ
Bəşərin ədalət qanunu budur:
Şəfa verə alim, loğman xalqına,
Dahi odur, şair odur, mərd odur,
Canını söyləyə qurban xalqına.
Birlik dirilikdir, a dostlar, bilin,
Vicdanı saf olur haqq tutan əlin.
Həyat sükanıdır ziyalı əlin,
Sadiq ola böyük insan xalqına.
Dühanın qəlbində fil, aslan yatar,
307
Arzular eşqinə özünü atar.
Xain bir şöhrətə bir ölkə satar,
Dünyanı eyləyər zindan xalqına.
Lənət alçaqlara, lənət Şeytana,
Vətəni sevməyən nankor insana.
Şadlıq gətirəndə hakim dövrana,
Xeyirdən nur tökər zaman xalqına.
Qüdrətim olaydı təbiət kimi,
Bəzərdim aləmi min Cənnət kimi.
Söz, sənət sərdarı həqiqət kimi
Yaza gövhər, inci, mərcan xalqına.
Min şüar deyərəm səmimiyyətə,
Əyilər varlığın düz sədaqətə.
Böyük odur, dayaq odur millətə,
Qoymasın dəyməyə ziyan xalqına.
Azaflı, mənanı hər könül duya,
Yerdən sülh istərəm, Günəşdən ziya,
Arzum təbiətdən budur: bu dünya
Gətirsən səadət hər an xalqına.
Ustadlar ustadnaməni bir deməz, iki deyər, biz də
deyək iki olsun, elin keyfi kök olsun.
Hərə bir sevdanın sorağındadır,
Kimi pula, dövlət-vara aşıqdır.
Kimi qəmnən, kimi dəmnən dəm vurar,
Kimi oğul, qıza, yara aşıqdı.
Kimi həyat gəzir, kimi dövranı,
Kimi haqqı gəzir, kimi divanı,
Kimi qulluq gəzir, kimi cahanı,