yeddi qardaşım var. Yeddisi də yad qızının sözüylə məndən
keçib.
Uşaq dedi:
- Ana, mən gedirəm dayılarımı axtarmağa.
Nərdənə xatın dedi:
58
- Oğul, sənin dayıların hər gün bu körpünün altında
atını sulayır. Sən də qarğı atını minib, arxa girərsən. Qamçını
qarğıya çəkib deyərsən:
-Su iç, a qarğım, su iç.
Onda dayıların soruşacaq:
- Qarğı da su içərmi?
Sən də belə de:
-Bəs yeddi qardaş da bir bacıdan keçərmi?
Uşaq gəldi arxın qırağına. Gözlədi, gözlədi, gördü
dayıları gəldilər. Başladılar atlarını sulamağa. Uşaq da qarğı
atına qamçı çəkib dedi:
- Su iç, a qarğım, su iç!
Qardaşlar dedi:
- Qarğı da su içərmi?
Uşaq dedi:
- Bəs yeddi qardaş da bir bacıdan keçərmi?
Qardaşlar barmağını dişlədi. Bildilər ki, burda nəsə bir
iş var. Oğlandan soruşdular:
- Bizi evinizə qonaq apararsanmı?
Oğlan razılaşdı. Onları evlərinə gətirdi. Qardaşlar
Nərdənəxatını görüb mat-məəttəl qaldılar. Nərdənəxatın başına
gələnləri qardaşlarına danışdı. Qardaşlar əhvalatdan hali olub,
çox peşman oldular. Nərdənəxatını da, oğlunu da qucaqlayıb, o
üzündən, bu üzündən öpdülər, sağollaşıb gəldilər evə.
Arvadlarını öldürdülər və yenə qayıtdılar bacılarının yanına.
Onlar Nərdənəxatınla birlikdə yaşamaqda olsunlar. Nağılımız
da burda bitdi. Göydən üç alma düşdü. Biri mənim, biri
özümün, biri nağıl deyənin.
D A S T A N
59
BOZALQANLI AŞIQ HÜSEYNİN
TİFLİS SƏFƏRİ
İndi qulluğunuza hardan ərz edim, Aşıq Ələsdən. Bazarda
alver etdiyi yerdə Aşıq Ələsin altı manatı çatmır. Bu alver
sodası pozulmasın deyə bazara göz gəzdirəndə görür ki, dayısı
Məşədi Əlişan kişi də bazardadı. Aşıq Ələs dayısına deyir ki,
mənə altı manat borc pul ver. Məşədi Əlişan çox çətinliklə pulu
verir, bu şərtə ki, tez qaytarsın. Aradan bir xeyli vaxt keçir.
Ələs dayısının pulunu düzəldə bilmir. Hər görüşəndə dayısı
Ələsə deyir: «Mənim pulumu düzəlt ver». Aşıq Ələs bir qədər
fikirləşir, durur sazını da götürüb Aşıq Hüseynin yanına gedir.
Salam əleyk, əleyki-salamdan sonra Aşıq Hüseyn xəbər
alır:
- Ələs, nə var, nə yox, ay bala, xeyirdimi?
Ələs deyir:
- Hüseyn əmi, xeyir içində olasan. Tiflisdən bizi toya
çağırıblar.
Aşıq Hüseyn bir qədər fikirləşəndən sonra öz-özünə deyir
ki, Tiflisdən toya çağırsalar məni çağırarlar. Bəs, Aşıq Ələsi
kimdi tanıyan?
Nə isə, bu sözü-söhbəti Aşıq Ələsin üzünə demir.
Sözünü yerə salmayıb, Tiflisə getməli olur. Bunlar Kürün
qırağı ilə atlanıb gedirlər dəmiryol vağzalına. Dəmiryol
vağzalında qatarı gözləyirlər. Həmin vaxtı üç nəfər oğlan da
vağzala gəlir. Bu oğlanların başçısı Aşıq Hüseyni tanıyır. Gəlib
onunla görüşür. Bunu görən o biri oğlanlar da aşıqlarla
görüşürlər. Həmin oğlan xəbər alır:
- Hüseyn əmi, səfəriniz haradır?
Aşıq Hüseyn deyir:
- Bala, Tiflisə gedəcəyik.
Oğlan soruşur:
60
- Əmi, bilet almısınızmı?
Aşıq Hüseyn deyir:
- Bala, alarıq.
Həmin oğlan aşıqlara da bilet götürdü. Bunların hamısı
bir yerdə mindilər qatara. Həmin oğlan dedi:
- Əmi, Dəli Alının tərifini bilərsizmi?
Aşıq Hüseyn dedi:
- Bala, bilərik niyə bilmirik ki...
Həmin vaxtı hər iki aşıq sazlarını çıxartdı. Aşıq Ələs çox
yaxşı saz çalan aşıq olub. Sazlarının kökünü düzəldib zilini zil,
bəmini bəm edib başladılar bu söhbəti söyləməyə. Tiflis
vağzalına qədər Aşıq Ələsgərin Dəli Alıya dediyi tərifi
söylədilər. Qatar Tiflis vağzalında dayandı. Oğlanlar və aşıqlar
hamısı ayağa qalxdı. Bu oğlanların başçısı Dəli Alının qohumu
imiş. Əlini cibinə saldı. Aşığa bir iyirmi beşlik uzatdı. O biri
oğlanlar da bu pulun üstünə yenə nəmər qoydu. Halal-hümmət
eləyib ayrıldılar.
İndi sizə kimdən xəbər verim, Aşıq Ələsdən.
Ələs:
- Hüseyn əmi, bizi bura toya-zada çağıran yoxdur. Elə bu
altı manata görə mən sizə dedim, bizi toya çağırıblar. Məşədi
Əlişan kişiyə altı manat borcum var idi, - deyib altı manatı
cibinə qoydu.
Aşıq Hüseyn dedi:
- Bala, Ələs, sənin fikrini mən lap evdə ikən bilirdim. İndi
səfərdən qayıtmaq olmaz.
Elə həmin vaxt aşıqlara bir nəfər də rast gəldi. Bu adam
Tiflisin məşhur aşığı Aşıq Əsədullah idi. Ancaq Aşıq
Hüseynlə, Aşıq Ələs bunun aşıq olmağını bilmədilər.
Əsədullah bu aşıqlara dedi ki, qardaş, nə yaxşı iş oldu, mən
toya aşıq axtarmaqdaydım, elə siz rast gəldiniz. Bizim bir-iki
günlük toyumuz var. Ancaq bağışlayın, bizdə bir adət var.
Qabaqca aşığı oxudub, səsini eşidib, sonra toya aparırlar. Aşıq
61
Hüseyn çox arif adam idi. Həmin dəqiqə bu adamın fikrini
başa düşdü, Aşıq Ələsə bir göz vurub dedi:
- Siz nətəri məsləhət görürsünüz, elə də edək.
Aşıq Hüseyn Ələsə qabaqcadan demişdi ki, xəbər alan
olsa, deyərsən usta mən, şəyird bu kişidir.
Aşıq Əsədullah bu razılıqdan sonra deyir ki, gedək adama
bir stəkan çay içək, sonra toya gedərik.
Bunlar Şeytanbazarın çayçısında əyləşəndən sonra yerli
camaat Əsədullahın gəlişini bilib çayxanaya doldu. Aşıq
Hüseyn bu camaatın bura axınını bilib, işləri tam başa düşdü.
Ələs çayçıya dedi ki, bizə bir çay gətir. Söhbətarası Əsədullah
soruşdu:
- Qardaş, sizin usta hansınızsınız, şəyird hansınızsınız?
Ələs tez cavab verdi:
- Qardaş, usta mənəm, şəyird də bu kişidir.
Əsədullah öz-özünə deyir ki, bu necə olan işdir, qoca kişi
şəyird ola.
Ələs Əsədullahı qırımından anladı. Tez cavab verdi:
- Bu mənim əmimdir. Saza-sözə həvəsi olduğundan
qoyunu buraxıb gəlib şəyirdlik edir.
Əsədullah dedi ki, çox gözəl.
İndi sizə hardan xəbər verim, çayçının çay gətirməsindən.
Çayçı üç stəkan çay süzdü. Stəkanın ikisi armudu, biri qalın
stəkan oldu. Qalın stəkanı Aşıq Hüseynə, armudu stəkanları isə
Əsədullahla Ələsin qabağına qoydu.
Aşıq Əsədullah dedi:
- Qardaş, vaxtdır. Sazları çıxardın, bir səsinizi eşidək.
Sazlar köynəkdən çıxandan sonra Əsədullah dedi ki, mənə elə
bir söz oxuyun yeddisi bir qapıdan çıxsın. Bu kəlməni Ələs
eşitdikdə Aşıq Hüseynin üzünə baxdı. Aşıq Hüseyn alçaqdan
dedi ki, denən bunu mənim şəyirdim də oxuya bilər.
Aşıq Hüseyn sazını götürüb qalxdı ayağa. Görək necə
dedi, biz də sizə deyək:
62
Arif olan, diqqət ilə fəhm eylə,
Bu çərxi-gərdişin alışına bax.
Açılıbdı bazar, qurulub meydan,