gəraylını yazmağa başladı:
Dönük çıxsa yar aşiqə,
Ürək yanar, dil qan ağlar,
Yaradan ol yar aşiqə.
Vəfasız yar
Könül talar
Oda qalar,
Alovlanar, gül qan ağlar.
Əsil aşiq müdam yanar,
Əhvalını qanan qanar.
Şər axtaran haqqı danar,
Qopar mənşər,
Dava düşər,
İnlər bəşər,
364
Çərxi sınar, il qan ağlar.
Azaflının saf niyyəti
Ürəyində məhəbbəti.
Dostuma var sədaqəti,
Ədaləti,
Həqiqəti,
Şərafəti,
Zalım talar, el qan ağlar.
Söz tamam oldu. Hamı «mərhəba, əhsən» dedi.
Xahiş etdilər ki, de, bunu da yazaq.
Azaflı üçüncü təxnis gəraylını deməyə başladı:
Qəlbi daş, qəm ürəyini
Oyanmadı, oyanmadı,
Qəlbi daş, qəmu rəyimi
Oy anmadı, oy anmadı.
Yandı canım, oda yandı,
Yandı canım, oda yandı,
Yandı canım, o dayandı,
O yanmadı, o yanmadı.
Azaflı o yatdı, yatdı,
Azaflı oy atdı, yatdı.
Azaflı oyatdı, yatdı,
Oyanmadı, oyanmadı.
Onlar Azaflıdan çox razı oldular, onun
sənətkarlığına heyran qaldılar. Ona uzun ömür, cansağlığı,
uğurlu yollar arzuladılar. Məclis çox yaxşı keçdi.
Qonaqlar şad-xürrəm ayrıldılar. Azaflı isə gecəni orada
qalıb, səhəri dostu Əli ilə Muğana yola düşdü.
365
Aşıq Azaflı dostu Əli ilə yola düşməkdə olsun, indi
sizə kimdən xəbər verim Muğan qızı Narınc Xatundan.
Gözləri yolda, qəlbi intizarda ümidini itirmiş Xatun
hər şeyə biganə qalmışdı. Bu sıxıntılar, bu şübhələr
Xatunu necə də dəyişdirmişdi. Onun göz yaşları
qurumurdu. Muğana bahar gəlmişdi. Təbiətin vurğunu
olan Xatun elə bil çox sevdiyi güllü-çiçəkli Kürün
sahillərindən də küsmüşdü. Evdən heç bir yana çıxmırdı.
Rəfiqələri bilirdi ki, Xatun baharın vurğunudur. O, yaz
vaxtları gəzməyi sevir. Odur ki, qızlar yığma qoydular ki,
sabah Kür üstünə gəzməyə gedək. Səhəri qızlar yığılıb,
Xatunu da götürüb Kür üstünə getdilər. Onlar körpüyə
yaxınlaşıb güllü-çiçəkli bir yer seçdilər. Kilim-palaz
döşədilər. Samavara od saldılar. Gətirdikləri naz-neməti
süfrəyə düzdülər. Onlar əylənib, yeyib-içdilər. Çal-çağır,
hay-haray səsləri Kürün sularına qarışaraq qayalarda əks-
səda verirdi. Bu məclisdə bircə Xatun gülüb-danışmırdı.
O, sakit, fikirli dolanırdı. Xatunun belə görən qızlar onu
araya aldılar, dedilər:
- Xatun, niyə gülüb-danışmırsan? Xeyli vaxtdır səni
pərişan görürük. Bizi bu sirdən agah elə. Nədir səni belə
sıxan?
Xatun qızları belə mehriban görəndə görək göz
yaşları içində nə dedi:
Xanım qızlar, soruşmayın halımı,
Büryan olub qəmdə canım, ağlaram.
Susubdur ilhamım, tuti zəbanın,
Pərişandır can-cahanım, ağlaram.
Bir Yusif misalli, Yüsifi-Kənan,
Cəfai-eşqində eyləyib büryan.
Verdim Züleyxa tək varımı qurban,
Gedib əldən şövkət-şanım, ağlaram.
366
Bu gizli dərdimi yazım haraya,
Seyrəqublar şüvən salıb araya.
Ah çəkmədən özüm döndüm ah-vaya,
Yetməz əlim, yox amanım ağlaram.
Xatunam alıbdır kədər-qəm məni,
Bürüyübdür duman məni, çən məni,
Soran olsa deyin bəxti kəm məni,
Gedibdir sultanım, xanım, ağlaram.
Söz tamam olanda qızlar dedi:
- Xatun, qəm çəkmə, görünür o oğlan sənə vəfasız
çıxıb. Sən isə onun yolunda göz yaşı tökürsən.
Xatun dedi:
- O, vəfasız deyil, mənim taleyim belə gətirdi. Anası
ona öz qohumunu almaq istəyir. Mən isə sadə, sənətkar
qızam. Deyir sənətkar qızdan ana olmaz. Xatun belə
deyəndə öz taleyinə acıdı. Görək nə dedi:
Görüb bu dünyanı duyduğum gündən
Ulduzlu səmalar, ay mahım oldu.
Möhnəti-sevdaya düşdüyüm gündən,
Xəyallar, duyğular pənahım oldu.
Yandım bu sevdada şirin-şirin mən,
Zöhrə oldum, Leyli oldum, Şirin mən.
İçdim yarın qəhrin şirin-şirin mən,
Dövlətim, cəlalım, qəm ahım oldu.
Xatunam, dünyanı duydum dərindən,
Axır göz yaşlarım dərdi-sərimdən.
Nadan tənəsindən, nadan şərindən
Söz tutmaq, söz qoşmaq günahım oldu.
367
Xatunun yaxın rəfiqəsi Məlahət onu qucaqlayıb
dedi:
- Xatun can, əzizim, saz tutmaq, söz qoşmaq gunah
iş deyil. Onu sənə Tanrı bəxş edib. Qoy o Tanrı sənin
sevgilini də sənə yetirsin. Qızlar hamısı yerbəyerdən amin
dedilər. Bu vaxt qızlardan biri, gözəl səsi olan Briliyant
Xatundan izn istəyib dedi:
- İcazə ver, sənin sözlərindən birini oxuyum.
O istəyirdi Xatunun ürəyi açılsın. Qızlar
yerbəyerdən: «Oxu, ay qız, oxu», - dedilər. Briliyant sazı
sinəsinə basıb oxudu:
Mən elimin aşiqiyəm,
Demərəm ki, yorulmuşam.
Həqiqətin cövhərindən,
Məhəbbətdən yoğrulmuşam.
Gör nələr var harayımda,
Təcnisimdə, gəraylımda.
Dədə Ozan hər boyunda
Axıb-axıb durulmuşam.
Xatun, eşqin tükənməzdir,
Zirvələrdən enilməzdir.
Söz vüqarım yenilməzdir,
Çünki elə vurulmuşam.
Hamı qızlar ona: «Afərin-afərin, nə gözəl oxudun»,-
söylədilər. Əl-ələ verib gülüşdülər. Gah da bir-birnə gül-
çiçək atdılar. Bunların belə şən vaxtlarında diribaş
qızlardan biri dedi:
368
- Ay qızlar, bir ora baxın, iki nəfər kişi bizə sarı
gəlir. Odur ey, körpüdən duşdulər aşağı. Düz bizə sarı
gəlirlər. Biri deyəsən aşıq libasındadır.
Hamı körpü tərəfə baxdı. Birdən Xatun dedi:
- Aman Allah, olmaya bu Azaflıdı?
Bir də baxdı: «Azaflıdı, Azaflıdı», - deyib ona sarı
getdi. Qızlar məəttəl qaldılar. Azaflı da iti addımlarla ona
sarı gəlirdi. Bunlar bir-birinə çatanda Xatun hörmət
əlaməti olaraq ona sarı əyildi. Azaflı isə tez onun
qollarından tutub öz bərabərinə qaldırdı, Xatunun
gözlərinə baxdı. Bu an Xatun tutularaq ondan geri çəkildi.
Sevincdənmi, gileydənmi göz yaşları üzünə axdı. Kövrək
səslə görək Azaflıya necə «Xoş gəldin» deyir:
Tanrım nicat qıldı mənə,
Cövrü- məlalım , xoş gəldin!
İnanmıram gözlərimə,
Halım, əhvalım, xoş gəldin!
Xatun belə deyəndə Azaflı sazı sinəsinə basıb dedi:
Yarım, nədir giley-güzar,
Gileyinə qurban gəldim.
Tükənibdi səbri-qərar,
Oldum sənə heyran, gəldim
Xatun:
Əzəl gündən mehri-meylim,
Şirin sözüm, qəm gileyim,
Gəlişinlə bilməm neylim,
Cahı-cəlalım, xoş gəldin.
Azaflı:
Gözləri qəmlə dolanım,
369
Ürək verib, can alanım,
Məni odlara salanım,
Çəkdim ahı-fəğan, gəldim.
Xatun:
Ey dünyanın bəxtiyarı,
Aldın məndən ixtiyarı.
Götür sazı, dinlə yarı,
Bülbül nəvalım, xoş gədin.
Azaflı:
Küskün baxma, ey dürr dəhan,
Aşıq gəzər cahan-cahan.