308
Kimi saray, bağça-bağa aşıqdı.
Kimi alim, molla, kimi lotu-gic.
Kimi şair, ədib, kimi dəli-bic,
Kimi gövhər tapar, kimi qara tunc,
Kimi zər libasa, xara aşıqdı.
Kimi dostu gəzir, kimi hörməti,
Kimi səxavəti, kimi mürvəti,
Kimi ədaləti, kimi sərvəti,
Kimi Şeytan xənnas, mara aşıqdı.
Kimsə: Yaxşılıq et, bu dünya becə,
Kimsə: Ömür keçir hər gündüz-gecə.
Kimsə: Ay Azaflı, sən özün necə,
Vətənə, namusa, ara aşıqdı.
Ustadlar ustadnamələri iki deməyib, üç deyib, biz
də deyək üç olsun, düşmən ömrü puç olsun.
Bir neçə sözüm var, qanana, dostlar,
Güc çatmaz əlindən, aralı gəz bax!
Bir çınqı başından bir mahal yanar,
Namərdin ləlindən aralı gəz bax!
Nə cinayət, günah, şər eyləməynən,
Nanəcib əlindən çörək yeməynən,
Avara sarsağa dostum deməynən,
Kor gəzən gölündən aralı gəz bax!
Qəzanın qəhrinə tapılmaz çara,
Geri qayıdarmı vurulan yara?!
Uyma sərxoşluğa, çaya, qumara,
309
Fitnənin selindən aralı gəz, bax!
Çox yanma məhəbbət, eşqin gözündən,
Biclass="underline" nakam gedərsən dünya üzündən,
Elin təhnizindən, alçaq sözündən,
Şərxata dilindən aralı gəz, bax!
Azaflı özünü salma fəryada,
Üzmək bilmirsənsə, gəzmə dəryada.
Mən ölsəm, siz qalın hələ dünyada,
Şeytanın feylindən aralı gəz, bax!
Ərz olsun qulluğunuza: yaxın zamanlarda payız
fəslində, Muğan mahalının bir toy məclisindən.
Məclisdə Şəmşəddindən gəlmiş Yusif adında
qocaman, gözəl səsli, məharətli bir aşıq cövlan eyləyirdi.
Muğanın şair qızı, adı-sanı, şerləri, gözəlliyi dillər əzbəri
olan Narınc xatun da o toy məclisinin qonağı idi.
Usdad aşıq Şəmşəddinli Aşıq Mikayıl Azaflıdan çox
sözlər oxuyurdu. Məclis də çox gözəl keçirdi, qonaqlar
aşığa hər yandan sağ ol deyə-deyə sifariş verirdilər. Bir
ağsaqqal aşığa dedi:
- Aşıq qardaş, eşitmişəm Mikayıl Azaflının bir
«Qoca qartal» əhvalatı var. Xahiş eləyirəm onu oxuyasan.
Aşıq həmin əhvalatı söhbəti ilə oxumağa başlayır.
Azaflının özü qoşduğu «Azaflı dübeyti» havası Aşıq
Yusif ilə aldı görək nə dedi:
Qoca qartal, nə gəzirsən
Dağlar qoynunda-qoynunda?!
Bala gördüm anasının
Ağlar qoynunda-qoynunda.
Niyə qəlbin qaralıbdır,
Gül üstünü xar alıbdı.
310
Şamamalar saralıbdı,
Tağlar qoynunda-qoynunda.
Azaflı yaz ilə gəlməz,
Uçdu sonam, gölə gəlməz.
Keçən keçdi ələ gəlməz
Çağlar qoynunda-qoynunda.
Bəli, bu əhvalat hamının xoşuna gəlir. Narınc
xatunun da lap ürəyindən xəbər verir.
Bir neçə il idi ki, Aşıq Mikayıl Azaflının səsi-sədası
Xatunun qəlbində həzin bir nəğməyə dönmüşdü. Amma
bilmirdi ki, Aşıq Mikayıl Azaflı hansı mahalda, hansı eldə
yaşayır. Odur ki, «Qoca qartal»ı aşığın dilindən eşidəndə
qəlbini sevinc hissi bürüyür. Dedi: ayə, bu aşıq Azaflını
tanıyır. Odur ki, məclisin axırını gözləməli olur. Məclis
aram olandan sonra Xatun aşığa yaxınlaşır. Ehtiramla
salam verib deyir:
- Ustad, deyə bilərsənmi, Aşıq Mikayıl Azaflı hansı
mahaldandır?
Aşıq Yusif cavab verdi ki, qızım, o, Şəmşəddin
mahalındandır. Bu oxuduğum saz havalarını da özü
qoşub. Azaflı mənim ən istəkli şəyirdlərimdəndir. Nə
qədər şairlər, aşıqlar ona təriflər yazıb. Neçələri ilə
deyişib, həmişə qalib gəlib. Allah ona hər-tərəfli veribdir.
Xatun aşığa qulaq asdıqca qəlbində Azaflıya qarşı
daha böyük istəklər oyandı. Xatun xəbər aldı:
- Ustad, nə vaxt gedəcəksən?
- Qızım, sabah yola düşəcəm.
- Ustad, sənə bir namə versəm, Azaflıya
yetirərsənmi?
- Canla–başla yetirərəm, qızım, onunla bir eldə
yaşayıram, çox vaxt da toylara bir yerdə gedirik.
311
Xatun bir namə yazıb Aşıq Yusifə verir. Aşıq Yusif
naməni gətirməkdə olsun, indi sizə kimdən xəbər verim,
kimdən deyim, Aşıq Mikayıl Azaflıdan.
Azaflı həmin vaxtı ağır toydan gəlib, öz otağında
dincəlməkdə idi.Bu vaxtı ustadı Aşıq Yusif qapını açıb
içəri girdi. Azaflı tez ayağa qalxıb ustadı ilə öpüşüb-
görüşdü, əyləşdilər. Ustadının halını, əhvalını soruşmağa
başladı. Ustadı dedi:
- Oğlum, Muğan mahalına toya getmişdik.
- Ustad, həmişə toyda olasan!
- Sağ ol, oğlum, həmişə üzün ağ olsun, canın sağ
olsun, qulaq as gör nə deyirəm. Gör nələr oldu, başıma nə
gəldi? Məclis çox gözəl keçdi, sənin sözlərindən nə qədər
oxutdular. Sənin səsin, sədan oralarda da gəzir. «Qoca
qartal»ını da söhbəti ilə sifariş etdilər. Hələ sənə bir
məktub da gətirmişəm.
- Ustad, məktub kimdəndi?
- Narınc Xatun adlı şair bir qızdandı. Oğlum elə bir
candır ki:
Misli – bərabəri yoxdur cahanda,
Mərifət əhlidir Mildə, Muğanda.
Aşıq Yusif sazı sinəsinə basdı, aldı görək nə dedi:
Muğan qızı bir gözəldən,
Sənə salam gətirmişəm.
Xoş danışan şirin dildən,
Qeyri halam, gətirmişəm.
Elə bil ki, rəna gördüm,
Tellərimdə şana gördüm,
Sözlərimdə məna gördüm,
İnci kəlam gətirmişəm.
312
Aşıq Yusif düz anandı,
El-obanı dolanandı,
Arif kamal, söz qanandı,
Dünya-aləm gətirmişəm.
Ustad oxuyub, sözünü tamama yetirdi. Azaflı icazə
istədi ki, ustad, məktubu açımmı? Ustad dedi:
- Aç, oğlum, məktub sənədir.
Azaflı məktubu açıb oxuyur, elə bil birdən-birə o
qıza qarşı qəlbində mehri-məhəbbət oyanır. Ustadı onun
bu halını görüb deyir:
- Oğlum, Xatunun məktubunu sazla oxu görək necə
çıxır?
Azaflı sazı köynəkdən çıxarıb zilini zil, bəmini bəm,
sinəsini müstəkəm eləyib, aldı görək necə oxudu?
Haqdan gələn bir sədaya bağlandım,
Oldum elə dərdə yanan, Azaflı.
Qəm sevincim olub, möhnət vüsalım,
Tərk etmədi məni bir an, Azaflı.
Bu səda fikrimi bəyan eylədi,
Cövrü-cəfasında giryan eylədi,
Mənə nə etdisə canan eylədi,
Kimə deyim arif qanan, Azaflı.
Gəl nəğməyə dönək telin dəmində,
Ötək xanə-xanə zildə, bəmində,
Neçə arif gördüm söz aləmində,
Hər söz tutan olmaz qanan, Azaflı.
Xatunam, qalmışam söz meydanında,
Həcər, Pəri xisləti var qanımda.
Ələsgər dünyası varsa canında,
Buyur, səninkidir meydan, Azaflı.
313
Ustad deyir ki, çox gözəl yazıb, sən də gözəl oxudun.
Çox sağ ol, amma ona cavab yaz, mütləq yaz, deyib gedir.
Azaflı otağında tək qalanda məktubu dönə-dönə
oxuyur, üzünü görmədiyi Xatun onun qəlbinə hakim olur.
Odur ki, sazı sinəsinə basıb, Xatuna cavab deyib
yazmağa başlayır. «Göyçəgülü » havası ilə:
Oxudum naməni, şad oldu qəlbim,
Hər sözü dürdana, ay Narınc Xatun.
Həqiqət haraylar ilhamım, təbim,