Malmultaj homoj restis nun en la vojo, sed pluraj el niaj najbaroj ankoraŭ ŝanceliĝis apud siaj vendejoj kaj loĝejoj. Ili ne povis konvinki sin foriri, ĝis estos evidente, ke ne ekzistas alia ebleco. Kolomboj flugetis ĉirkaŭ la tegmentoj kaj balkonoj; ankaŭ ili nur malvolonte konsentos lasi siajn hejmojn. Malantaŭ riglita pordo mi aŭdis hundon boji.
Mi trenis Elvisa n per la mano, sed ŝi ne povis iri same rapide kiel mi kaj stumblis. “Mi ne povas,” ŝi lamentis. “Portu min.” Kun malbeno mi prenis ŝin enbrake kaj ŝanceliĝis antaŭen tiel rapide kiel eblis. Filono galopis ĉe mia flanko, iom malhelpate de la maloportuna poto, kiu daŭre svingis sin kontraŭ liaj kruroj.
“Celu Kvirinalon,” li anhelis. “Se ni estos disigitaj, mi retrovos vin ĉe Gajo.”
Brulantaj ĉifonoj ŝvebis en la aero, kaj pluraj malpli grandaj fajroj jam ekaperis jen kaj jen laŭ la vojo. La rubamaso ĉe la posta angulo jam fumetis. Antaŭ ol ni atingis ĝin, ĝi subite ekflagris. Ni preterkuris ĝin, duone sufokitaj, kaj impetis ĝis la fino de la strato.
Ni tuj trovis nin meze inter amaso da homoj, kiuj kriegis kaj kuris en plena paniko. Mi ĉirkaŭrigardis en konfuzo, kaj konstatis, ke sekvas ilin granda, ruliĝanta ondego de fumo. Dekstre trafis mian okulon strieto de blua ĉielo. “Tien!” Filono kriis. Tiam, subite, ŝajnis al mi, ke flamoj ĉirkaŭas nin en ĉiuj flankoj.
Post tio mi memoras tre malmulte. Nur hazardaj detaloj revenas al mi: terurita infano, puŝata ĉien inter kurantaj kruroj; maljunulino sen forto por pluiri, kiu sidis senespere sur ŝtupo; balkono falanta en flamoj, kun la malrapideco de hororsonĝo, sur la kriantajn figurojn malsupre. Mi kuris, kuregis, vidante nenion, komprenante nenion, ne plu konscia eĉ pri mia filino kiun mi daŭre tenis firme premata kontraŭ mia ŝultro. Kien ajn mi iris, la fajrego sekvis; foje ĝi ŝajnis eĉ preterpasi min.
Kaj tiam, iel, la danĝero restis malantaŭe, kaj mi sciis, ke mi povas sekure halti. Mi malrapidigis mian paŝon kaj turnis min. Mi troviĝis sur deklivo, de kie mi povis rigardi malsupren al la brulanta urbo. Sub mi ankoraŭ muĝegis la flamoj tra la ebenaĵo. Preter ili estis la subiranta suno, kiu malrapide malaperis en flamantan puton.
Mi subite ekkonsciis, ke mi havas neelteneblan doloron ĉe la flanko, dum miaj brakoj ŝajnas esti tiritaj ĝis la duoblo de la normala longeco. Mi demetis Elvisa n, kaj klinegis min antaŭen.
Apude mi trovis Filonon, kiu spiregis kaj premegis sian bruston. Mi ne scias, kial li ne perdis min, dum mi impetis tra la homamaso. Ŝajne li tamen sukcesis sekvi min, aŭ, pli verŝajne, eble nia komuna paniko kondukis nin ambaŭ al la sama loko. Pasis iom da tempo antaŭ ol ni kapablis paroli. Kiam finfine Filono retrovis sian voĉon, li nur diris per akuza tono, “Kial vi tiel fuĝegis? Ni estus estintaj en ordo, se vi ne estus freneziĝinta.”
Ni kuŝis plu senmove, ĝis Filono pene ekstaris kun la vortoj, “Prefere ni pluiru.”
De kie ni staris sur la monteto ni vidis, ke ni troviĝas en larĝa libera spaco inter vilaoj ĉirkaŭitaj de altaj muroj. Sed la plej malsupra domo jam brulis. Ŝajnis kvazaŭ la flamoj povas salti tra malplena aero.
“Ni estas sur Eskvilino * ,” Filono diris. “Se ni pluiros, ni atingos liberan kamparon. Ni estos sekuraj, forlasinte la urbon.”
Ni denove ekiris; Filono kondukis Elvisa n permane. Mi prenis mian volvaĵon, kiu restis premata en mia pugno dum la tuta freneza fuĝego. En tiu momento mi konstatis, ke Filono ne plu tenas la poton. “Filono,” mi kriis, hororigite. “Ĉu vi ankoraŭ havas la monon?”
“Sub mia zono,” estis lia mallonga respondo.
La strato baldaŭ ŝanĝiĝis al larĝa vojo, kiu kondukis inter kampoj. Ĉie estis grupoj de homoj, kiuj sidis aŭ kuŝis sur la herbo, kun siaj posedaĵoj disĵetitaj ĉirkaŭe. Kelkaj infanoj ploris, sed ĝenerale la homoj estis silentaj, kvazaŭ ili estus tro paralizitaj de ŝoko por entute reagi. Ni puŝis nin tra heĝo en kampon, kie ni ĵetis nin sur la teron kaj restis tre longe sen paroli. Mia sola penso estis dankemo, ke finfine mi povas kuŝi kaj ripozi.
Unu post alia la steloj aperis, kaj la luno altiĝis en la ĉielo. Elvisa ŝteliĝis al mia flanko kaj mi tiris ŝin pli proksimen. Momente mi timis, ke mia lakto eble sekiĝis pro la ŝoko de la okazintaĵoj, sed ŝi alkroĉiĝis kaj vigle eksuĉis. Mi senstreĉiĝis kaj permesis al mi luliĝi kvazaŭ sur trankviliga ondo. Konsolis min senti ŝian etan korpon premantan kontraŭ la mia. Dum mallonga tempo, mi dormis.
Bonŝance, tiu estis varma nokto somermeza, tamen iĝis malvarmete en la horoj antaŭ la mateno. Iam mi leviĝis kun la intenco malvolvi mian kroman robon por sterni ĝin super mi kaj Elvisa . Mi estis reekkuŝonta, kiam mi ŝanĝis mian ideon. Mi kovris Elvisa n, tiam mi puŝis min tra la heĝo kaj promenetis kelkajn paŝojn laŭ la vojo. Estis plena luno en tiu nokto, kaj mi povis facile distingi etajn grupojn de dormantoj, jen kaj jen dise laŭ la vojrando. Sed la plejmulto de la homoj tute ne dormis. Ili sidis duope-triope sur la grundo kaj mallaŭte parolis inter si.
La urbo kuŝis malsupre kiel vasta kuvo plenigita de ardo tiel brilega, ke ĝi dolorigis la okulojn se oni provis rekte rigardi ĝin. Ie en tiu fornego troviĝis la konstruaĵo, kiu ĝis tiam estis nia hejmo. Ni ne plu havis hejmon, kaj neniun lokon kien iri; ni havis neniujn posedaĵojn kaj tre malmultan monon. La tuta afero okazis tiel rapide, ke mi ne jam sukcesis plene kompreni ĝin.
La fajro plu disvastiĝis. Mi vidis, kiel ĝi antaŭenrampas ĉe la randoj, iom post iom englutante ĉiam pli de la ĉirkaŭa nigro. Eĉ de ĉi tie, mi aŭdis la tondran bruegon kaj krakadon de la flamoj. Mi spektis dum ioma tempo, tremante pro la nokta malvarmo. Tiam mi reiris al Elvisa kaj Filono.
“Kie vi estis?” Filono demandis, dum mi glitis al la grundo apud la varma formo de mia filineto.
“Mi iris rigardi la fajregon.”
“Ĉu ĝi ankoraŭ brulas?”
“Jes.”
Li silentis, kaj dum iom da tempo mi supozis, ke li reendormiĝis. Tiam mi aŭdis lin moviĝeti.
“Ĉu vi vekiĝis?” mi demandis.
“Estus strange se mi dormus, post tio kio ĵus okazis. Supozeble vi konstatas, ke ni perdis ĉion?”
“Kion ni faros?”
“Mi ne scias.”
Mi kuŝis kaj pripensis tion, kion li diris. Ni perdis ĉion. La vivo, kiun ni tiom pene konstruis, pecon post peco dum la jaroj – nia hejmo, nia kopiejo, nia familio – estis for. Mi sciis, ke post kelkaj tagoj la ŝoko trafos min. Sed en tiu momento mi ankoraŭ ne povis kredi, ke la afero vere okazis. Kvazaŭ mi parolus al nekonato, kies zorgoj neniel rilatas al mi mem, mi demandis Filonon:
“Ĉu vi havas sufiĉe da mono por rekomenci?”
“Mi ne scias. Eble mi havus sufiĉe por lui novan ejon por du-tri monatoj. Nian tutan kvartalon oni devos rekonstrui.”
“Eble ni povus iri al alia parto de la urbo.”
“Ne temas nur pri la kopiejo. Oni bezonas jarojn por starigi novan entreprenon el nenio. Estos tiel, kiel estis en la komenco, kiam ni ĵus alvenis en Romo.”
“Ĉu vi ne povus proponi denove labori por Gajo? Li ja deziris, ke vi restu.”