Eşitmiş olarsan ol Dağıstanı,
Aşıq İskəndər mənəm, sən məni tanı,
Qızıl quş tək açaram qanadımı,
Polad caynağıma çalaram indi.
Aşıq Nağı:
Istəmərəm hərcayı danışmağı,
Olmaz yapalağın polad caynağı,
Açıban mətahın tökəndə Nağı,
Qaynayıb coşaram, dolaram indi.
82
Aşıq İsgəndər:
Dağıstandan gələn qar ayazıdı,
Çənlər aralandı, qar ayazıdı.
Dəstində ağ kağız, qara yazıdı,
Hey ilə yey yazılanda hey yayə
Aşıq Nağı:
Yar əlində şirin kasa nə şirin gəldi,
Qeysi sakit etdi Leyli nə şirin gəldi,
Ceyran səyyadına nə şirin gəldi,
Səyyad əl yetirdi xətənginə, hey yayə.
Aşıq Isgəndər:
Cahanı gəşt etdi Aşıq İskəndər,
Yeddi Dağıstanda nə qədər ellər,
Yağanda yağışlar, gələndə sellər,
Çay inildər qarışanda dəryayə.
Aşıq Nağı:
Saz əlində Nağı qalxar ayağa,
Yaxşılara nəzər yetir, ay ağa,
Adətdir çillədə qara qar yağa,
Qışın zillətindən yetiş hey yayə.
Aşıq İsgəndər:
Kimiydi dünyada zəlil olmadı,
Nə deyibən nə kamala yetişdi?
O nədi islama vacib olubdu,
On beşdən artıqdı, özü də beşdi?
Aşıq Nağı:
Ustaddan dərs alan zəlil olmadı,
Axır günü bir kamala yetişdi.
Suliddin islama vacib olubdu,
On beşdən artıqdı, özü də beşdi.
83
Aşıq Isgəndər:
Bir məhlə görmüşəm on iki ev var,
On ikidən dörd dəstə dolanır suvar,
O məhlədən dörd darvaza asıblar,
Nə ağacdı, nə kərpicdi, nə daşdı.
Aşıq Nağı:
Bir ildə on iki ay yəqindi bizə,
On ikidən dörd dəstə həftə gəzə,
Dörd fəsil deməkdi o dörd darvaza,
Yazdı, yaydı, bir də payızdı, qışdı.
Aşıq Isgəndər:
Əzanda eşitdim bir çəkic səsi,
On yeddi şəyird var çəkirlər bəhsi,
O ustanın var iyirmi dörd nəvəsi,
Hamsı bir boydadı, hamsı bir yaşda.
Aşıq Nağı:
Beş vaxt əzan beş vaxt namaz göstərər,
On yeddi ürkət bir gündə olubdu qərar.
Bir sutkada iyirmi dörd saat var,
Hər saatın dəqiqəsi altmışdı.
Aşıq İsgəndər:
Bir əcayib görmüşəm, ay Aşıq Nağı,
Bir çıraqdı yanır, nə piltə var, nə yağı,
O məhlənin gəldi otuz qonağı,
Bir qapı bağladı, birini açdı.
Aşıq Nağı:
Xaliqin işinə sirr qalıb Nağı,
Gün bir çıraq, nə piltəsi, nə yağı,
84
Otuz gündü on iki ayın qonağı,
Niyyətdə bağladı, əzanda açdı.
VÜCUDNAMƏ
DÜNYAYA GƏLDİM
Ata bədənindən gəldim anaya,
Ana bədənində qan oldum durdum.
Anam həmli oldu, gəldim vədaya,
On gündə iki mələk oldu müşərrar.
Bərkitdi sümüyümü, eylədi təyyar,
Qandan, sudan tapdım qərar,
Qırx gündə iki mələk çəkdi cəfamı.
Bərkitdi sümüyümü, düzdü əzamı,
Iki əl, iki ayaq hər səliqəli,
Təqdir ilahidən bax tamaşaya,
Müxtəsər beş ayda mən gəldim cana,
Beş ayda tərpəndim oyan-buyana.
Yeddi-səkkiz ay əzab verdim anaya,
Hesab çəkdilər vədə qaldı bir aya,
Müxtəsər, doqquz ayda oldum nişana.
Yerim sıx oldu, döndü zindana,
Atam-anam nəzir eylədi qurbana.
Allahın qamətilə düşdüm dünyaya,
O saatdan hazır oldu bir pəhlivan,
Verdi urzumu yaxşı və yaman.
Yazıldı alnıma hər nə ki, olan,
Götürdü qələmi çaldı bir ayə.
Ondan sonra gəldi mollalar.
85
Geydirdi əynimə təzə zibalar,
Basdı bağrına tutdu laylalar.
Hesab çatdı bir yaşa,
Baxmadım ağaca, kəsəyə-daşa,
Istərəm özümü atam atəşə,
Istərəm ki, düşəm axa ya çaya.
Iki yaşda oldum yanağı qızıl gül,
Göftarım şirin, nə şirin, vüsalım bülbül,
Hər gəlib-gedənnən oldum dilbədil,
Çox xoş gəldi ata-anaya.
Dörd yaşda oldum vəziri göyçək,
Dedilər sağ qoysa, qızılca, çiçək,
Danışdım ağlıma gələn yalan-gerçək.
Yavaş-yavaş qədəm qoydum qapı-bacaya,
Beş-altı da diş təzələdim cayə,
Ürəyimdə nə var, aşkar söylədim.
Özümdən böyüklərə salam eylədim.
VƏLI VƏ ALI MEHVALIYEVLƏR
Vəli və Alı Mehvalıyevlər qardaşdırlar. Hər ikisi
Tovuzun Xatınlı kəndində dünyaya gəlibdir. Ataları Hüseyn
dəmirçi olduğundan övladları da bu sənəti öyrənmişlər.
86
İstər Vəli, istərsə də Alının bədahətən şer demək
qabiliyyəti olmuşdur. Təəssüflə qeyd etməliyik ki, yalnız
böyük qardaşın, yəni, «Suzan» təxəllüslü Usta Vəlinin (1880-
1970) qoşquları günümüzə qədər gəlib çatmışdır.
AYRISI
Başına döndüyüm, ay gözəl yurdlar,
Gedərgiydim oldum yollar ayrısı.
Mən səni görəndə çoxaldı dərdim,
Bülbül kimi oldum güllər ayrısı.
Gəlib yar oylağın gəzməyən könül,
Fələk qurğusunu pozmayan könül,
Bir günün dərdinə dözməyən könül,
İndi oldum aylar-illər ayrısı.
Fələk yay-oxunu çəkdi kamana,
Atıban sinəmi döndərdi qana,
Neçə müddət səndə cövl edən sona,
Hanı gəlmir, olub göllər ayrısı.
Suzan deyər, qara gəldi dövranım,
Günü-gündən artır ahu-fəqanım,
Müxtəsər dünyadan əl çəkib canım,
Öldür olsun, qovğa-qollar ayrısı.
ÜSTƏDI
Deyirəm sözlərimi dövri-zaman üstədi,
Həqiqət olan sözlər yazılıb Quran üstədi.
Ünəsda həya ola, cavanlarda mərifət,
87
Bu dünyanın yaranması piri-cavan üstədi.
Qardaşım, insaf eylə, əldən qoyma ibadəti,
Tez-tez dildə izhar eylə kəlmeyi-şəhadəti,
Lənət oxu şeytana, yada sal qiyaməti,
Çox çəkməz ki, əzaların sual-nizam üstədi.
Suzan deyər, qan töküldü Kərbəlada, kəsildi baş,
Hərdən tutuban sinəmdən göylərə qalxır ataş,
Gedəm Fərat kənarına qan ağlayam, tökəm yaş,
Görəm orda düşən qollar hansı məkan üstədi.
MƏHƏMMƏDƏLI SƏMƏDOĞLU
Məhəmmədəli Səmədoğlu 1884-cü ildə Tovuz rayonunun
Əsrik Cırdaxan kəndində doğulmuş, 1971-ci ildə isə dünyasını
dəyişmişdir.
Səmədoğlu aşıq poeziyasına özünəməxsus rəng
qatmışdır. Onun «Qalmadı», «Ayıbdı» kimi qoşmaları bu gün
də aşıqların dilində əzbərdir.
QALMADI
Gədədən böyüyüb mənəm deyənlər,
Fani dünya Süleymana qalmadı.
Öldürrəm deyənin, qan eyləyənin,
88
Yurdu itdi, bu zamana qalmadı.
Dünya mənim deyib eyləyər həvəs,
Məhəmməd dininə eyliyərmi qəsd,
Qabaqda pişnamaz bir adı xənnas,
Heç birindən bir nişana qalmadı.
Koroğlu yaşadı mərdi-mərdana,
Göstərdi gücünü yağı düşmana,