Ŝi tute ŝanĝiĝis, post tiu restado en Pandaterio. Kiam mi iris tien por preni ŝin – kian ŝokon mi ricevis, kiam mi vidis ŝin sur la divano, tiel malgracian kaj neprizorgitan, kaj la situacio ne pliboniĝis post nia reveno al Romo. Ne, ne, mi ne plu pensu pri tio. Kio estas la posta afero? Mi komencis rakonti pri panjo.
La karakteron de mia patrino plej bone ilustras la sekvonta epizodo
Estas senutile, mi ne povas daŭrigi nun. Mi rezignos por hodiaŭ.
3
La karakteron de mia patrino plej bone ilustras la sekvonta epizodo, kiu okazis, kiam ŝi estis kun mia patro en Ĝermanujo. Ĝermaniko kondukis sian armeon trans la riveron Rejno, sekvante la perfidan tribestron Arminio, kiu strebis unuigi la tribojn de norda Ĝermanujo opozicie al Romo. Dum Ĝermaniko sin puŝis antaŭen tra senvojaj arbaregoj kaj marĉoj, onidiro atingis la fortikaĵon sude de la rivero, ke lia armeo retiriĝas. Teruriĝis tiuj, kiuj restis ĉe la militbazo, ĉar ili kredis, ke baldaŭ la ĝermanoj transiros la riveron kaj atakos ilin. En paniko, ili decidis detrui la ponton.
'Kiun rakonton vi volas aŭdi ĉi-vespere?” Sinjo kaj mi kuŝis interplektiĝintaj unu kontraŭ la alia en la alta lito, kaj la voĉo de Eklogo murmuris en la ombroplena ĉambro, dum la lampo ĵetis flagrajn makulojn sur la murojn. Sinjo ŝatis la rakonton pri la viro, kiu trovis trezoron en la kaverno de la rabistoj. Mi ĉiam petis tiun pri panjo sur la ponto.
Mia patrino, tamen, restis trankvila. Ŝi konstatis, ke se oni malkonstruos la ponton, la armeo estos fortranĉita ĉe la malĝusta bordo de la rivero. Ŝi ordonis, ke oni alportu al ŝi ĉevalon, kaj tuj rajdis al la rivero. Tie ŝi kondukis sian ĉevalon al la mezo de la ponto, de kie ŝi alparolis la soldatojn, kaj memorigis ilin pri ilia devo al la generalo kaj al Romo. Aŭdante tion, la soldatoj komencis murmuri inter si, ĉar ne konvenis, ke virino kondutu pli kuraĝe ol ili. Finfine, anstataŭ detrui la ponton, ili alvokis kromajn trupojn por defendi ĝin.
Tiel okazis, ke mia patrino ĉeestis, kiam la perdita legio reaperis. La homoj estis elĉerpitaj kaj malpuregaj, kaj multaj estis vunditaj, sed ili marŝis laŭ ĝusta ordo post siaj standardoj, kaj ili trovis sur la ponto mian patrinon, kiu atendis por saluti ilin. Ŝi gratulis ilin pro ilia venko, kaj rajdis antaŭ ili ĝis la militbazo ĉe la flanko de sia edzo. Poste, ĉar tiom multaj estis vunditaj, ŝi direktis la flegadon. Per la propraj manoj ŝi purigis kaj bandaĝis vundojn, kaj donis al la soldatoj mantelojn el sia propra provizo.
Mia patrino estis homo kun forta karaktero kaj talento por gvidado. Se ŝi estus viro, tio eble havus la sekvon, ke ŝi estus fariĝinta same granda generalo kiel ŝia edzo Ĝermaniko.
Mi scivolas, ĉu tio estas vera. Kiam mi imagas ŝin kiel viron, mi vidas ŝin gvidi sturmatakon supren laŭ montoflanko kontraŭ barbara fortikaĵo. Sed la sukceso de Ĝermaniko ne ŝuldiĝis al lia milita strategio, sed al lia kapablo inspiri amon ĉe siaj soldatoj. Panjo havis precize la malan karakteron – ŝi neniel komprenis la homan naturon. Se ne estus tiel, ŝi ne estus trudinta sin kontraŭ Tiberion en la teatro, kun la akuzo, ke li detruas la sangolinion de Aŭgusto. Ŝia sola atingo estis ofendi lin – kompatinda panjo, ŝi konstante ofendis homojn.
La mateno sekvis sian regulan rutinon sen la ĉeesto de ilia patrino. Ili finis siajn lecionojn; Eklogo vokis ilin por manĝi; ilia kutima manĝo de pano, fromaĝo, sekigitaj figoj kaj olivoj alvenis je la normala horo.
La infanoj sidis kune en la malvarma manĝosalono. Agrable malvarmeta en la somero, en ĉi tiu sezono ĝi emis al humideco, kaj la sklavoj alportis karbujon. “Kiel longe panjo estos for?” Livila demandis.
“Sendube ŝi revenos post kelkaj tagoj”, Pina diris.
Ilia onklo aperis ĉe la pordo. “Jen vi!”
“Oĉjo Klaŭdio!” Sinjo diris.
Li alproksimiĝis per lamaj paŝoj, kisis la knabinojn, kaj taŭzis la hararon de Boteto. “Mi ĵus aŭdis, kio okazis. Tre maltrankviliga afero, ege maltrankviliga – kaj nun la subuloj de Sejano surtretas la bibliotekon de via patro.”
“Kion ili serĉas?” Boteto demandis.
Ilia onklo ignoris la demandon. “Kion vi manĝas? Ĉu nur tion – mi certas, ke viaj sklavoj povas kunmeti ion pli manĝindan, ĉu ne?”
“Portu plian porcion por nia onklo Klaŭdio”, Boteto ordonis al la sklavo, kiu atendis ĉe la pordo. “Vi aŭdis, kion li diris – rostu por li kelkajn renojn aŭ simile. Kaj portu iom da vino.”
“Oĉjo, kio okazas?” Sinjo diris. “Kial panjo devas foriri?”
Ilia onklo suĉis siajn lipojn. “Estas malfacile klarigi. Supozeble vi scias pri la aresto de via frato Nerono.”
“Panjo diris al mi, ke soldatoj venis al lia domo”, Pina diris. Boteto ĵetis al ŝi abruptan rigardon; ŝi ne jam menciis al li kaj Sinjo la konversacion, kiun ŝi havis kun ilia patrino la antaŭan tagon.
Ilia onklo rigardis iliajn vizaĝojn kaj hezitis. “Ni petas, oĉjo, klarigu al ni, kio okazas”, Pina diris.
“En ordo, sed temas pri malbela rakonto. La fakto estas, ke hieraŭ matene oni denuncis vian fraton Nerono en la senato. Ŝajnas, ke Sejano komencas suspekti liajn ambiciojn.”
“Kion oni faros al li? Ĉu li estas en ordo?”
“Mi timas, ke verŝajne li estos ekzilita.”
Sinjo ekploris. Neniu el la knabinoj sentis apartan simpation por Nerono, kiu estis multe pli aĝa ol ili kaj emis trakti ilin kiel aron da ĝenaj infanetoj. Kaj tamen estis timiga la konstato, ke eble oni vere forsendos lin.
La sklavoj revenis kun pleto da konservitaj viandoj. Oĉjo Klaŭdio elektis grasan kaponofemuron kaj ŝiris ĝin per siaj dentoj, viŝante sian buŝon per tuko, kiu baldaŭ aspektis same grasokovrita kiel lia mentono. Pina forturnis siajn okulojn. Ŝi amis sian onklon, tamen ŝi estus povinta deziri, ke li lernu manĝi pli elegante.
“Ni ĉiuj scias, ke via patrino neniam akceptis la nomumon de Tiberio kiel imperiestro”, Klaŭdio diris. Li viŝis siajn fingrojn per la makulita buŝtuko, kaj prenis porcion da oleecaj fungoj. “Kaj – nu, ofte venis ĉe ŝi vizitantoj kun simila opinio. Kompreneble Tiberio de ĉiam scias, ke via patrino ne akceptas lin kiel imperiestron, kaj evidente li decidis, ke li ne plu povas permesi tian situacion.”
“Kio okazos al panjo?”
Oĉjo Klaŭdio purigis sian nazon per sia grasa buŝtuko. “Ŝi devas provizore foriri el Romo. Al sia vilao en Herkulano.”
La vilao en Herkulano... Pina havis feliĉajn memorojn pri festoj sur ornamita barko kun junulinoj en travideblaj roboj, kiuj dancis laŭ la muziko de flutoj kaj liroj. Se panjo estus tie, ŝi fartus sufiĉe komforte – sed ne kontentigis Pina n tiu klarigo. Ilia patrino ŝajnis tro malkvieta, kaj ŝi kisis ilin, kvazaŭ ŝi foriros por longa tempo.
“Nu”, diris oĉjo Klaŭdio. “La demando estas, kion ni faros pri vi kvar infanoj?”
“Panjo diris, ke ni povos gasti ĉe avinjo Antonia ”, Pina diris.
“Ĉu ŝi diris tion? Nu, mi ne kredas, ke la apartamento de via avinjo havos spacon por ĉiuj kvar. Sed kompreneble vi povos vidi ŝin ĉiutage. Vi restos ĉe via praavino Livia .”
Ĉe Livia ! La apartamento de avinjo Antonia troviĝis ĉe la supra etaĝo de la sama domo, kaj kiam ajn ili vizitis sian avinon, ĉiam venis momento, kiam ili devis iri malsupren por saluti Livia n. Ŝi estis neimageble maljunega kaj sulkiĝinta kun torditaj manoj kaj pikaj blankaj haroj sub la mentono, kaj Boteto nomis ŝin La Sorĉistino. Ŝi kutimis kisi la knabinojn kaj demandi, kion ili teksas. Ĉiam ŝajnis, ke ŝi pli interesiĝas pri ilia teksado ol pri iliaj lecionoj, kaj se ili kverelis kun Boteto, ŝi admonis, ke ili ne rajtas disputi kun sia frato. La okuloj de Pina pleniĝis je larmoj. Tio estas jam sufiĉe malbona afero, ke oni forsendas panjon, sed ĉu oni ankaŭ ne permesos al ŝi daŭrigi siajn lecionojn?