14
mənim ağırlığımda qızıl versin. Ta gerisinnən işin olmasın.
Neylədiyimi yaxşı bilirəm. Anamdan da muğayat ol. Allah
qoysa tezliklə görüşərik.
Qoca çarəsiz qalır. Heç götür-qoy da eliyəmmir. Qazının
yanına gəlib şərti söylüyür. Qazı tez razılaşır. Ürəyində
fikirləşir ki, əşi bir tikə uşağın nə ağırlığı olasıdı. Olsa-olsa beş-
altı qızılım gedəcək.
Uzun sözün qısası, ortaya tərəzi gətirirlər. Bir gözünə
Əllaməni qoyub qazının üzünə baxırlar. Qazı əli əsə-əsə üç-
dörd qızıl çıxardır. Tərəzinin bu biri gözünə qoyur. Tərəzi
düzəlmir ki, düzəlmir. Çarəsiz qalıb üstündəki iki kisə qızılı da
boşaldır. Genə tərəzi düzəlmir. Qazı rəng verib rəng alır.
Nökərlərini də götürüb qayıdır öyünə. Öyündə nə ki, varı-
dövləti varıydısa hamısını gətirir. Başlıyır bir-bir tərəziyə
qoymağa. Genə də tərəzi düzəlmək bilmir. Qazı əlindəki
axırıncı qızıla baxıb dərindən ah çəkir. Güc-bəlaynan o qızılı
da tərəziyə qoyası olur. Əllamə gözünə döndüyüm bu vaxt
çəkisini yüngülləşdirir. Tərəzinin gözləri də tarazlaşır. Bunu
görən qazı başlıyır dilinin altında deyinməyə:
- Səni görüm heç onnan artıq yekələnmiyəsən.
Əllamə qazının deyindiyini eşidir. Amma dinmir. Öz-
özünə deyir ki, gör mən sənin başına nə oyun gətirəcəm. Elə
oyun gətirəcəm ki, yeyib-içdiyin zədən-zədən burnundan
gələcək. Dünyaya gəldiyinə peşman olassan.
Nə başınızı ağrıdım. Arvad Əllaməni götürür ki, bələsin.
Sonra qazıya versin. Elə bələyi açan kimi Əllamə dillənir:
- Ana, o qızıldan ikisini qoy bələyimə. Sonra bələ.
Arvad Əllamənin dediyi kimi iki dənə qızılı bələyə qoyur.
Çağanın üz-gözünnən öpüb verir qazıya. Qazı çağanı götürüb
yolu alır əlinə. Başlıyır ağzına gələni çərənnəməyə:
- Ömrün kəsilsin! Heç ondan artıq yekələnmiyəsən! Səni
qara yer qucaqlasın! Mənim əppəyimi kəsən olubsan? Eyb
etməz. Sənin başını kəsərəm. Heç ruhun da inciməz.
15
Əllamə genə özünü qoyur tülkülüyə. Cınqırını da
çıxartmır. Qazı nökərlərə əmr eliyir ki, aparıb çağanı
öldürsünlər. Qanlı köynəyini də ona gətirsinlər. Nökərlərdən
biri çağanı qucağına alıb ata minir. O biri də ata minib yola
düzəlirlər. Onnar az gedirlər, üz gedirlər, dərə-təpə düz gedib,
gəlib çatırlar bəni-adəm ayağı dəyməmiş bir səhraya. O yan bu
yana nəzər salırlar. Bunu görən Əllamə bir gülmək gülür ki, az
qalır adamların ağlı başından çıxsın. Nökərlər nətər
qorxurlarsa, uşağı da tullayıb qaçırlar. Əllamə bir xeyli onnara
tamaşa eliyib axır ki, dillənir:
- Eyy nökərlər! Hara qaçırsız? Qorxmuyun, adamyeyən
döyüləm ha. Bir yaxın gəlin. Peşman olmazsız. Bələyimdə iki
dənə qızıl var. Hərəniz birini götürüb çıxın gedin. Məni
öldürməklə onsuz da əlinizə bir şey keçəsi döyül.
Nökərlər bir tikə uşağın danışdığını ğörüb mat qalırlar.
Ürəklənib Əllamənin yanına gəlirlər. Qızılları götürüb
soruşurlar:
- Yaxşı, bəs biz qazıya nə deyək? Qanlı köynəyi
aparmasaq dərimizə saman təpər.
Əllamə bu dəfə lap ucadan gülüb deyir:
- Sizin əməlli-başlı ağlınız yoxmuş ki, elə hər şeyi mən
deməliyəm. Gedin dovşan-movşan vurun. Köynəyimi də onun
qanına bulayın. Sonra da aparıb soxun qazının gözünə.
Nökərlər Əllamənin köynəyini çıxarıb gedirlər. Onun
dediyi kimi meşəliyə çatanda bir dovşan vururlar. Köynəyi
dovşanın qanına bulayıb təzədən yollarına davam eliyirlər.
Qoy qazıyla nökərləri burda qalsınlar, indi xəbər verək
Əllamənin ata-anasınnan. Qocalar Əllaməni verəndən bəri
özlərinə gələnməmişdilər. Elə qəm dəryasına batıb kirmişcə
durmuşdular ki, beyqafıl Əllamə peyda olur. Onnar sevinib
şadyanalıq edirlər. Allaha şükr oxuyub başlıyıllar şad-xürrəm
yaşamağa.
Günlərin bir günü Əllamə dədəsinə deyir:
16
- Dədə, gəl bu daxmanın qabağında ikimərtəbəli bir öy
tikdirək. Öy hazır olanda üst mərtəbəni verərsiz mənə. Gəlib-
gedənnəri yaxşı görmək istiyirəm.
Kişi soraqlaşıb yaxşı bir usta tapır. Bircə ayın içində təzə
öyləri tikilib qurtarır. Onnar yığışıb imarətlərinə köçürlər.
Nağıl dili yüyrək olar, deyirlər. Aylar, illər ötüb keçir.
Beləcə Əllamə də gəlib çatır on yeddi yaşına. Bir oğlan olur ki,
gəl görəsən. Bir baxan deyirdi bir də baxım. Ağlına da söz ola
bilməzdi.
İndisə sizə kimdən xəbər verək, bu ölkənin padşahınnan.
Günnərin bir günü padşah darıxıb səyahətə çıxası olur.
Yanında əyan-əşrəfinnən heç kimi götürmür. Gəzə-gəzə gəlib
çıxır dəryanın kənarına. Atın yüyənini boşaldıb başlıyır
dəryaya tamaşa eləməyə. Elə bu vaxt bir balıq göyə hoppanır.
Padşah ürəyinnən keçirir ki, görəsən bu balıq erkəkdi, ya dişi?
Balıq gülüb dəryaya girir. Padşahın heyrətdən dili-ağzı
quruyur. Özünə gələnmir ki, gələnmir. Fikirləşir ki, bu balıq
görəsən niyə güldü? Heç balıq da gülərmi? Padşah ta orda
durmuyub qayıdır saraya. Taxtında əyləşir, bütün əyan-əşrəfi
yığır başına. Bu padşahın ağıllı bir vəziri var idi. Padşah üzünü
vəzirinə tutub deyir:
- Vəzir, söylə görüm dəryadakı balıq niyə gülübdür?
Vəzir o dəyqə cavab vermir. Bir az düşünüb dillənir:
- Qibleyi-aləm sağ olsun, sarayımızda bu qədər alim,
münəccim var. Onların elminin qabağında mən nə karəyəm
ki?..
Padşah görür vəziri doğru söylüyür. Bu dəfə də üzünü
alimlərə və münəccimlərə tutub deyir:
- Bir mənə deyin görüm dəryadakı balıq nəyə gülübdür?
Əgər bilsəz, sizə ənam verəcəm. Bilməsəz, başınız
bədəninizdən ayrılacaq. Ta mən özümə yer tapammıram.
Padşahın zəhmi onnarı yaman basır. Nə ki, alim,
münəccim varıydısa, hamısı dəyir bir-birinə. Axırda bir
başbilənləri qabağa çıxıb təzim eləyir:
17
- Padşah sağ olsun, bunu nə alimlər, nə də münəccimlər
bilə bilər. Bilsə bilsə ancaq şəhərin qazısı bilər. Ömrümüzdə
onnan yaxşı bilici görməmişik.
Beləcə padşah qazını hüzuruna çağırtdırası olur. Onnan
da soruşur ki, dəryadakı balıq niyə gülüb? Qazının canına
vəlvələ düşür. Dili söz tutmur. Hannan-hana özünə gəlib
padşahdan nə az, nə çox, düz qırx gün möhlət istiyir. Padşah
da razılaşır. Qazıya qırx gün möhlət verir. Padşah burada
qalmağında olsun. Görək qazı neyləyir. Qazı saraydan çıxan
kimi başlıyır soraqlaşmağa. Amma balığın niyə güldüyünü heç