qoca kişi xırman döyür. Ancaq taqəti yoxdu vələ minib taxılı
25
döysün. Kiçik qardaş yaxınlaşıb qocaya ədəblə salam verdi.
Dedi:
- Baba, izn ver, sənin əvəzinə mən vələ minim, xırmanı
döyüm.
Qoca razılaşdı. Oğlana dedi:
- Buyur, bala, Allah köməyin olsun!
Oğlan mindi vələ, öküzləri hayladı. Bir saatın içində
taxılı döydü. Başladı dəni sovurmağa. Bəli, taxılı tamam
dəyirmanlıq eləyib verdi qocaya. Qoca da oğlana dil-ağız elədi.
Oğlan halal-hümmət eləyib getmək istəyəndə qoca soruşdu:
- A bala, bir dayan görüm kimsən, nəçisən? Hardan gəlib
hara gedirsən? Mənzilin haradı?
Oğlan əhvalatı olduğu kimi qocaya danışdı. Qoca dedi:
- Oğlum, bu çox çətin məsələdi. O quşun yerini heç kəs
bilmir, bircə devdən savayı. Bax, bizim o dağı görürsənmi?
Həmin dağın o üzündə bir dev var. O da bu saat çal-qamçı
xırman döydürür. Özünün də qırx başı var, qırx gözü, qırx ağzı,
qırx burnu, qırx qulağı, qırx əli, qırx ayağı. O dev bütün günü
saqqız çeynəyir. Heç vaxt çənəsi boş dayanmır. Bax məndən
sənə əmanət, sən onun yanına çatan kimi düz qırx dəfə salam
ver. Əgər, işdi-şayəd, sənin salamını almasa, bil ki, daş
olacaqsan. Əgər bəxtin kəsib salamını götürsə, qorxma, tez
onun hər ağzına bir çeynəm saqqız ver. Onda dev deyəcək:
- Sən ki, mənim ağzımı şirin elədin, nə diləyin varsa dilə!
De görüm məndən nə istəyirsən?
Sən onda belə de:
- Həzran bülbülünün yerini bilmək istəyirəm.
O, sənə quşun harda olmağını deyəcək.
Oğlan qocadan uzaqlaşdı. Yol aldı dağın o üzünə sarı.
Dağın o üzünə çatdı. Çatanda gördü bəli, burada hamı əlləşib-
vuruşur. Oğlan gedib qırx çeynəm saqqız aldı. Özünü yetirdi
qırxbaşlı devin yanına. Ədəblə salam verdi. Dev onun salamını
gec aldı. Əlinin altında olanlar dedi:
26
- Gör bu cavan oğlan nə istəyir? O sənə ədəblə salam
verdi.
Dev handan-hana oğlanın salamını aldı. Oğlan tez
cibindən saqqız çıxardıb, devin hər ağzına bir çeynəm saqqız
verdi. Dev dedi:
- Sən mənim ağzımı şirin elədin. De görüm məndən nə
istəyirsən?
Oğlan dedi:
- Səndən heç nə istəmirəm. Mənə təkcə Həzran
bülbülünün yerini deyərsən.
Dev razılaşdı:
- Deyərəm, amma sən ora gedə bilməzsən.
Oğlan əl çəkmədi:
- Sən eləcə yolunu de. Mən necə gedəcəm, özüm bilərəm.
Dev dedi:
- Onda yaxşı qulaq as, yolu öyrədim. Bax, bu dağı aşan
kimi görəcəksən bir meşə var. Həmən meşədə də bir xoruz var.
Səni görən kimi banlayacaq. Onun səsi yeddi ağacdan yeddi
ağaca çatır. Meşədən keçəndə görəcəksən orda bir it də var. O
it də səni görən kimi hürəcək. İtin səsinə gəlib səni tutacaqlar.
İşdi sağ-salamat gedə bilsən, quş olan evin yanına çatarsan.
Evin keşiyini qırx dev çəkir. Qırxı da gecə-cündüz yatmır.
Devlərin padşahı qızdır, qız qırx günlük yuxuya gedib. İşdi-
şayəd içəri girə bilsən, quş səni görən kimi qışqıracaq. Onda
qapının dalında gül ağacı var, o ağacla quşu vurarsan. O saat
dayanacaq. Quş dayananda otaqda qızı görəcəksən. Qızın
əynində qırx donu var. Otuz doqquzunun bağını açarsan. Sonra
qızın hər üzündən öpüb çıxarsan.
Bəli, oğlan bu sözləri eşitdi. Gəlib bazardan bihuşdarı
aldı. Gəlhagəl, gəlhahəl gəlib meşəyə çatdı. Xoruz başını
qanadının altından çıxartmamış oğlan onun başını vurdu. Başı
deşib kəndirə taxdı, götürüb qoydu cibinə. Yoluna davam elədi.
Gəldi çatdı itin yatdığı yerə. Çatan kimi itin də başını vurdu.
Burnunu, qulağını kəsib taxdı ipə. Axırda gəlib çatdı evə.
27
Baxdı ki, devlər mürgü vurur. Bihuşdarı çıxardıb devlərin
burnuna iylətdi. Devlərin ağlı başından çıxdı. Oğlan, eləmə
tənbəllik, tez devlərin qırxının da burnunu, qulağını kəsib
kəndirə taxdı. Girdi içəri. İçəri girəndə quş onu gördü. Quş onu
görən kimi istədi qışqırsın. Oğlan qapının dalından gül ağacını
götürüb quşu vurdu. Quş o saat səsini kəsdi. Oğlan girdi otağa.
Gördü bu otaqda bir gözəl yatıb, yemə-içmə, xətti-xalına, gül
camalına tamaşa elə. Ancaq vaxt yoxuydu. Oğlan qızın otuz
doqquz donunun bağını açdı. O üzündən, bu üzündən öpüb
otaqdan çıxdı. Çıxanda quşu da, gül ağacını da götürdü, mindi
ata. «Asta qaçan namərddi», - deyib, götürüldü. Dərələrdən yel
kimi, təpələrdən sel kimi uçdu, nə uçdu. Gecə-gündüz yol
gedib, çatdı qırxbaşlı dev olan yerə. Dev ona demişdi ki,
qayıdanbaş mənim yanıma gələrsən. Oğlan bir istədi getsin
devin yanına. Birdən qocanın sözlərini yadına saldı. Qoca
demişdi: «Nəbadə, olmaya-bilməyə gedəsən devin yanına.
Getsən, dev səni öldürəcək». Odur ki, oğlan düz birbaşa gəlib
üç yol ayrıcına çatdı. Çatanda tez daşın altına baxdı. Baxanda
gördü üzüklər yerindədi. Bildi ki, qardaşları hələ geri
dönməyib.
Oğlan birinci yolla gedib qardaşını gördü. Öpüş-görüş,
gedib o biri qardaşını da götürdülər. Gəlib hərə öz üzüyunü
götürdü, taxdı barmağına. Düşdülər yola. Gethaget, gethaget,
bir xeyli getdilər. Böyük qardaş atını ortancıl qardaşla yanaşı
sürürdü. Deyirdi:
- Bu gedib deyəcək quşu mən gətirmişəm.
Ortancıl qardaş soruşdu:
- Bəs onda biz nə deyək?
Böyük qardaş dedi:
- Gəlsənə onu öldürək, quşu da götürək, gedək.
Soruşanda deyərik ki, vuruşmada öldü.
Kiçik qardaş bunların qırımından məsələni başa düşdü.
Dedi:
28
- Məni öldürməyin. Əlimi-qolumu bağlayın, qoyun burda.
Qurda-quşa yem olum. Onda siz də günahkar olmazsınız.
Əliniz qardaş qanına batmaz.
Bəli, elə də elədilər. Kiçik qardaşın əl-ayağını bağlayıb
qoydular çöllü-biyabanın ortasında, çıxıb getdilər. Az getdilər,
çox getdilər, gəlib çatdılar vətənə.
Şaha xəbər verdilər ki, oğlanların gəlir, amma kiçik oğlun
yoxdu. Bu sözü eşidən kimi şah bərk qəzəbləndi. Dedi:
- Kaş o ikisi öləydi, təkcə kiçik oğlum gələydi.
Bəli, iş işdən keçmişdi. Gəldilər, oturdular, başladılar
söhbətə. Şah dedi:
- Bəs mən sizə balaca qardaşınızı tapşırdım axı…
Demədimmi ondan muğayat olun. Niyə göz-qulaq olmadınız?
Böyük qardaş and-aman elədi:
- Biz vuruşurduq. O da gəlib əl-ayağa dolaşırdı. Nə qədər
dedim, eşitmədi. Bir də gördüm vurdular.
Şahın qaşı-qabağı açılmadı. Gələn bir gündən Həzran
bülbülü bir dəfə də olsun oxumurdu.
Aradan xeyli vaxt keçdi. Kiçik qardaş yatmışdı. Gördü iki
göyərçin onun əlini-qolunu dimdikləyib açdı. Göyərçinlər uçub
getdi. Oğlan ayağa durdu. Gəzə-gəzə gəlib çatdı öz şəhərlərinə.