Dünya ceyfəsinin alışına bax.
Çeşmi tökər leysan kimi nə abı,
Ərş üzrə səf çəkilib nə abı,
Tər əndama xub yaraşır nə abı,
Yaşılın üstündən alışına bax.
Gözəl olan hərgiz geyməz kəm alı,
Ülfət qılıb, ləzzət çəkər kəm alı,
Bir gözəlin kamil olsa kamalı,
Kəlmə ver, kəlməyin alışına bax.
Hüseyn əmər kövsər ləbin nə qanə,
Əjdər nədir, Şümür nədir, naqə nə,
Qanad çalar, caynaq batar, nə qanə,
Tərlan şikarının alışına bax.
Aşıq Əsədullah soruşdu:
- Aşıq, bu hansı Hüseynin sözüdür?
Aşıq Hüseyn cavab verdi:
- Qardaş, Şəmkirli Aşıq Hüseynin sözüdü.
Aşıq Hüseyn ikinci sözə başladı.
Əsədullah dedi:
-Aşıq, indi mənə elə bir təcnis oxumalısan ki, o təcnis
cığalı olsun. Aşıq Hüseyn kefini pozmayıb dedi:
-Baş üstə.
Könül sevdi gözəllərin xalisin,
Qasidin əlində naməlum ola.
Qarşıda naməlum,
Hicran çəkdi naməlum,
63
Xöryət, evin yıxılsın,
Yurdun olsun naməlum.
Bir eyvan otaqda sürəm səfasın,
Ağ tər sinəsində nəm əlim ola.
Yaxşı olar gözəllərin həlalı,
Qəvvas çəkər dəryalardan həlalı.
Qarşıda həlalı,
Sirr ver görsən həlalı.
Gözəlin beyvəfası,
Alır canın həlalı.
Qadir Allah, qismət eylə həlalı,
Haramnan dövlətim, nə malım ola.
Yazıq Hüseyn, dərdin yetdi bir yüzə,
Canan gəlsə, canım verrəm bir yüzə.
Qarşıda bir üzə,
Ördək göldə bir üzə,
Bağı qoyma naşı bağman,
Bir sındırıb, bir üzə,
Nütfədən qarışan verər birüzə,
Nə fitnə kəsilər, nə məlum olar.
Aşıq, Əsədullah dedi:
-Aşıq bəs bu kimin sözüdür?
Aşıq Hüseyn cavab verdi ki, bu da elə Şəmkirli Aşıq
Hüseynin sözüdür.
Çayxanaya toplaşan camaat da onlara qulaq asırdı. Bunu
görən Aşıq Əsədullah demək istədi ki, aşıq, daha bəsdi.
Aşıq Hüseyn imkan verməyib dedi:
- Zərəl yoxdur, qoy birini də deyim.
Sonra sazını düzəltdi divanı kökünə, görək Aşıq
Əsədullahı necə meydana çağırdı:
Arif olan, bircə danış, şirin köftarın görüm,
64
Dərsini bil, döryan eylə, dildə əzbərin görüm,
Aç mətahın, tök bazara, hər nə ki, varın görüm,
Sərrafıyam, xub seçərəm ləli - gövhərin görüm.
Dörd kitabda üç hərif var, eylə bunu hesabı sən,
İncil, Tövrət, Zəbur, Tövhid hansı birinə tabesən?
İsayisən, musayisən, şeyxsən, ya babısan?
Hansı dinə baş əyirsən, söylə iqrarın görüm.
O necə şeydir onun kölgəsi yox,
O kimdir anası var, atası yox,
O kimdir ki, nə ana-atası var,
Hüseyn deyər bir cavab ver, varmı xəbərin görüm?
Söz başa çatandan sonra Aşıq Əsədullah dedi:
- Aşıq, bəs bu kimin sözüdür?
Aşıq Hüseyn cavab verdi ki, bu söz də Şəmkirli Aşıq
Hüseynin sözüdür.
Aşıq Əsədullah yenə soruşdu:
- Bəs sənin ustan kimdir?
Aşıq Hüseyn Bozalqanlı dedi:
-Qulaq as deyim:
Talib olub bir ustadan dərs aldım,
Mənim dərsim əlif-beydi, ayındı.
Tuş düşər qılabında zühr eylər,
Səməndi var əsən baddan yeyindi.
Cəbrayıl vəhy gətdi ərş aləmindən,
Əhsən səsi gəldi ruzi zəmindən,
Qeyzə gəlib qılınc çıxsa qınından,
Görən deyər ruzi-mənşər bu gündü.
Aləmi zərrədən islam dinniyəm,
Sadiqin yolunda bəndivannıyam,
Mahalım Tovuzdur, Bozalqanlıyam,
65
Adım xəbər alsan Aşıq Hüseyndi.
Bozalqanlı Aşıq Hüseyn adını eşidən Aşıq Əsədullah
Aşıq Hüseynin əlinə-ayağına düşüb dedi:
-Aşıq Hüseyn, bağışla məni, üzr istəyirəm.
Məclis əhli Bozalqanlı Aşıq Hüseynin qiymətli sözlərini
eşidib aşığa çoxlu döyran yığdılar. Həmin camaatın içində
Balakənnən bir ləzgi oturmuşdu. Aşığın sözlərinə heyran qalıb
Aşıq Hüseynə dedi:
-Aşıq qardaş, gedək bizim kəndə. Kəndimiz altmış evdir.
Çalıb oxuyarsan, hər evdən sənə bir çanaq qarğıdalı verərlər.
Köhnə vaxtın bir çanağı bir put hesabında olurdu. Aşıq
Hüseyn fikirləşdi ki, gedib oxuyaram, altmış evdən altmış put
qarğıdalı alsam, bu da xeyli qarğıdalıdır. Bu ləzgilərin çanağını
bilən bir nəfər dedi:
- Aşıq Hüseyn, sən onların çanağını görmüsənmi?
Aşıq Hüseyn dedi:
-Balam, çanaq çanaqdır də, çanağın içi bir put tutur.
Həmin adam dedi:
-Aşıq Hüseyn, onların çanağı balacadır. İçində qurud
əzmək üçün düzəldiblər, çanaq ona deyirlər.
Aşıq Hüseyn dedi:
- Ləzgi qardaş, sizin yerə gedə bilməyəcəm, elə burada
ikən sənin toy payını deyim.
Aldı görək Aşıq Hüseyn ləzgiyə nə dedi:
Şair cərgəsində çəkilir adım,
Həqiqət, mərifət bilən ha deyləm.
Öz yerimdə bir cür başım saxlaram,
Özgə yerə gedib-gələn ha deyləm.
Hərçəndi aşiqəm, tərki-vətənəm,
Xirdarına ləli-gövhər satanam,
Təklif olan yerdə qırx gün yatanam,
66
Beytəklif yerlərə gedən ha deyləm.
Bu peşə Hüseynə layiq sənətdi,
Şux sözü məclisdə bir ixtilətdi,
Bir gecə döyranım beş yüz manatdı,
Bir cəm qardalıya çalan ha deyləm.
Söz tamama yetişdi. Aşıq Əsədullah Hüseyn
Bozalqanlıyla Aşıq Ələsi bir neçə gün evində qonaq saxlayıb
böyük hörmətlə yola saldı.
Aşıq Ələs dayısı Məşədi Əlişandan aldığı altı manat pulu
da gətirib verdi özünə.
AŞIQLAR VƏ EL ŞAIRLƏRI
67
MÜSƏMMA MİSKİN
Müsəmma Miskin məşhur Miskin Abdalın
nəticələrindəndir. Təxminən XVIII əsrin axırı XIX əsrin
əvvəllərində yaşamışdır. Müsəmma Miskin Gədəbəyin Böyük
Qarabulaq kəndindəndir. Ömrünün sonralarında babasının
qəbrini axtarıb tapmaq məqsədi ilə İrana getmiş, vətəndən
ayrılarkən qoşmalar söyləmişdir. Bizə gəlib çatanlar da elə
həmin qoşmalardır.
QAL İNDİ
Yolum düşüb qürbət elə gedirəm,
Əziz vətən, cada yollar, qal indi.
Viranə dəyirman, viranə mülküm,
Həsrət çəkib uzun illər qal indi.
Əyrəmçə, Qocadağ, Mahı yaylağı,
Sevimli vətənin laləzar çağı,
Qalakənd aşırımı, ellər yığnağı,
Ana vətən, çənli yollar, qal indi.
Qardaşım, çox şendi Şəmkirin üstü,
Könlüm nə oldusa usandı, küsdü,
Müsəmma Miskinə qəm yeli əsdi,
Tay-tuşlarım, əziz ellər, qal indi.
ARZULAR
Mən bir müğri-kuhəm, düşmüşəm xakə,
Açılmaz balü-pər, uçan arzular.
Şeir fəhmim qalxıb övcü-əflakə,
Bilməm nə küçavə küçə arzular.
68
Hamizə qatarsan dağlar qarını,
Şəfa tapıb yaram necə sarını?
Tüccarıyam tutdum qəmdən barımı,
Satmağa bəzirgan xoca arzular.
Dəmiri sərhəddi Balçılı çayı,
Bu ruyi-zəmində yoxdur həmtayı,
İçdim xəyalından oldum həvtayı,
Gündüz xəyal edib gecə arzular.
Göz evində könül necə xab edər?
Sel önündə divar necə tab edər?