Julio Baghy:
Ĉielarko
—
antologio de fabeloj
originale
en versoj reverkitaj
La Laguna
MCMLXVI
ANTAŬPAROLO
Jen antaŭparolo al la verko, kies dek du temojn mi elektis el fabelaro de dek du popoloj. Emfaze mi ripetas, ke nur la temojn. Mem la prozaj tekstoj — ĉu en formo de buŝa rakonto, ĉu en tiu de presaĵo — prezentis sin tro seke koncizaj aŭ vortavare resumaj por esti indaj al traduko. Cetere mi deziris krei kaj ne sklave interpreti. Jes, krei ion specialan, kio ne ekzistis ĝis nun en nia literaturo kaj, tre verŝajne, kio mankas ankaŭ en la naciaj literaturoj: antologio de fabeloj de fremdaj popoloj, verse reverkitaj de unu poeto. Min incitis la penso doni internacian antologion de fabeloj, verkitan en lingvo internacia tiel, ke ĝi sence ne falsu la originalon, sed interpretita en nia poezia lingvo ĝi havu tian valorpluson, kian originala kreaĵo havas por nia esperanto-literaturo.
La incitan penson nutris mia duobla amo: kora simpatio al miaj geamikoj, kiuj ĝoje legis, relegis la versigitajn fabelojn kaj kiuj konstante admonis min al plua verkado; mia nedifinebla admiro pri la lingvo mem, kiu kvazaŭ inspiris per siaj melodiriĉaj sonoj, vortoj, ritmoj surpaperigi kiel eble plej simple ĉion, kio zigzagis en mia fantazio... Jes, jes, en mia fantazio, ĉar, mi devas konfesi, sen tiu vagabondado de mia imagopovo la tuta verkado ŝajnus por mi nur sengusta kirlomiksaĵo de kuirlernanto malespere kunmetinta ingrediencospecojn sen spicoj.
Per tio mi sincere deklaris, ke mia fantazio helpis tie, kie la originala fabelo estis tro bildomanka aŭ epizodanemia. Tiel el simpla riproĉa frazo, aŭ kelkfraza anekdoto, konciza enhavo kreiĝis la fabeloj negra, turka, ĉina. La fantazimuntita kadro pli reliefigis la sencon, kiu inspiris min al la verkado. Ili impresas baladoj. Estas temoj, kie mi fidele sekvis la sinsekvajn epizodojn, kiel ekzemple en la madagaskara fabelo, en kies motivoj oni povas rekoni la ribelon de la memfarita Homo kontraŭ la Kreinto de la mondo, la ĉiamajn neadon kaj spitadon ĝis la senpova kapitulaco. Eĉ la simbolan duonecon de la Viro sen Virino, kies kuniĝo faras la kompletan tutan Homon. La temo de la gruza fabelo eĉ tiklis mian satiremon tiagrade, ke pro troa naivo kaj pro sen fabelfino mi iom sarkasme, verdire iom reale donis grimacan finon.
Sole nur por unu el la prilaboritaj temoj mi havas kelke da pledaj frazoj. La japanan fabelon (Uraŝima) mi aŭdis antaŭ jardekoj sur la japana kirasŝipo «Hi Zen» en Vladivostok. La rakontanto estis kapitano Oba, karmemora samideano nia. Fakte mi forgesis la komencon de la fabelo, nur tio restis en mia kapo, ke la heroo estis bonkora knabo kaj ke en la fabelo rolas testudeto, kiu gvidis lin en fundon de la maro por montri ties miraklaĵojn. En la fabelo min kaptis la penso pri «haltigo de la tempo». La saman penson de la japana folkloraĵo oni retrovas ankaŭ en la literaturo internacia ĉe la mondfama franca Honoré Balzac: La azenfelo, kaj en verko de la angla Oscar Wilde: La bildo de Dorian Gray. Do kompreneble mi proprafantazie kreis la unuopajn fazojn de la fabelo kaj mi trovas la tuton ne reverkinda pro tio, ĉar la testudeto agis pro dankemo.
Cetere sen tia poeta propreco la tuta verko valorus ne pli ol anemian tradukon el tradukoj de aliaj tradukaĵoj, ĉar — laŭ mia konjekto — la fontoj, el kiuj la temojn mi kolektis, havas sur si la postsignojn de pluraj tradukintoj.
La celo estas: doni tian specialan originalaĵon al nia esperanto-literaturo, kian ĝi ne havis ĝis nun, por veki intereson, doni stimulan distron al miaj geamikoj el la tuta mondo, ĉar dum la lastaj jaroj ili admonis min al tiaspeca verkado. Do, tiu ĉi modesta fabelaro servu al la legantaro tiel, kiel miaj geamikoj imagas tion. Por miaj geamikoj la libro estu «nura paĉja» danko por tiu konsola amo, dorlota simpatio, per kiuj ili ĉiuj superŝutis sian maljunan bardon.
Dediĉo
Geamikoj etaj
kaj plenaĝaj same,
ritme rime pretaj
fabloj sekvos ame
distri vin, forpeli
tagajn zorgon, prozon,
logi vin kunveli
en imagan krozon
sur la mar' fiktiva
de la fantazio,
kie homo, dio
ŝajnas esti vivaj…
Venu kun mi! Sidu
en poeta barko!
Kia estas — vidu —
mia — ĈIELARKO!?
Alo Dino kaj la edzina ruzo
armena fabelo
«Kara edzo, Alo Dino,
kion vi preĝpetas?»
«Ĉiutage, ho, edzino,
mi de Dio petas,
ke Li donu pluvon, sunon,
al la agrosulko,
for de hejmo tenu punon;
estu lardo, bulko!»
«Estus saĝe, Alo Dino,
en la preĝon plekti:
kontraŭ ruzo de l' edzino
volu min protekti!»
Li priridis moke brue
vortojn de l' edzino:
«Peti tion superflue!»
diris Alo Dino.
Ŝin ofendis tiu rido,
eĉ diable tiklis
kaj ŝercema venĝospito
en ŝi tuj ekviglis.
Do ŝi pensis: «Alo Dino,
montros mi instrue,
ĉu pri ruzo de l' edzino
preĝi superflue?»
Dum sur kampo Alo Dino
pluglabore ŝvitis,
ĉe vendisto la edzino
belajn fiŝojn vidis
kaj el ili ŝi aĉetis
je la propra plaĉo,
sed vivantaj ilin metis
al — tagmanĝa kaĉo.
Lin sub arbon kun afablo
vokis ŝi invite:
«Alo Dino, ĉe tuk-tablo
manĝu apetite!»
Dum en ombro li tagmanĝis
grasan kaĉon, bulkon,
fiŝojn ruze ŝi aranĝis
en plugotan sulkon.
Post foriro de l' edzino
kaj post buŝoviŝoj
ree plugis Alo Dino
ĝis trovo de l' fiŝoj…
Hej, sed kiam el sub tero
vivaj fiŝoj venis,
mirfrapite pro l' apero
tuj li duonsvenis.
«Dio sankta! Jen miraklo!
Brile ĝi atestas,
ke pro Dio eĉ en agro
vivaj fiŝoj kreskas».
Hejmen portis la «miraklon»
nia Alo Dino,
rakontinte la spektaklon
diris al l' edzino:
«Se jam Dio fiŝojn donis,
ilin mi profitu».
Lip-lekante li ordonis:
«La «miraklon» fritu!
Ĉar mi volas eĉ festeni,
estu fajna vino!»
Kapjesante lin kompreni
montris la edzino.
Por tagmanĝo la edzino
friton do plenumis,
sed ne manĝis Alo Dino:
ĉion ŝi konsumis…
Tre malsata Alo Dino
vane nur atendis
je frititaj fiŝoj, vino…
Grumble li lamentis:
«Nu, la fiŝoj, kie restis?»
urĝis Alo Dino.
«Fiŝoj? Kiaj? Eĉ ne estis!»