“Do vidu, jen la danĝero de tiaj diskutoj. Ili estas malutila distraĵo, sendita por forturni nian atenton de nia vera laboro. Mia vera celo, kiam mi venis ĉi tien, estis inviti vin ĉiujn, miajn fratojn en Kristo, al nia komunuma kunveno en mia loĝejo morgaŭ matene.”
“Ĉu morgaŭ matene?” Filono volis scii. “Ĉu ne sabaton?”
“Ne,” Paŭlo respondis, “mi kaj miaj fratoj ĉiam kunvenas en tiu tago, kiam nia Sinjoro releviĝis al la vivo.”
Mi konfesas, ke aŭdante tion mi retenis mian spiron. Mi ne volis kredi, ke eĉ Filono pretos aldoni plian matenon al la kompleta tago, kiun li jam regule perdas en ĉiuj sep. Bonŝance la fratoj pardonpete klarigis, ke ili ne povos veni pro siaj laboraj devoj. Tamen Paŭlo malatentis iliajn rifuzojn; li insistis, ke la kunveno okazos frumatene kaj daŭros ne pli longe ol vizito al iliaj patronoj – aŭ eĉ malpli, ĉar ili ne bezonos atendi.
“Mi scias, ke viaj patronoj atendigas vin pro via malalta rango. Vi devas lasi la komercistojn eniri antaŭe – eĉ kiam vi alvenis pli frue – kaj riĉajn junajn nobelojn, kiuj alvenas je la lasta momento post nokto da drinkado kaj abomenaj malmoralaĵoj. Sed Kriston ne interesas via socia rango; al li gravas nur tio, ke vi kredu je lia kapablo savi vin kaj porti vin en la regnon de Dio, kiam venos la tago de la Lasta Juĝo. Tiam estos vi, kiuj eniros antaŭ la komercistoj.”
Li eltrinkis sian tason kaj ekstaris, dirante al Filono, “Kaj antaŭ ol foriri mi devas pagi al vi por tiuj kopioj. Kiom mi ŝuldas?”
Filono hezitis. Se ne ĉeestus la aliaj fratoj, mi sciis, ke li verŝajne akceptus la monon, sed antaŭ ili li preferis ludi la rolon de konformema judo. Paŭlo mienis malpacience. “Nu bone, se tiel vi preferas. Mi donos ĝin al vi morgaŭ, post la komunuma kunveno. Venu, Rufo.”
* * *
Filono estis en malbona humoro, kiam li kaj Oresto revenis de la kunveno en la loĝejo de Paŭlo. Estis jam la tria horo * , kaj elpelinte Oreston, tre malfrue, al la lernejo, Filono tuj eksidis ĉe sia laboro. Kiam Oresto revenis je tagmezo, mi demandis lin, kio okazis.
“Paĉjo diras, ke li havas tre strangajn ideojn. Li diras, ke Paŭlo volas starigi Jesuon kiel duan dion, sed tio estas malĝusta, ĉar estas nur unu dio. Kelkaj el la fratoj komencis disputi kun li, kaj en la fino ili preskaŭ ekbatalis. Mi volis vidi, kio okazos, sed paĉjo forportis min antaŭ la fino. Li diris, ke se li volus aŭdi tiajn aferojn, li estus aliĝinta al la kulto de Bakĥo * .”
Ni tre baldaŭ malkovris, ke ankaŭ Akabio ne havas aparte altan opinion pri la instruoj de Paŭlo. “Mi aŭdis, ke vi iris ĉe Paŭlon,” li diris, kiam li la postan fojon venis ĉe ni por alporti laboron. “Interesa homo, kondiĉe ke oni ne provas kontraŭi liajn argumentojn. Li ne havas lokon por iuj ajn opinioj krom la propraj.”
“Li diras, ke li vidis Jesuon en vizio,” Filono menciis.
“Mi scias; mi aŭdis lin. Li havis vizion, dum li estis en la dezerto. Homoj foje vidas strangajn aferojn, se ili restas tro longe sub la suno. Mi povas nur diri, ke se tiu estis Jesuo, li ŝanĝiĝis de kiam mi konis lin. Nu, tamen, mi supozas ke post tiom da jaroj en la ĉeesto de ĉiopova Dio kaj liaj anĝeloj, estas verŝajne ke li iomete ŝanĝiĝis.”
Paŭlo revenis plurajn fojojn por dikti leterojn, sed kiam li konvinkiĝis ke Filono ne reiros al liaj komunumaj kunvenoj, ni ne plu vidis lin. Supozeble li trovis alian kopiiston pli malfermitan al liaj ideoj. Poste ni aŭdis, ke la deĵoro de Rufo finiĝis, kaj ke la nova gardisto estas malpli preta ol lia antaŭulo permesi, ke Paŭlo konduku lin tra la tuta urbo. Tamen li ne kontraŭstaris, ke vizitantoj venu al la loĝejo, kaj tial Paŭlo povis daŭre pluorganizi siajn kunvenojn en la tago post sabato.
Mi aŭdis Filonon kaj Oreston paroli pri li de tempo al tempo; estis evidente, ke ili absolute kontraŭas ĉion, kion Paŭlo faras, kaj ke ili tute ne konsideras liajn sekvantojn veraj nazaretanoj. Sed nu, ili ne estis multenombraj – almenaŭ tion mi komprenis – kaj kompreneble, Paŭlo ne havis multajn eblecojn varbi novajn sekvantojn, dum li restis enfermita en sia loĝejo. Tial, kvankam li vekis ioman eksciton inter la fratoj kiam li unue aperis, en la longa daŭro lia ĉeesto en la urbo ne faris grandan diferencon.
* * *
La sekvantaj du jaroj estis tre laborplenaj por mi, dum Elvisa lernis unue rampi kaj poste paŝeti. Oresto intertempe jam finis la lernejon kaj povis labori plentempe, tamen Filono ankoraŭ bezonis mian helpon en la butiko. La nombro de klientoj daŭre kreskis, sed ne ĝis tia grado, kia permesus al ni teni sklavon.
La vivo iĝis pli facila, kiam Elvisa kreskis sufiĉe por paŝeti eksteren kaj ludi kun la aliaj infanoj en la strato. Mi estis kontenta vidi ŝin ĉirkaŭata de geamikoj, kiel devus esti infano de tiu aĝo. Mi ĉiam kompatis Oreston kiam li estis pli juna, kiu tute ne havis kunludantojn krom Tulia . Li tamen ja havis aliajn aferojn, kiuj estis ne malpli gravaj, kaj mi ofte pensis pri ĉio, kio mankas al Elvisa : la arboj, la kampoj, la vasteco de la ĉielo. Mi ankaŭ pensis pri la multaj aferoj, kiujn mi devus instrui al ŝi, kiam ŝi estos pli granda: pri tiuj sekretoj, kiujn knabino povas lerni nur de sia patrino. Ŝi tute ne scios pri la kaŝitaj potencoj de la plantoj; nek mi povos montri al ŝi kiel tinkturi ŝtofojn aŭ rekoni la kamparajn herbojn aŭ aperigi legomojn el la nuda tero. Por ŝi, legomoj estos io, kion oni aĉetas en la bazaro.
Kaj rilate al Oresto, iĝis por mi ĉiam pli malfacile paroli kun li. Mi neniam de la komenco trovis lin aparte komprenebla, kaj nun, je dek ses jaroj, lia kapo estis plenŝtopita de ĉiuj sensencaĵoj, kiujn Filono kaj la fratoj verŝadis en ĝin de kiam ni alvenis al Romo. Mi ofte demandis min, kiel eblas, ke ĉi tiu alta junulo estas mia filo; foje ŝajnis al mi, kvazaŭ mi dividas mian hejmon kun fremdulo.
Mi de ĉiam konsciis, ke Oresto estas filo pli de Filono ol de mi, sed dum li plenkreskis, tio tute ŝanĝiĝis, kaj nun ankaŭ lia patro kaj li tre malbone interrilatis. Pri tio parte kulpis Filono; li daŭre riproĉadis Oreston kaj kritikadis lian laboron. Krome, ili konstante disputis pri tiuj misteraj aferoj, kiujn ili lernadis en sia templo. Unu-du fojojn Oresto preskaŭ aŭdacis akuzi Filonon pri la malfervoreco de liaj religiaj kredoj. Li certe neniam kuraĝus diri tian aferon, se li ne estus jam pli alta ol lia patro; stature li similis min. Tamen Filono ĉiam disponis pri la venkonta argumento en tiaj disputoj, ĉar li bezonis nur memorigi Oreston pri la postulo de ilia dio, ke oni respektu siajn gepatrojn. Oresto prenis tiajn ordonojn tre serioze. Mi devas agnoski, ke ĉi tiu ordono ŝajnis al mi sufiĉe sagaca, malkiel kelkaj el la aliaj postuloj de ilia dio.
Kvankam Oresto estis malkomplezema kaj malfacila kun mi kaj Filono, li estis bravega kun Elvisa . Li ludis kun ŝi, rakontis al ŝi fabelojn, kaj faris por ŝi belegajn ludilojn el diversaj objektetoj; iam li faris por ŝi tute etan ŝipon el duona juglandoŝelo. Li estis multe pli pacienca ol Filono, kiu konstante kriaĉis al mi, ke mi forportu ŝin el la skribejo. Tamen, la sinteno de Filono estis komprenebla: kopiista laborejo estas absolute maltaŭga loko por du-jarulo. En la maloftaj okazoj, kiam ŝi sukcesis troviĝi tie sola, ŝi senescepte elpensis ian petolaĵon. Unu fojon ŝi skribaĉis sur nova tabuleto, kaj alian fojon mi kaptis ŝin, dum ŝi maĉis pecon de la plej bonkvalita papiruso. Bonŝance mi sukcesis kaŝi de Filono tiujn misaĵojn. Sed nenio estis farebla pri la okazo, kiam li lasis duone skribitan kopion malfermita sur la stablo, kun la inko lokita laŭ invita maniero apude. Mi unue eksciis pri la afero, kiam mi aŭdis ŝirajn kriojn el la kopiejo, kaj kuregis internen por malkovri Filonon, kiu sovaĝe bategis Elvisa n. Li koleregis ankaŭ kontraŭ mi, dirante ke mi ne sufiĉe kontrolis ŝin, kaj en la fino ni ambaŭ iris plorante al la fontano, kie mi trempis la kontuzojn de Elvisa , dum la aliaj virinoj provis konsoli nin.