Səmədoğlu pənah dedin Sübhana,
Ondan qeyri bir divana qalmadı.
AYIBDI
Dəli könül, məndən sənə əmanət,
Mərifəti nəfsə satma, ayıbdı.
Mərd igidin can verginən yolunda,
Namərd ətəyindən tutma ayıbdı.
Barilahımdan istəmişəm imdadı,
Sınadım hamını: qohumu, yadı,
Qohumdan əl çəkib tutma arvadı,
Zənən kölgəsində yatma ayıbdı.
Səmədoğlu, nə məqama yetişdi,
Bilən bildi yenə onnan süyüşdü,
Bir söz oldu ondan gümana düşdü,
Yaxın mənzilindən ötmə ayıbdı.
AŞIQ HÜSEYN QƏMLI
Aşıq Hüseyn Qəmli 1890-cı ildə Qazağın Qıraq Kəsəmən
kəndində dünyaya gəlmişdir. «Qaçaq Kərəm» dastanını Aşıq
89
Qəmli düzüb-qoşmuşdur. O, İsrafil ağa ilə deyişmələrindən də
dastanda geniş istifadə etmişdir.
98 il omür sürmüş Aşıq Hüseyn Qəmli 1988-ci ildə
dünyasını dəyişmişdir.
DÜNYA
Həm namərdsən, həm bivəfa,
Qurulubsan belə, dünya.
Hər kim səndə sürür səfa,
Axıdırsan selə, dünya.
Gözəl şair o Qurbani,
Tufarqanlı Abbas hanı?
Xəstə Qasım, həm İmanı,
Vurub saldın yola, dünya.
Fərhad, Şirin timsal sizə,
Yazıq Məcnun düşdü düzə,
Leyli deyə - gəzə-gəzə,
Axır getdi yelə, dünya.
Çaylı Üştel Haşkərimi,
Apardı ağlı dərini,
Səfqulu Məmmədkərimi,
Heç salırmı yada, dünya.
Yaranmışı qıracaqsan,
Fürsət gəldi vuracaqsan,
Hüseynə tor quracaqsan,
Çoxdu səndə tələ, dünya.
INNƏN BELƏ
Sərraf ol gözlərim, hamını tanı,
Yaxşını, yamanı seç innən belə.
90
Olsa da dünyanın, sultanı, xanı,
Baş əymə namərdə heç innən belə.
Sözün nəsihət olsun, özün də usta,
Yazgınan oxunsun dəstəbədəstə,
Namuslu, qeyrətli qonşuya, dosta,
Ürəyinin mətləbini aç innən belə.
Qəmli Söyün, ola cahım-calalım,
Qoyaydın yolunda döylətim, malım,
Sınanmış, yoxlanmış dostun, halalın,
Durmuşam yolunda qoç innən belə.
AY ELLƏR
Ayrılıq məktubun yazıram qalsın,
Sizin ilə halallaşsam, ay ellər.
Oxunsun bir müddət yadigar qalsın,
Qohum-yada, dost-qardaşa, ay ellər.
Əmr olunub, yazılıbdı fərmanım,
Anlamışam, daha yoxdur dərmanım,
Sürün getsin haqq evinə karvanım,
Yetişibdi ömür başa, ay ellər.
Hər yerdən gəlirdi xələt-xəracım,
Sındı ayaqlarım, yoxdu əlacım,
Nə qızım var, nə qardaşım, nə bacım,
Boyaya kəfənim yaşa, ay ellər.
Qəmli Söyün, əcəl oxunub üzümə,
Eşidənlər, qəmlənmiyin sözümə,
Məzarımı göstərdilər özümə,
Ölüm çıxdı gözə-qaşa, ay ellər.
91
ISMAYIL KATIB
İsmayıl Novruz oğlu Zeynalov 1898-ci ildə Qazax
qəzasının Qıraqkəsəmən kəndində doğulmuşdur. «Katib»
təxəllüsü ilə şerlər yazmışdır. Cəmi 40 il ömür sürmüş İsmayıl
Katibin bədii irsindən günümüzə bir sıra şerləri miras
qalmışdır.
İsmayıl Katib 1938-ci ilin repressiya qurbanlarındandır.
BIZIM DAĞLAR
Əlvan çiçəklərin, lalə, nərgizin,
Bəlx edib dönübdür nə qana, dağlar!
Ulduz kimi o güllərin sayrışır,
Ətrini bəxş edir cahana dağlar!
Mehman saxlayırsan xublar xasından,
Çox qovğalar düşüb xanlar bəhsindən,
Topun nərəsindən, güllə səsindən,
Dönmüşdü güllərin xəzana, dağlar!
Göyçə dənizində gəzib arsaklar,
Çalxanır ördəklər, çırpınır qazlar,
Üç ay mehman olur gəlinlər, qızlar,
El köçəndə olursan viran, a dağlar!
İncənin yenə var gözəl çağları,
Gəzməli şamlığı, turş bulaqları,
Seçmə gözəllərin tər buxaqları,
Cəmi dərdə olur dərman, a dağlar.
92
Ceyranın bərəsi, Molla qayası,
Görəndə açılır könlümün pası,
Xınalı kəkliyin qah-qah sədası,
Hər yana səs salır, inan, a dağlar!
Arifdir mətləbi qanan Katibi,
Od tutub, odlanıb, yanan Katibi,
Dərdi-qəm çəkməkdən cavan Katibi,
Əlbəttə, qocaltdı zaman, a dağlar.
DÜŞMÜŞƏM
(Mirzə Səmədə)
Əziz mehribanım, ay Mirzə, özüm
Bilirsənmi bir azara düşmüşəm.
Bir qaşı hilalın divanəsiyəm,
Bulunmur dərdimə çarə, düşmüşəm.
Bir tuti misallı, mah camalının,
Qumru zəbanlının, qaşı xallının,
Tovuz tamaşalı, qeyri-qallının,
Ucundan Mənsur tək dara düşmüşəm.
Könlüm bənd olubdur bir xətti-xala,
Bir səri sövdalı, ləbləri bəla,
Qoca zamanımda nə qalmaqala,
Görürsənmi mən biçarə düşmüşəm.
Xoş qədəmi düşüb Qazağa təzə,
Bir şirin ləhcəli, sözləri məzə,
Məndə can qoymayır yan gəzə-gəzə,
Yanıb can-cəsədim, nara düşmüşəm!
93
O zalım əlində xəstə Katibin,
Dərdi atıb bu şikəstə Katibin,
Qədəm basa gözü istə Katibin,
Elə bil ki, baxtavara düşmüşəm.
ƏLIMƏRDANLI NƏCƏF
Nəcəf Alı oğlu Hüseynov 1899-cu ildə Tovuzun
Əlimərdanlı kəndində dünyaya gəlmişdir. El-obasını sevən
sənətkarın ustadı Aşıq Hüseyn Bozalqanlıdır. Zəngin
yaradıcılıq irsi qoymuş Əlimərdanlı Nəcəfin «Dünyada» adlı
qoşma-ustadnaməsi «Azərbaycan xalq dastanları» kitabında
Aşıq Ələsgərin adına getmişdir.
Sənətkar Nəcəf Əlimərdanlı 1947-ci ildə dünyasını
dəyişmiş və doğma kəndində dəfn edilmişdir.
GÖRÜBDÜ
Nadir soruşduğun qoca bavandan,
Möminlər içində beşi görüfdü.
Dağıstandan darı, Naxçıvandan duz,
Arpa yarmasından aşı görüfdü.
Fikir var zamana, açılan yaza,
Guşa gələn şirin-şirin avaza,
Hüquq verilifdi gəlinə, qıza,
Zənənnən qəhrəman kişi görüfdü.
Yasaq var dilinə, düşməsin bədə,
Ağsaqqal yerinə danışır gədə,
Nə işin var, zəmanədə, dünyadə,
94
Nəcəf kişi dağı, daşı görüfdü.
OLSUN
Yenə könlüm quşu təlatüm eylər,
İnnən sonra bağçalarda bar olsun.
Ağıl başdan çaşıb, hər yana söylər,
Bu naməni yazan əllər var olsun.
Ana yurdun bayramıdı bu günün,
Getməzdi sinəmdən dağı düyünün.
İkiüzlülərin, dosta xainin,
Dağılsın yuvası, tarimar olsun.
Nəcəfəm, bir zaman gəzirdim üzdə,
Zimistan çəkirəm mən bahar, yazda,
Səhər öz evində qoca Qafqazda,
Oxu bu sözləri yadigar olsun.
DÜNYADA
Varlıya dost olub yoxsula gülmə,
Çox da havalanıb coşma dünyada.
El səni istəyib çıxartsa başa,
Ağır ol, alçağa düşmə, dünyada.
Dərdini bölüşdür qədir bilənnən,
Vəfalı dost olmaz üzə gülənnən,
Bir adam ki, sən öl desə yalannan,
Onun körpüsünnən keşmə dünyada.
Bu sözü bəyənər bir arif əyyar,
Nanəcif adama nə yapış-yalvar,
Qonşuya söyləyər, aləmə yayar,
95
Sirrin seyraquba aşma dünyada.
Yaxşı oğlu əgər bir yaxşı ata,