Pasis ne pli — kvin minutoj,
kaj ŝanĝiĝis la kondutoj,
ĉar deziri ŝi ne povis,
tutan mondon teda trovis.
Jen ŝi prenis do bastonon,
batis hundon kaj leonon…
Hundo boje tuj rifuĝis,
la leon' forire muĝis.
Ŝi nun ĉiam pli kolere
furiozis plu forpele;
ŝi ekdraŝis kiel lenton
la simion kaj serpenton…
Sible la serpent' forglitis,
la simio forrapidis.
Senindulge en arbaron
pelis ŝi eĉ la birdaron
kaj ĉagrene — kion fari? —
lasis ŝi sin terenfali
kaj ekploris senkonsola
ĉar ŝi restis tute sola:
«Mahadeva povoriĉa,
estas mi tre malfeliĉa!
Mi kondutis… jes, kaprice…
Nu, ne tro, sed jen malice
ĉiu besto nun forestas…
Fakte tio jam atestas,
dum ekzistas vol' libera,
vanos esti — la plej bela.
Por mi kreu beston tian
(ĝi ne havu volon sian),
kiu devus al mi flati,
kiun rajtos mi eĉ bati!»
Mahadeva strebis pensi,
«kiel mankon nun kompensi?»
Fine — ĝentilhome cede —
kreis beston li laŭpete,
eĉ la plej humilan specon
(ne la viron!) nur la — edzon.
Sagaca knabino
hungara popolfabelo
I
Vivis iam aŭ neniam
— diras la fabelo —
brava, paca kaj sagaca
reĝo en kastelo.
Sur si kronon, sub si tronon
li ja reĝe havis,
ĝis limlando de la lando
lia leĝo gravis.
La eskorto en la korto
salvon pafis tondre,
korteganoj, ĉambelanoj
klinis sin demonstre.
Ĉiu gajne zorgoŝajne
lian gracon serĉis,
senripoze verse-proze
komplimenton verŝis.
Li ne kredis. Lin tre tedis
blufo, ŝerco, klaĉo,
kaj scivole pensis sole
pri sagaco, saĝo.
Spriton provi, saĝon trovi,
ne nur la humilon,
el la oro de l' trezoro
faris li — plugilon.
En sunbrilo la plugilo
por admiro staris…
Ĝis nun, sciu, ja neniu
tian ilon faris.
Tiel pompe kaj sentrompe
reĝo ne projektis!
Senmakule, eĉ spegule
sunon ĝi reflektis.
Iom ruze sinamuze
reĝo jen parolas:
«Ĉesu psalmi! Diru al mi,
kiom ĝi valoras?»
La demando tra la lando
tien-reen krozis,
ĉies menso pro la penso
viglis, ne ripozis.
Tuj tre multe, eĉ tumulte
grafoj, princoj venis,
sed neniu estis, kiu
trafis kaj divenis.
Ili gapis, kapon skrapis,
palpis ĝin, balbutis,
fine honte forironte
ruĝiĝante mutis.
Sur tronseĝo el la reĝo
sakris la parolo:
«Kia sperto pri mallerto,
pri la cerba molo!
Korteganoj, ĉambelanoj,
dekorita bando,
eĉ la princoj el provincoj
stultas en la lando!»
Li do tiam vokis sian
avo-aĝan sklavon.
«Fiksu, homo, via kono
ĝian volorhavon!»
Sin klinante, ĝin palpante
montris li humilon:
«Kamparanoj en la manoj
havas — ferplugilon.
Plugi teron uzas feron
ĉiu kamparano;
la valoro de l' laboro:
ĉiutaga pano.
Mi, simplulo, servutulo,
penson kiel havus
pri la pezo, pri or-prezo?!
Certe mi mistrafus».
«Mia vorto — via sorto!
Sciu, servutulo,
sen respondo por vi mondo
dronos en nebulo.
Do ekpenu kaj divenu
la plugil-valoron!
Se ne, voktoj post tri noktoj
tranĉos vian kolon».
II
Sur la vojo kun malĝojo
kamparano migris;
pro la timo pri la fino
liaj pensoj nigris.
Ĉe vojfino al filino,
kiam ŝin renkontis,
tuj raporte simplavorte
ĉion li rakontis.
«Ne cerbumu, pipon fumu,
poste iru dormi!
Mi ja trovos, kiel povos
ĝustan solvon formi.
Ne lamentu, ne plu plendu,
estos bona fino!»
Tiel ĉarme kaj korvarme
traktis lin filino.
Li cerbumis… Ŝi mastrumis
kaj babilis, agis,
ĉion orde filinzorge
por remigro pakis
kaj matene flustris jene
antaŭ ol li iris:
«Al mi kredu, nur ripetu,
kion jam mi diris!»
III
Do zorgplene, iom treme
migris li al reĝo.
Foje-foje li survoje
turnis sin al preĝo,
sed ĉe l' trono paroltono
kaŝis lian dubon
ke neniu tion sciu,
nun li ĵetas kubon.
«Reĝa brilo de l' plugilo
ora, senlabora
por la pladoj de l' regatoj
estas — senvalora.
Pluvo, suno por la humo
multe pli valoras,
ĉar sen tio ja nenio
ĝermas, kreskas, floras».
Tiel saĝa kaj kuraĝa
estis la respondo;
ĝin primiris, eĉ admiris,
la kortega rondo.
Sur tronseĝo mem la reĝo
kriis surprizita:
«Jen tre trafe! Ci plenprave
estas vere sprita».
«Reĝo mia, peko mia
pezus al animo…
Vi eraris… Ne mi faris
solvon, sed filino.
Do mi petas, por mi pledas,
regu vin kortuŝo:
por mesaĝo de la saĝo
estis mi nur — buŝo».
La honesto kaj modesto
reĝan plaĉon trafis;
suvereno en mieno
jam indulgon havis.
Li ridetis, flustre petis
grafon sur tronŝtupo…
Tiu kure kaj rekure
venis kun — linstupo.
«Mia vorto — ŝia sorto!
Vidu, kamparano,
jen el stupo por okupo
ne pli ol plenmano.
Ŝi ŝpinteksu kaj ampleksu
ŝia preta tolo
tian grandon, ke ĝi landon
kovru kun popolo!»
IV
Hejmeniris, ĉion diris
patro al filino…
Li lamentis, antaŭsentis
timon pri la fino:
«Mi respektas, sed suspektas,
reĝo havis febron
stupdonante ordonante
fari la — maleblon».
«Ne cerbumu! Pipon fumu,
poste iru dormi!
Solvon ruzan, eĉ amuzan
provos mi elformi.
El maleblo fari eblon
vanus cerbostreĉo;
ne teksaĵon, sed spritaĵon
volas nia reĝo».
Li cerbumis… Ŝi mastrumis
kaj babilis, agis,
ĉion orde filinzorge
por remigro pakis
kaj matene flustris jene
antaŭ ol li iris:
«Al mi kredu, nur ripetu,
kion jam mi diris!»
V
Supre reĝo sur tronseĝo,
sube princoj staris,
kamparano kun elano
riverencon faris…
Liajn ĝenon, hezitemon
reĝo vorte tondis:
«Nu, pri ŝpino la filino
kion nun respondis?»
«Reĝa Moŝto, mi, la poŝto,
peras, interpretas:
la filino por la ŝpino
tage nokte pretas,
tolon teksos, ĝi ampleksos
grandon — landon kovri,
sub la tendo regimento
povos eĉ manovri…
Sed ŝi petas — mi ripetas —
ilojn vi preparu:
bobenilon, radŝpinilon,
eĉ teksilon faru!
Celon trafi volu havi
nuran reĝan dignon,
ĉion fari, finprepari
uzu — jen ĉi lignon!»
Per la mano kamparano
montras lignon latan,
kies grando, mezurrando
estis nur — manplata.
Reĝo prenis kaj komprenis,
tuj eksplode ridis:
«Solvo ĝusta, miagusta!
Jen ŝi ree spritis!
Kiu spritas, ja meritas,
ke honoru oni;
mi deziras, eĉ sopiras
ŝin persone koni.
Tial, homo, al la trono
la filinon gvidu!