“Jes, ankaŭ la lingvaĵo min tiklis. Kion vi opinias?” Jano demandis.
Pensigas pri parlamenta teksto antaŭ paso tra la lingva sekci’. Rigardu: la uzo de Sinjór kaj Zairí kun supersigno estas pure sanktavala. Tamen neniu en la Valo uzus elizion en Afrík ...”
“Ĉu vere?” demandis la onklo.
“Vi tion scias, oĉjo. Vi jam delonge loĝas ĉe ni. En Sanktavalo, la arto uzi elizion estas tre flegata, eĉ en la plej malaltaj tavoloj de la socio. Ĉe ‘eksplodaj’ konsonantoj – kiujn vi en la ĉefurbo nomas ‘plozivaj’, t. e. p, t, k, b, d, g – ni neniam uzas ĝin; nur post fluantaj sonoj aŭ vokaloj ni forigas o -finaĵon. La vorto Afrík kun supersigno estas neeblaĵo. Ĝi signas iun, kiu, ne konanta nin bone, volis imiti nian lingvokutimon.”
“Kial vi parolis pri ‘parlamenta teksto’?”
“Ĉar estas karakterizoj de malsamaj lokoj. La elizio montras al Sanktavalo, sed la forlaso de akuzativo en ‘interesos la polico’ estas tipa pri Farobel . Sanktavalanoj estas tre bone trejnitaj pri akuzativo, male al tiuj sovaĝuloj de Fa...”
“Kiujn vi nomas no-misuloj , ĉar ili misuzas la finan n ,” interrompis Jano.
“Aliflanke, la vorto konsulato indikas al la ĉefurbo aŭ al ie norde. Kiel en Farobel , tiel ankaŭ en Sanktavalo kaj en la aliaj regionoj, escepte de kelkaj norde, oni dirus konsulejo .”
“Ĉu vi estas tute certa?”
“Onklo! Ankaŭ vi estas certa. Ĉi-parte, ni ne estas snoboj, kaj sekve ŝatas simplajn vortojn. Krome, ni estas inteligentaj, tiel ke kiam iu diras: ‘ La Sekretariejo anoncis ’ aŭ ‘ La Oficejo decidis ’, ni scias, ke agis ne la brikoj, ŝtonoj aŭ betono, sed la koncerna instituci’. Dum vi en la nordo devas diri Sekretariato aŭ Buroo , time ke via popolo komprenos, ke jen konstruaĵoj ekkapablis paroli aŭ decidi. Ne, ne. Eĉ farobela snobo neniam dirus konsulato .”
“Vi pravas. Tiujn tri punktojn ankaŭ mi rimarkis.”
“Ili frapis ankaŭ min,” intervenis Ĝoja , kiu aldonis: “Sed kiel ilin interpreti?”
“Masko,” Stefano respondis. “La intenco estas maski la devenon de la skribinto. Li timis, ke, sen tiu ruzo, lia stilo lin perfidos.”
“Sed tamen, ĝi liveras informojn pri la verkinto,” Jano diris, “ĉar ni scias, ke ne povas esti persono el malalta socia tavolo.”
“Konsentite,” aprobis Stefano. “Simpla metiisto aŭ kamparan’ el Farobel , Kiŝota aŭ ĉi tie uzus la propran dialekton senkonscie. La uzo de konsulato signas iun el la nordo, kiu provas imiti nin, aŭ iun el ĉi tie, kiu havas sufiĉe vastajn kontaktojn aŭ vojaĝajn spertojn por koni la diversajn kutimojn.”
“Tiu letero rompis al mi la cerbon,” plendis la detektivo. “Se ni ne ricevus ĝin, la dosiero forfermiĝus por ĉiam post kelka tempo. Ni pensis, ke Marta Bolomaj havis, eble antaŭ tre longe, konaton, kiu vivis en Afriko: misiiston, geologon, agronomon, iun ajn aventurulon, kiaj ekzistas en ĉiu familio. La venenon ŝi estus ricevinta de li kaj konservinta longatempe, dum la persekutiĝa strukturo enmense progresis, ĝis ŝi emis mortigi la junulon, kiu simbolis mondon timatan. Kompreneble ni estus serĉintaj, de kie la veneno venis, sed sen granda espero. Nun la kulpo de iu alia evidentiĝas.”
“La sola klarigo estas, ke sendis la leteron d-ro Gutmanis , pensante, ke li tiel fakte forturnos la suspekton,” opiniis Stefano.
“Sed tio estus ege riska!” Ĝoja rebatis.
“Kaj senutila, ĉar kun aŭ sen ĉi tiu letero, ni intencis funde kontroli la agojn de d-ro Gutmanis ...”
22
La polico efektive kontrolis, esploris, profundiĝis en detalojn, sed por akuzi d-ron Gutmanis ne troviĝis sufiĉa bazo.
“Psikologie ne eblas,” Karal diris al leŭtenanto Remon , resumante la lastajn esplorojn. “Ĉiuj konfirmas, ke d-ro Gutmanis estas samtempe tre inteligenta kaj tre praktika homo. Li ne enmiksus sin en tian komplikan planon, se li volus murdi propran klienton. Sufiĉus ja, ke li donu al tiu venenan ‘kuracilon’ kaj mem subskribu la permeson entombigi. Neniu suspektus ion ajn. Eĉ rapida enketo ĉe la konatoj de l’ viktimo pruvus, ke Jorli fojfoje plendis pro momenteta korohalto kaj koran misritmon. Kaj Gutmanis estas tro inteligenta por bazi sian planon sur tiel nefidinda persono kiel Marta Bolomaj . Ke li vojaĝis tra Afriko, estas fakto, kaj ankaŭ, ke li vizitis la zairian konsulejon. Sed li havas tre kompreneblan motivon por ambaŭ aferoj. La vojaĝon li faris kun grupo da kuracistoj, kiuj interesiĝas pri etno-tradiciaj manieroj kuraci, kaj li iris al la konsulejo por informiĝi pri bofrato lia, kiu praktikas medicinon en izola loko zairia, kaj pri kiu li ne havis novaĵojn jam longe. La konsulejo konfirmis la aferon sen ia problemo.”
“Ĉu povus esti lia edzino?”
“Kion ŝi profitus el tia akuzo? La edzo estas ŝia monprovizanto, kaj ili relative bone akordas. Krome, la letero atentigas pri li, do ankaŭ pri ŝi. Motivon nek la edzo, nek la edzino havas. Ke Paŭlo ŝin incitis kaj allogis samtempe tamen ne sufiĉus. Ŝi vidis lin nur unu fojon semajne apenaŭ kelkajn monatojn. Li ne estis ŝia amanto, kaj ŝi ne deziris intiman rilaton kun li, eĉ se ŝia tro sentema koro kelkfoje bategis pro lia beleco. Ne pro tio oni murdas.”
“La letero estis manskribita, sed kio pri la koverto?” demandis la leŭtenanto.
“Tajpita. Sur skribmaŝino de la Gigant-magazeno. Ili havas kelkajn elmontratajn skribmaŝinojn. Iu ajn iras tien kaj tajpas. Ni pridemandis la vendistinojn, sed ili diris, ke estus neeble rekoni iun. Estas tro da personoj, kiuj venas, pasas, provtajpas kaj foriras sen ia demando.”
“Kion konkludas la fakuloj pri la skribmaniero?”
“La leteron la verkinto skribis anserplume, kiel en malnova tempo. Ili pensas, ke li tenis la plumon per la dekstra mano, sed ĉi-lasta ne moviĝis mem, ĝin gvidis la maldekstra, tenante ĉu la dekstran manon, ĉu la dekstran brakon. Ĉar la dekstra mano ne premis la paperon, ĉiuj kutimaj personaj detaloj, kiujn vidigus mikroskopa studo, ĉi-kaze ne aperis.”
“Kion diras la maljunulino. Ĉu ŝi neas plu?”
“Jes. Kaj kun granda konvinko ŝi asertas, ke ŝi eksciis kartodivene pri la venenado de Jorli . Pri la fingrospuroj ŝi havas neniun klarigon, kvazaŭ tio ne povus esti serioza afero. Ŝia menso ne konformas al la ideoj de nia scienca jarcento.”
“Kion pri rilato kun Afriko?”
“Nenion, neniu parenco aŭ amiko iam ajn iris tien. Ŝi ne konis afrikajn studentojn, aŭ etnografojn, aŭ misiistojn. Se konsideri ŝian socian devenon, tio ne mirigas. Ni estas certaj. Ni ĉion kontrolis.”
“Kion do vi faras por solvi la enigmon, kiamaniere ŝi akiris la venenon?”
“Rutinon. Ni serĉis ĉe la parencoj, najbaroj, amikoj, k. s., kaj eliminis ĉiujn. Krom tio estas du eblecoj: la kurso de ĉina kuirado, kaj la kartodiveno. Ŝi havas rendevulibron por la kartodivenaj klientoj. Bedaŭrinde multajn nomojn ŝi skribis ne tute, ĝenerale estas nur la komencliteroj. Pri tio iom nin helpas la kvartalaj policistoj: ili bone konis ŝin, kaj havas kelkan scion pri la klientaro, ĉar la policejo troviĝas tre proksime. Tamen, estus interese havi kompletan liston.”