Тамақ ішуге отырды. Алау жағып, хош иісті ет кесектерін қуырды да жолға алынған сабаны алып қойды. Жылдыз жалмап тамаққа бас қойды. Ашықпаса да, байқамасаң – асты зорлап алып кетеді сияқты жейді. Сондай әдеттерде Саткын өз жауынгерлердің көбін таныды. Анда олардың бірінің орнына әбден жарап кете алады. Ұзын бойды емес, мықты, арық. Бірақ ыржақтамайтын, ырылдамайтын кезде неліктен сіңліне қатты ұқсай бастайды. Толкун әдемілеу болады шығар, бірақ Саткын Толкуннан әдемілеу ешкімді көрген жоқ.
Жылдыз сүйекті бір жаққа лақтырып тастап, тісті тырнақпен шұқылады. Саткын күлкіні тыя алмады. Анда көзін сығырайтып, мырс етті.
– Немене, қалындықтың орнына жарап кете алмаймын ба?
Тұрып, балақты шапанның етегідей тартып созды да, қысқа, күнмен үйітілген шашын иықтан асып алып, алдыға-артқа ебедейсіз жүріп қайтты.
– Ә? Мені қатын ретінде алар едің бе? Мен үшін қалыңмал берудің керегі жоқ.
– Жоқ, алмар едім, – деді Саткын, күліп.
– Рақмет!
– Андаларға үйленбейді.
– Айтпақшы, үйлену туралы. Қартаясың, анда, жақын арада өлім жетеді, ал жары жоқ. Неге солай?
Ажал жақын арада емес жетеді, әрине, – екеулері де жас. Жары да бар…
– Неге жоқ? Бар.
– Рас па? Бұрын неге айтқан жоқсың? – ренжіп кетті анда.
– Міне солай… Таянычтердің қызын айттырдым. Мен жорықта болдым, өзіммен алмай қалдым, бірақ жақында барамын. – Онымен өз қуанышын шын көңілмен ортақтасты.
– Құттықтаймын! – Жылдыз оны иығынан құшақтап, өзіне тартты, самайларын тигізді. – Аты қалай?
– Чабалекей. – Жарының аты тілден жеңіл, құстай, шығып кетті де сөйтіп ішінде де жеңіл болып қалды. Кірпіктерін айқастырып, оның дөңгелек жүзін, күлкін көрді.
– Еһе, тек әлгіде ғана анда маңқа болып отырды ғой сияқты, ал қазір әне – қалындық!..
– Немене өтірік айтып отырсың! – деді Саткын әзіл-қалжың ашынып.
Жылдыз қарқылдап күлді де оны арқадан қойып жіберді.
– Және тірек қой. Неге, қызық екен?.. – Жартылай-таяныч Жылдыз разы болып күлімсірді. – Тойыңа шақырасың ба?
– Шақырамын.
Олар үндемей қалды. Саткын жар туралы жағымды ойларына шомып кетті, анда – бірдеңе өзінікі. Ақыры дыбысын шығарды:
– Тыңдашы, анда. Дегенмен тайпалар неге араздасып кетті?
Саткын басын жерге салбыратып, түтесі шыққан етігін тартқылады.
– Каракчы. Сен ол туралы білесің ғой шығар?
– Білемін. Енді не? – елегізді анда.
– Ол біздің қоныстардың қасында туткундардың керундерін талап жүр. Міне олар бұл тоолуктар деп ойлап кетті.
– Ә-ә, – ойланып, созып деді Жылдыз. – Тұра тұр, олардың қаласы басқа жақта емес пе?
– Басқа?
– Олардың астанасы күн шығатын жақта емес пе? Болды, не болғанда да. – Беті күреңдене түсті.
– Рас айтасың, – жанжалсыз келісті Саткын. – Бірақ біз астанаға бармаймыз. Оны әлі жеңе алмаймыз.
Жылдыз аздырмасын сілкіді.
– Олай болса, кеттік.
Анда Бүркүтті ысқырып жіберді, Саткын өз атқа жақындады. Тамақтың қалғанын дорбаға салып, жолға аттанды.
Барлық ойлары Азат туралы. Су әкеліп жүр: Азат. Ас пісіріп тұр: Азат. Қазір де, биені сауу кезде оның ыңғайсыз, абыржыған жымиысы мен сәл делдек құлағы ойдан шықпайды. Барлық жергілікті қыздардың жасырын нәпсісі шығар. Мейірімді. Осындай жігіттің басына мініп жүре алсаң да сөз айтпайды. Мұндағы сұлу қыздар солай ойлайды. Бола берсің. Кісі ақымақ болмаса, өз басын айналдыруға ерік бермейді. Ал Азат дәл дегендей нағыз бір ақымақ қой. Бірақ Толқын оны өзіне үшін сақтайтын емес. Ол сондай әйелдерді көрген және олардың бірін болуы келген жоқ.
Толқын бұл ойларды ашуланып жоққа шығарды. Себебі тек қана алданғыш жігіттерге ғашық болып жүретін қыздардың бірін да болуы келген жоқ. Оған Азаттан ештеңе керек емес қой, тек тірі қалсың…
Алайда кешегіден билей жөнелгісі келді. Иығына басын неге қойды? Не айтайын деп? Досша ма? Әлде жай ғана шаршап кетті ме? Толқын өзін-өзі ұстамай, аяғына тік тұрды да дөңгелене билей жөнелді, қуаныштан шыр ете түсті. Бие оғаш адамға селқос қарап, қайта шөп жұла бастады. Ештеңе туралы ойламай, тек қана Азаттың жақын болғанын біліп, оның мықты иығын сезіп, осылай түн бойы отырсақ жақсы болар еді.
Қандай тамаша! Күз келгенде, ауада жер-ананың хош-иісті сыйы сезіліп тұр. Барлығы солып кетіп жүр, бірақ бұл оны мүлдем алаңдатпайды. Күз өтіп кетеді, оның соңынан қыс келеді. Қыста әскерді таратып жібереді. Саткын ауылда қалады, Азат та… Түу! Толқын сүрініп кетіп, аяғына басып тұра алып, көзін көтерді де Азатты көрді. Аузын ашып, қызарып кетті. Ол барлығын көрді!..
– Сәлем, Толкун!
– Қанша тұрсың мұнда? – ашуланып бұрқ етті Толқын, қымызды алып.
– Кешір… – Ол абыржып желкесін қасыды.
Толқын кең пейілмен жұмсарды. Бұрылды, оған тамашалап қарап, кірпіктерін айқастырды.