Адамдардың соншама өшпенділігі қайдан келген? Не үшін… Бузык оны не үшін мазақтап жүр? Жұлдызға ашуланғаннан ма? Азат не үшін жауап берді? Оны құтқарғысы келді ме? Толқын оның жарақаттанған сүйектерінен көз тайдырды. Бірақ ол оның туралы емес, Жұлдыздың жұдырықтары туралы ойлады.
Бузык оған бұрыннан көз тікті. Күтпей, жол-жөнекей ұстап, қолынан жұлып алды. Толқын “ойбай” айтқанша әпкенің саусақтары онсыз да әрқашан жартылай түйген жұдырыққа айналдырып, ақ сүйекті жігіттің тісіне бір қойды. Сасып қалып, ол соққын қайтарды. Ал сосын… Жұлдыз қатты зақымданған жоқ – тек тымақ ұшып түсті. Оны шанда жатуға қалдырып, ол сіңлінді өз соңынан апыл-ғұпыл тартты. Бұл оларға жаман айнала алды, бірақ жазылмаған заң бойынша олардың өзінді қорғауға толық құқығы бар болды.
Әпке Бузықтан сөзсіз мықтылау болды. Азат ше?.. Толқын өзінді оның көзіне қарауға мәжбүр ете алмады. Барлығы оған бола. Қайтадан.
Азат ауылға түннің түскенін күтіп, кетті. Олар ештеңе туралы сөйлеген жоқ. Оны шығысқа дейін шығарып салып, Толқын ұйықтауға жатты. Киіз үйде қайта ауыр тыныштық сезіле бастады. Көзін жұмып, Толқын олар ұядағы балапандар тәрізді бір-біріне жабысып жатқан кезде әпке мен ағаның сақтаушы бүйірлерін, олардың тыныш пысылдағанын есіне түсірді. Жүректе жабырқаған ауруы итерді. Толқын, сыздаған жалғыздыққа шыдап, әпкесі ұйықтатын киізбен бетін бүркеп алды.
Тарау V
Шытқыл аяз даланы жүгіріп өтті, салт атты адамдар суықтан бүрісіп жүрді. Тоқтатпай бара берді. Жылдыз аспанға жиірек қарай бастады, қарды не күтіп не қорқып. Жел суықтың басталысымен бар күшімен соғу үшін бәсеңдеді. Боранды қыс болады. Жарайды енді, қорқынышты емес. Әр ошақтан гөрі жас қан қыздырады. Жылқылар да тоңып қалды. Адамдар аттардың тізгінін жиі-жиі босатып жібере бастады.
Ұйқы келе бастағанда, түнейтін жерге тоқтады. Саткын аттың ер-тоқымын алып, бағылуға жіберді. Ал анда жылқыдан түскен жоқ.
– Барып, кешкі асты атып түсірейін. Сен әзірше орналастыр.
Саткын онымен ұмтылған жоқ. Анда әлдеқашан өсті, оның көмегі оған керек жоқ енді. Ал атты біреу күзетуге тиіс қой.
От жағу үшін тастарды салды. Ауаға тұнғыш морт от аспандаған кезде даладан кенет суықтың лебі жетті. Жаңа туған от өшіп қалды. Сезгіштікпен көшпенді бұл жел емес екендін аңғарды. Тік тұрып, белбеудегі қылыштың сабына қолын қойды. Бәрі тынды, еш дыбыс та естілмейді. Тек жусан сәл бұлғақтап тұр. Көк жүзі қараңғыланды, аспан күмбезінде бір-бірін жарықтықтан асып түсейін деп жұлдыздар жылт-жылт ете бастады. Саткын қайта бір тізесіне түсіп, от жағуға кірісті. Бұл жолы ұшқын да пайда болуға үлгерген жоқ.
Қараңғыдан Саткынға қасқыр тап берді. Дайын, ол қылышты алды да жыртқышты шауып кесті. Біріншісі жығылды, бірақ қалғандары күтуде тұрған жоқ. Оны қоршаған аңдарға қарап, Саткын от жағуға үлгерген жоқ деп аяды. Бастапқыда қасқырлар, зиян келтірмей, адамға жасқанып секіре берді. Олар аш болып, жауызданып, өжеттенгенше Саткын тағы бірнеше жыртқышты шауып өлтіруге үлгерді. Тұратын қалың қара түнек Саткынға көруге бөгет жасады. Кезекті қарғуды айқаймен тойтарып, ол сүрініп кетті. Сұр жыртқыштарды қылышпен қуды да, тұруға әрекет жасап, кенет дәл өз алдында кернеулі бұлшыкеттің қозғалуын елессіз айырып таныды. Ақырап, қасқыр алдына секірген кезде күтпеген жерден жебе зу ете қалды. Аң құлап кетті, өзгелер белгісіз қауіптен қорқып, артқа шегініп кетті. Қайта шабуыл жаса алмады, жебенің соңынан салт атты да келді. Жылдыз жылқыны аяғына тік тұрғызып, айғайлап жіберді. Аңдар қаңсылап тайып кетті.
Анда тез жаяулап, оған жақындады. Оның тірі екенін көріп, жеңілдікпен басты шалқайтты.
– Сені қалдыра алмайсың. Бер қолыңды.
Саткын абдырап аяғына тұрды да оны жарып кете жаздаған қасқырға жақындады. Дөрекі жебесі басты тесіп өтіп, дәл көзге дарыды. Аң не болып қалғанын тіпті түсінбеген сияқты.
– Ұлы мергенсің, анда, – ақырын деді Саткын. – Рақмет.
– Білемін. – Күлімсіреді.
Жебесін селқос суырып алып, олжасын жіберіп қарады.
– Еһ, әдемі аң болды! – қынжылып деді Жылдыз. – Сенің өмірің оған лайық емес.
Күлді, оны иығынан қатты қойып жіберді.
– Терісін сыпырып ал, өзіне қалдыр – менсіз ештеңе істей алмайсың деп естелік ретінде.
Разы болып, анда басын шайқады да Бүркітті сауырынан қағып қойды, жүре бер деп. Саткын есін жия алмады. Түнде, білмейтін бір арадан анда қазір ғана оны өлімнен құтқарды.
Отта ет қуырып, шараппен бөрдектерді ашты. Анданың жылқысы, ұзын мықты аяқтарын көтеріп, шаңға аунап жатырды. Анда тез мас болды, көңілденді. Аяғына тік тұрып, күресе бастады. Бір рет – Жылдыз Саткынды жерге лақтырды. Екінші – бірге құлап кетті. Үшінші ретке ше анда кенет өзімен өзі жығылып қор ете түсті. Саткын жеңімпаздықпен жымиып, анданы киізге сүйреп жеткізіп, жанында ауыр, мас ұйқыға кетті.