sağaydın?
Axır ki, çoban məsələnin əslini öyrənir. Elə bil üstündən
dağ götürülür. İndi də çoban başlıyır deyinməyə:
- Ay nənə, sən ki dünyagörmüş adamsan. Yaxşını
yamandan ayırmağı lap qəşəng bacarırsan. Gör neçə ildi
kəndimizdə çobannıx eliyirəm. Heç indiyətən bir pis işimi
görüfsənmi? Denən ki, keçim sağılıb. Ta niyə ağzına gələni
söylüyürsən. Gəl sən narahat olma. Babalı mənim boynuma.
Elə günü bu gün keçini güdərəm. Sana da bir xəbər verərəm.
Çobanın sözləri qarıya yaman təsir eliyir. Öz-özünə
fikirləşir ki, bu uşaq düz deyir. Bəlkə keçini başqası sağır.
Havayı deməyiblər ey, ağıl yaşda yox, başda olar.
Nə başınızı ağrıdım, çoban sürünü haylıyıb gətirir otlağa.
Özü də qıraqda durub qarının keçisini güdür. Bir də görür keçi
yavaş-yavaş sürüdən aralanır. Üz qoyur meşəyə sarı. Çoban da
eləmə tənbəllik, düşür keçinin dalına. Keçi bir xeyli gedib bir
palıdın yanında durur. Bu palıd elə yekə, elə nəhəng olur ki, gəl
görəsən. Çoban kirmişcə göz yetirir. Görür ağacın yekə bir
oyuğu da var. Elə bu vaxt keçi yelinini salır oyuğa. Çoban qalır
lap mat-mətəl. Bu işin sonunu fikirləşib durur. Elə ki, bir az
vaxt ötür, keçi palıddan aralanır. Gəlib qarışır sürüyə. Ta
çobanın maraqdan az qalır ürəyi partlasın. Keçinin getdiyini
görüb söyüncək yaxınlaşır palıda. Bir o tərəf, bir bu tərəfə
boylanıb başını salır oyüğa. Çoban nə görsə yaxşıdır? Görür ki,
oyuğa südəmər bir uşaq qoyublar. Çoban barmağını dişləyir.
34
Məsələnin nə yerdə olduğunu anlayır. Çağanı qucağına götürüb
bükür arxalığına. Ta şər qarışmasını da gözlüyəmmir. Sürünü
qatır qabağına. Gəlib çıxır kəndə. Elə çağa qucağındaca özünü
yetirir qarının komasına. Qarını səsləyib deyir:
- Ay nənə, gözün aydın! Qurbanı olduğum Xudavəndi-
aləm nə səni darda qoydu, nə də ki məni. Bax bu əl boyda
çağaymış keçini əmən. Sən də savaxdan maa gün-dirrik
vermirdin. Hələ sürünü də qoymuşdum başdı-başına. Deyirdim
təki sənin yanında xəcalətli olmayım.
Elə ki, çoban sözünü bitirir, aparıb çağanı qoyur qarının
qucağına.
Qarı qalır mat-məəttəl ki, çağanı neyləsin. Çobanı
səsləyib deyir:
- Ay oğul, hara gedirsən? Bə mən bu çağanı neyniyim?
Çoban dillənir:
- Ay nənə, verdiyim sözü yerinə yetirdim. Ta gerisinnən
işim yoxdu.
Qarının əli yerdən-göydən üzülür. Birtəhər səhərin
açılmasını gözləyir. Üzünüzə savaxlar xeyirliyə açılsın. Elə ki,
savax açılır, qarı çağanı alır qucağına. Üz tutur saraya sarı.
Gethaget, gethaget axır gəlib yetişir saraya. Padşaha xəbər
aparırlar ki, elçi daşında bir qarı oturub. Padşah əmr eliyir,
qarını hüzuruna gətirirlər. Qarı təzim eliyib durur. Padşah görür
ki, qabağında qucağı uşaqlı bir qarı dayanıb. Qarının da bir
ayağı burda, o biri gordadır. Padşahı maraq bürüyür. Tez
soruşur:
- Xeyir ola, qarı, nəyə gəlibsən?
Qarı genə birtəhər təzim eliyib dillənir:
- Qibleyi-aləm sağ olsun, özün də görürsən ki, hay-hayım
gedib vay-vayım qalıb. Büyünnən savaxa heç ümidim
qalmıyıb. Bu çağıya da baxammıram.
Padşah genə dillənir:
- Qarı, de görüm bu uşaq kimindir? Onu hardan tapıbsan?
35
Qarı başlıyır olub-keçənləri danışmağa. Padşah bir xeyli
fikrə gedir. Elə bu vaxt xəbər gətirirlər ki, şahın bir oğlu
dünyaya gəlib. Padşah söyüncək qarının qucağındakı çağanı
götürüb deyir:
- Allah-təala mənə iki oğul payı verdi. Sənin qədəmin xoş
oldu. Oğul atası oldum. Qoy bütün əyan-əşrəfim ölkəyə
yaysınlar ki, padşahın iki övladı dünyaya gəlib.
Bunu deyib şah çağanı nökərlərə verir. Əmr eliyir, qarıya
çoxlu ənam verib yola salsınlar.
Qoy qarı şad-xürrəm yaşamağında olsun. Sizə kimdən
xəbər verim, padşahdan. Padşah əmr eliyir, böyük bir məclis
qurulur. Süfrəyə quş-iliyi, can dərmanı, hər cür nazi-nemət
düzülür. Şah məclisə fəqir-füqaranı da çağırtdırır. Hamı yeyib-
içib şükr edir. Elə ki, məclis əhlinin keyfi durulur, padşah
üzünü əyan-əşrəfinə tutub deyir:
- Allah-Təala mənə iki oğul verib. Qoy talelərini də özü
versin. Amma onnara ad qoymaq bizim üstümüzə düşür. Kimin
ağıllı fikri varsa, buyursun görək.
Vəkil vəzirə imkan vermiyib tez dillənir:
- Qibleyi-aləm sağ olsun! Deyirəm qoy öz oğlunuzun adı
Böyükbəy, meşədən tapılanın adı isə Dülgər olsun.
Şahın qaşları çatılır. Birtəhər hirsini-hikkəsini boğub
üzünü vəzirinə çevirir. Vəzir ağıllı idi. O saat mətləbi başa
düşüb deyir:
- Şah sağ olsun! Böyükbəyin adına heç etirazım yoxdur.
Amma insaf da dinin yarısıdır. Meşədən tapılan uşağın günahı
nədir ki, onu Dülgər adlandıraq. Deyirəm gəlin bu çağanın
adını Məhəmməd qoyaq. Qoy Allaha da xoş getsin.
Vəzirin sözləri padşaha nətəri xoş gəlirsə, vəzirə çoxlu
xələt verir. Üstəlik məclisə yığılmış fəqir-füqəranı da ənamla
sevindirir. Arvadına da tapşırır ki, uşaqları bir-birindən
ayırmasın. Hər ikisini çox istəsin.
Nağıl dili yüyrək olar. Beləcə aylar, illər ötür. Böyük-
bəylə Məhəmməd həddi-buluğa çatır. Döyüş sirlərini əməlli-
36
başlı öyrənirlər. Ta qılınc oynatmaqda, ox atmaqda, qurşaq
tutmaqda bunnara çatan olmur. Padşah da oğlanlarına baxıb
fəxr eliyir. Qardaşlar yaman mehriban olurlar. Heç aralarından
su da keçmir. Dərd-sərlərini, sevinclərini həmişə birlikdə
bölüşərdilər. Günlərin birində Böyükbəy təlim meydanına gəlib
çıxmır. Şaha xəbər aparırlar ki, bəs oğlun iki gündü təlimə
gəlmir. Padşah bir az fikrə gedib Məhəmmədi hüzuruna
çağırtdırır. Məhəmməd gəlir. Təzim eliyib dayanır. Padşah
Böyükbəyin dərdini soruşur. Məhəmməd üzünü atasına tutub
deyir:
- Ateyi-mehriban, Böyükbəy mənim əziz qardaşımdır.
İndiyənətən aramızdan yel də ötmüyüb. Amma nə əməldirsə,
iki gündür ki, onun dərdindən bixəbərəm. İzn ver elə günü bu
gün məsələni öyrənim.
Padşah başını tərpədib izn verir. Məhəmməd yenə atasına
təzim eliyib çıxır Böyükbəyin otağına. Görür ki, Böyükbəy
üzüqoylu döşənib yerə. Heç başını qaldırıb qardaşının üzünə də
baxmır.
Məhəmməd hirslənib başlıyır deyinməyə:
- Ay qardaş, bzim ki, dərd-sərimiz həmişə biriydi. Bə indi
nolub saa?
Böyükbəy başını qaldırıb dərindən bir ah çəkir:
- Soruşma qardaş bir dərdə düşmüşəm ki, deyiləsi döyül.
Elə bir dərddi dağa desən parça-parça olar. İndi qulaq as gör nə