– Кімсің?
Оны жіберген адамның атын атаған кезде сұлтандар аң-таң бір-біріне қарады.
– Жарайды, айта бер, – тостағаннан шарапты сіміріп, селқос деді хан.
– Қарақшыны тапты.
Хан шашалды да шарап келте, бурыл сақалға төгілді. Бітік көзде ашулы от лаулай бастады.
– Қайда? – қырылдап сұрады.
Хабаршы оған тапсырған жолдауды сөзбе-сөз айтты. Бітірген кезде, хан жүзін жібітті де еттен майлы еріндер жымиып қисады.
– Олай болса, күтеміз!
Дыңғырмен тостағанды қойды. Әмір берді:
– Бірнеше адамды табыңдар. Маған да бір нәрсені тапсыру керек…
Тарау VI
Толқын төбелес туралы ұмыта алмады. Азатты қатты ұрған жоқ па деп алаң болды. Келісі күні оны кездескен жоқ, одан кейін де. Өзі баруға шешті.
Киіз үйде тек ағасы мен әкесі болды.
– Үйіңіз аман болсың, – шымылдықтың астына қарап, жасқанып деді Толқын.
Оның әкесі, тұнжыраған, аласа бойлы аппақ шал, оған бұрылды.
– Ә-ә, сенсің бе. Ұл баланы төбелеске жеткізіп, енді оның отбасына зиян келтіруге кірістің бе?
– Мен оны жеткізген жоқпын!
Толқын сөзден тосылыл қалды. Оның дауысы емес, – Жұлдыздың екен. Көз алдында жұлқынып сығырайтын әпкесі тұрды.
– Маған дауысын көтеруші болма, арсыз қыз!
– Қуып шығар оны. – Ағасы қосылды.
Көкейіне терең зәбір қона қалды, жылағысы келді. Шыдап, ерінді тістеді де үндемей шықты. Айғайға кіріспейді.
Ауылда барынша сайрандап, үйге аяңдады. Кенет біреу айғайлап шақырды:
– Толкун!
Айналып бұрылды. Азат.
– Әкем сен кірдің деп айтты… – Абыржыған түрімен деді ол.
– Кірдім.
– Манап шақырды, төбелес туралы сөйледі. Мен келе алған жоқпын…
– Не болды?
– Жә… – Азат қолын сермеп, кенет күле бастады. – Ештеңе етпейді.
Толқын еріксіз кінәсін сезді. Азат бұны ол үшін ғой…
– Сен бұны бекер істедің, Азат. Керек емес, – өкінішпен деді.
Азат оның жан жүгін сезді шығар.
– Жүр, қыдырайық?
Оның жүзіне қарау үшін, Толқын бар күшті жинады. Тек қана бірнеше күн бұрын бұл еріндерінің “Толкунтай, Толқын-жан” деп сыбырлағанына сену қиын… Ол қайта бұл жеңіл, ең таза сезімді сезді. Ғадауат, реніш пен жабырқауы кететін сәті.
Ауылды өтіп, киіз үйлерді артта қалдырды. Ең шетіне жетіп, Толқын тоқтады.
– Азат, мен әрі қарай бармаймын…
– Не болды?
– Мен… қорқамын.
Аға мен әпкесінен басқа өз қорқынышын ешкімге ашқан жоқ. Азатқа да айтпаймын деп жүрді. Бұл әлдеқалай болып қалды да кенет Толқынға жеңілдік келді.
– Неден?
Толқын үндемей жерге сесті ымырт түнек түсетін ашық далаға көрсетті.
– Бала кезімде онда бірдеңе болды сияқты… Білесің бе, біз…
Ол түсінікті ұғындыра алмады. Олардың үйі артта қалғанда әр жолы жүрегі аблығып тұрады. Оған белгісіздік басып, әр үні сыздаған ауырымен әудеседі. Толқын дала жазығының бұтақтарда ажал жасырып отырғанын анық сезді. Ол оның мұзды демін естіді. Толқын Азаттың түсінік талап ететінін әлде қалжын деп қалғанын күтті – дала адамға даладан қорқуға дұрыс па?
Бірақ ол кенет жақындап, оның қолын ұстады.
– Мен жанында боламын. Саған бірдеңе көрсеткім келеді.
Олар ауылдан аулақ кетті. Толқынның, соңғы үйі қатал кеңістікті ашты.
– Қара. – Азат күн батып кететін жаққа бұрылды.
Күн түнмен шайқасып жүрді. Зұлмат айбатты бұлттар күннің сөне қою қызыл жалына жымысқып келе жатты, көктің биіктіктен саны жоқ жұлдыздар шайқасты бақылап тұр да жел тек мәңгілік аспан шырақтарын қалдырып, өз жолында барлығын жойып кетті сияқты айнала көптеген қадамдарға еш бір бұтақ та, ағаш та көрінбейді. Күннің қалған күшпен аспанда тіпті ошақтардың түтіндерін бояп, ақшыл көк теңіз тасыды. Және қалай қарасаң да қызыл күн түннің қараңғы көгіне ауысқан жері көрінбейді екен. Толқын оны үйлердің сүйектері жасырмаған, ауылдағы жарықтары жаппаған кезде батуын көптеген жылдың ішінде алғашқы рет көрді. Жазирадан оның тынысы тына қалды сияқты.
Азат оның қолын әлі жібермеген. Оған қарап, Толқын оның мейірімді көзқарасын байқады. Азатқа бірдеңе ұмтылды. Қорқыныш оны қайтып, айналаға сіңді де желмен шауып кетті. Құшақтасты, маңдайына маңдайын тигізді. О көгім, өмірді қазіргідей сүріге ерік берші.
Тау беткейімен төмен түсті. Жол-жөнекей сүрініп кетіп, күліп етегіне сырғып түсті. Тек қана табиғат пен жан әнін естіп, биле бастады. Кезек бойынша алдына еңкейіп, тау мен дала салттарын шатастырып, қолмен және иықтарымен нәзік қимылдар жасап, жастар бір бірінен көз алмаған. Аспан шаңырағы қараңғыланды, бозғылт ай жана бастады, онымен оның адал жауынгерлері. Толқын Азаттың жанына оның бешметке жатты. Жігіт жоғары көрсетті де: