Orada bir dərziyə şəyird oldu. Aradan bir il keçdi. Bir gün
oğlan dərzidən soruşdu:
- Usta, şəhərimizdə nə var, nə yox?
Dərzi dedi:
- Ay oğul, noolacaq? Bizim şahın üç oğlu bir quş dalınca
getmişdi. İkisi sag-salamat qayıdıb. Balaca qardaş gəlməyib.
Elə o gündən şahın üzü gülmür.
Oğlan barmağını dişlədi. Ürəyində sevindi ki, atası hələ
də onun yolunu gözləyir. Amma dərziyə heç nə demədi. Ay
ötdü, il dolandı. Günlərin bir günündə oğlan ustasına dedi:
- Ay usta, gəlsənə bir gün şaha qonaq gedək?
Usta razılaşdı. Bunlar şaha qonaq getdilər. Şah qonaqları
qəbul etdi. Dedi:
29
- Bu oğlan necə də mənim oğluma oxşayır. Elə bil bir
almadı yarı bölünüb.
Şah dərindən bir ah çəkdi, gözləri yaşardı. Qonaqlar
otağa girən kimi quş başladı cəh-cəh vurub oxumağa. Hamı
quşun səsinə heyran oldu. Quş oğlanı tanımışdı. Onu öz yiyəsi
hesab edirdi. Quş xeyli oxudu. Bir müddət keçdi. Qonaqlar
ayağa durdular, getsinlər. Onlar durub gedəndə şah dedi:
- Siz bizə tez-tez gəlin. Bu quş neçə aydı gəlib, bir dəfə
də oxumayıb. Nə kələkdisə, siz gələn kimi oxudu.
Qonaqlar evlərinə getməkdə olsun, sizə kimdən deyim,
kimdən xəbər verim, qızdan. Qız yuxudan ayıldı. Durdu ayağa.
Ayağa duranda otuz doqquz donu əynindən yerə düşdü. Qız
dönüb güzgüyə baxdı. Yanağında öpüş izləri gördü. Ayağını
yerə vurdu. Elə qışqırdı ki, səsi yeddi ağacdan yeddi ağaclığa
çatdı. Qoşun tez ayağa qalxdı. Yaraqlandı, yasaqlandı, gəldi
qızın yanına. Qız başladı qışqırmağa. Qoşun başçısını
danlamağa. Dedi:
- Siz harda ölmüsünüz, mənim xoruzumun başı kəsilib?
Qırx gözətçimin başı kəsilib…İtimin bişı kəsilib… Mənim
donumu açıblar... Quşu aparıblar…
Qoşun başçısı and-aman elədi ki, nə xoruzun səsi gəlib,
nə itin, nə də devlərin.
Bəli, qoşun atlandı, düz birbaşa gəldilər həmin şahın
şəhərinə. Qız qabaqda atı sürdü sarayın qabağına. Qışqırdı:
- Quşu kim gətirib, çıxsın qabağa!
Şah böyük oğluna dedi:
- Oğul öləsən, get cavabını ver.
Oğlan ata minib çıxdı qızın qabağına.
Qız soruşdu:
-Quşu necə gətirdin?
Oğlan dedi:
- Damda yatmışdı tutdum.
Qız acıqlandı:
- Özünü dəliliyə vurma. O quş damda yatan deyil.
30
Oğlan qorxusundan sarısını uddu. Qayıtdı geri. Şaha dedi:
- Deyirəm, inanmır. Mən neyləyim?
Şah ortancıl oğluna dedi:
- Dur, sən get cavab ver qıza. Belə getsə, bu cinlər
qoşunu şəhəri alt-üst edəcək.
Oğlan da ata minib qızın qənşərində dayandı. Qız
soruşdu:
- De görüm, quşu necə gətirdin?
Oğlan dedi:
- Ağacda yatmışdı, tutub gətirdim.
Bunu deyəndə qız oğlana elə təpindi ki, qorxusundan
oğlanın dodaqları çatladı, döndü dala.
İndi sizə kimdən deyim, şahın kiçik oğlundan. Şahın
kiçik oğlu burada idi. Hər şeyi gözünnən görürdü, qulağınnan
eşidirdi. Ustasına dedi:
- Get şaha de ki, kiçik oğlunun atını, paltarını, qılıncını
versin, mən o qoşunu geri qaytarım.
Usta şaha yaxınlaşıb, oğlanın dediklərini ona çatdırdı.
Şah dərindən ah çəkib ağladı. Dedi:
- Verməzdim, ancaq axır günümüzdü. Qaradan o yana
rəng yoxdu.
Gətirib atı, paltarı, qılıncı verdilər ustaya. Usta da gətirib
verdi şəyirdə. O da gedib daldeydə paltarını geyindi, atını
mindi, qılıncını belinə bağladı. Atı oyana, bu yana çapırtdı.
Axırda gəlib qızın qabağında dayandı. Şah gendən oğlana
baxıb dedi:
- Necə də mənim oğluma oxşayır.
Bəli, qız oğlanı görüb soruşdu:
- Oğlan, quşu necə gətirdin?
Oğlan əlini saldı cibinə. Xoruzun başını, itin, bir də
devlərin burun-qulaqlarını kəndirin üstündəcə çıxartdı, göstərdi
qıza. Qız üzünü qoşuna sarı tutub dedi:
- Qayıdın dala! Mən bu oğlana gedirəm.
31
Məsələ gün kimi aydın oldu. Şah oğluna qırx gün-qırx
gecə toy vurdurdu. Əmr elədi ki, böyük oğluynan ortancıl
oğlunun boynu vurulsun. Ancaq kiçik qardaş razılıq vermədi.
Dedi:
- Ata, bunları öldürmə! Qoy sənin şəhərindən çıxıb
getsinlər, başqa vilayətdə yaşasınlar.
Şah oğlanlarını şəhərindən sürgün elətdirdi. Kiçik
oğluynan şad-xürrəm yaşadı.
Nağıl da burda bitdi. Göydən üç alma düşdü: Biri sizin,
biri mənim, biri də nağıl söyləyənin.
32
MƏHƏMMƏDIN NAĞILI
Biri varıydı, biri yoxuydu, keçmiş zamanlarda bir qarı
varıydı. Bu qarının kimi, kimsənəsi yox idi. Tək bir keçidən
savayı. Keçi də o qədər süd verirdi ki, gəl görəsən. Elə bil
kəhriz idi. Qarı heç vaxt gün-güzəranından gileylənməzdi.
Keçinin südüynən dolanıb Allaha şükr eliyərdi. Öz-özünə
deyərdi ki, nə yaxşı qurbanı olduğum məni heç kimə möhtac
eləməyib. Yoxsa bu yaşımda onun-bunun minnətli əppəyini
yeyərdim. Şükr ki, halal çörəyimi keçinin südünnən qazanıram.
Günnərin bir günü qarı görür keçisinin yelini bom-boşdu.
Qalır mat-məəttəl. Deyir görəsən hansı insafsız, hansı
mürvətsiz keçimi sağıb. Mən ki, ömrümdə birinin toyuğuna kiş
deməmişəm. Bacaranda yaxşılıq eləmişəm, bacarmıyan- da da
çəkilib durmuşam bir qıraqda. Bəs bu nə işdir başıma gəlib?
Qarı hirsli-hikkəli gedib yatır. Fikirləşir ki, gecənin
xeyrinnən gündüzün şəri yaxşıdır. Qoy bir sabah açılsın.
Görüm mən füqəranın malına göz dikən kimdir. Qarı yerində
ha o tərəf-bu tərəfə fırlanırsa, yuxuya gedənmir ki, gedənmir.
Aclıq da bir yandan taqətdən salır. Elə vurnuxa-vurnuxa yadına
kəndin çobanı düşür. Deyir keçimi çobannan başqa kim
sağacaq. Sabahları onun abrını ətəyinə bükmək mənə borc
olsun. Beləcə ilan vuran yatır, amma qarı yox. Elə hey keçisini
düşünüb durur.
Savax üzünüzə xeyirliknən açılsın. Savax açılır. Qarı
durub tez tövləyə qaçır. Qapını açıb keçini haylıyır, qatır
sürüyə. Elə ki, keçi sürüyə qarışır, qarı başlıyır çobanın abırını
ətəyinə bükməyə. Gözünü yumub ağzını açır, nə açır:
- Ay oğul, heç utanırsan? Heç xəcalət çəkirsən? Bir abrın-
həyan olsun. Bu nə işdi başıma açmısan?
33
Çobanın ta matı da quruyur, qutu da. Öz-özünə deyir,
görəsən mən bu qarıya neyləmişəm. Elə savaxdan məni yerə
soxub çıxardır. Çoban dözəmmir. Axır ki, ürəklənib qarıdan
soruşur:
- Ay nənə, bir de görüm nolub ey?..
Qarı lap cin atına minir. Genə deyinir:
- Canına azar noluf… Guya bilmirsən noluf. Məni
kimsəsiz görüfsən. Barı Allahdan qorx. O boyda sürüdə elə
mən fağırın keçisini görüfsən. Gərək elə mənim keçimi