Әпкесі ауыр, шайқалып жүрді. Үріккен Толқын Бүркіттің арқасынан түсті де оларға жүгіріп жақындады. Азат оның артынан ерді. Олар мен Саткын үшеуі әрең есі бар әйелді жылқыларға сүйретіп әкелді де Бүркітке қойды. Жұлдыз сөзсіз артта отырғым келеді деп білдірді. Ешкім түсінген жоқ, бірақ сіңліні жебелерден жабу үшін… Ол Толқынның тар арқасына шаршап жабысты.
Оқыс оларға өспелі толқындай оянған қаланың шуы естілді. Мазасызданып, Саткын жылқыларды жіберді.
Тарау X
Саткын аяқты Чыныгының үзеңгіге салғанда, өз кежеуілдердің ортасында келген ханның жебесі оның бүйіріне қадалды.
Оқыс аурудан аһлап, Жұлдыз Толқынды сүзіп қалды да Бүркітті тізесімен қысты шығар. Олар тоқтап қалды.
– Не болды? – Сіңлісі бұрылды да қорқып сұрады: – Бұл аға ма?..
Жұлдыз Толқынды оқыс құшақтап алды да Азаттың ер-тоқымына лақтырды. Оның жылқысын қылыштың жалпағымен соғып, кері айналдырды. Артта Толқын айғайлап жіберді…
Оларға тез жақындап, Жұлдыз ханның қайта садақтың жайын тартатынын көрді. Оның қолы жылдамырақ болды. Ханға жақындаған кежеуілдердің жаны түршікті – жебе дәл көзге дарыды.
Оларды ханның төлеңгіттері тар шеңбермен қоршап алды. Жұлдыз бірнеше жауынгерді алдаспанмен қатал шауып кесті де, Бүркіттен асылып шығып тұрып, анданы көтеріп алды. Сынған сүйектері оқыс ауырлықтан сытырлады, көзінде қараңғы түсті. Ол Саткынды алдынан қойды да, Бүркітке ешкімді жақындатпай, жиынды бұзып-жарып өтті. Шығарды қалқам…
Жұлдыз, қуғыннан атыспен қорғанып, бұрылды. Оның жебелерінен адамдар жылқы тұяқтарының астына құлап түсе берді. Желаяқ, демалған Бүркіт, желдей, қырандай оларды өзенге айдап әкетті. Жағасына жеткен кезде қатты құтылып кетті. Куә өзені әдеттегідей суын алаңсыз алып кетіп жүр. Жұлдыз анданы Бүркіттің мойнына байлады да секіріп түсті. Ханның төлеңгіттері жақындады…
– Ха! – Жұлдыз жылқыны сауырдан ақырын соқты.
Бүркіт бағынып суық суға секірді. Оның соңынан Жұлдыз да сүңгіп кетті. Өзі құтылуына сенген жоқ – қысқы ағыннан өту үшін тым әлсіз болып кетті. Ең бастысы, қуғынды Толқыннан алып кетіп, Бүркітті қорғай алды да, мүмкін анданы да бір жерге айдап әкеледі, мейірімді кісілер табылады. Ал зынданда азып-тозудан шашалуы, туған өзенде тоңып сүмірею де бәрібір жақсырақ.
Бірақ аспан басқаша шешті. Толқын оны жағаға шығарғанда өзенді аман-есен жүзіп өткен Бүркіт, ессіздікке ұрынуға ерік бермей, Жұлдызды иіскеледі. Ол әрең-әрең жылқыға мінді де, шаршағандықтан басын анданың кеудесіне қойып, жүрек дүрсілін естіді. Тірі…
Ханның жауынгерлері, мұзды өзенді жүзіп өтпей, оларды қалдырды. Ешкім жоқ екеніне көзі жеткенде, Жұлдыз, шайқамау үшін, Бүркітті жорғалатты. Биенің өзі де жорғалауға жиі көшті, сондықтан бұл оны қиналтқан жоқ. Жұлдыз анданың бүйірінен шығып тұрған жебені сынды да, ұшын қалдырып, қан аққан жараны өз жедейдің жеңмен таңды. Суық леп еседі, бірақ қыс әлі әбден орныған жоқ та мұздай судан соң да жеңсіз сапар шыныққан дала тұрушыға қорқынышты емес. Оған қоса, қалай суық болмаса да, олар еркін ғой! Қазір, жанға бататын қала ауырлықтан соң, Жұлдыз даланың байтақ жазығын бұрыннан да анығырақ сезді. Бұл жерде дем алғаны қандай жеңіл, тыныштығы неткен. Дала түнде де қараңғы болған жоқ. Айдың нәзік, бозғылт жарығы кеңістікті қоршап алды. Кейде Жұлдыз Бүркіттің арқасынан секіріп түсіп, жанында жүгірді. Биенің жүкті жеңілдету, жылыну да буып тастаған ауыруға әдеттену үшін. Қалай болса да ол олардың артынан жүретін қауіп туралы бір сәтке де ұмытқан жоқ. Шағын құтқаратын орман нуға жеткен кезде бие байқарлық шаршап кетті.
Жұлдыздың жаны орманды жақтырмады, бірақ оны оның жаулары да жек көреді. Жұлдыз жерге секіріп түсті де жылқыны сипады. Қолын оның мойнына қойып, Бүркітті қырау басқан ағаштардың көлеңкесінің астына ертіп апарды. Таң алды ай жарықта бұлақ жарқырай бастады. Жұлдыз Саткынды жылқынан ақырын түсірді де, бар күшін жинап, қолына алды. Бие, басын көңілді шайқап, бұлаққа еңкейді. Оның қасына Жұлдыз да өз жүгімен сарғайып түскен жапырақтарға түсті. Анданың ыстық еріндерін сулады. Ол қатты қыза бастады, Жұлдыз оның дірілдегенін сезді. Жан-жаққа қарап, ол білгендей, қанды жақсы тоқтататын қар қаптаған қырықбуынды байқады. Жұлдыз мынау жарамен не істегенін білмей, жебенің ұшын суырып алудың керегеніне сенді. Бұны ол оянғанша істеуге шешті. Қанға боялған таңғышты жазып алып та алдын ала басқа жеңді тістеп үзіп, белбеуінен пышақты алды. Терлеп, Жұлдыз іске кірісті. Жүзі жараға кірген кезде Саткын селк ете түсті. Жұлдыз оны сол қолымен жібермей ұстап, жебе ұшын ойып алды. Қан қайта мөлт ете қалғанда Жұлдыз шөпті жараға екі қолмен басты да таңғышты байлады. Анданың еріннен азапты ыңқылы шығып кетті. Сосын от жақты да жараның бетін сүртті.