Пятнаццатага сакавіка мы перасеклі паралель, «Наўтылус» перасек паўднёвы палярны круг, ідучы ўздоўж пяцьдзесят пятага мерыдыяна. Ільды абкружалі нас з усіх бакоў, засланяючы кругавід. Тым не менш капітан Нэма, адшукваючы шчыліну за шчылінай, знаходзіў праходы і ўсё далей прасоўваўся на поўдзень.
— Куды ён вядзе нас? — неяк спытаў я сябе голасна.
— Куды вочы глядзяць, — адказаў мне Кансель. — Калі далей ісці будзе няма куды, ён паверне назад.
— Я не ўпэўнены ў гэтым, — адказаў я.
Каб быць зусім шчырым, прызнаюся, што гэтае бязглуздае плаванне нават падабалася мне. Не магу перадаць, якое чароўнае відовішча прадстаўлялі гэтыя суровыя ледзяныя пустыні. Ільды набывалі тут зусім нечаканыя формы. Тут ледзяное поле здавалася вялікім усходнім горадам з безліччу мячэцей, з востраверхімі мінарэтамі. Там быццам ляжалі руіны разбуранага землетрасеннем горада. Але, як толькі сонца апускалася ніжэй да гарызонта і замест вертыкальных праменняў пасылала касыя, нібыта пад уплывам чараўніцтва ледзяны пейзаж адразу змяняў свой выгляд. Яшчэ хутчэй змяняліся дэкарацыі гэтага фантастычнага спектакля, калі сонца хавалася за хмары і на ільды апускаліся туманы або калі дзве ледзяныя гары сутыкаліся паміж сабою з грукатам залпа тысячы гармат.
Калі «Наўтылус» знаходзіўся пад вадой у момант такой сутычкі, то шум перадаваўся да яго па вадзе з яшчэ большай сілай, а паданне вялізных камлыг хвалявала ваду, робячы небяспечныя водавароты. У такіх выпадках «Наўтылус» хістала і падкідала хвалямі, як звычайны надводны карабель у час буры.
Часта было, што не бачачы прасвету паміж ільдзінамі, я лічыў, што мы канчаткова замкнуты ў ільдах. Але, кіруючыся сваім беспамылковым інстынктам, капітан Нэма знаходзіў усё новыя і новыя праходы. Паказаннем яму служылі тонкія невялічкія струмені сіняватай вады, што цякла па баку айсберга, альбо іншыя, яшчэ меней прыкметныя для неспрактыкаванага вока адзнакі. Таму я рашыў, што ён ужо не ўпершыню плавае ў ільдах паўднёвых мораў.
Аднак 16 сакавіка ў канцы дня ільды канчаткова загарадзілі дарогу. Гэта не былі яшчэ палосы вечных ільдоў, але ледзяное поле здавалася моцна спаянае марозам у гэтым месцы. Перашкода не спыніла капітана Нэма. Узяўшы разгон, ён з велізарнай сілай наскочыў на сцяну ільда. «Наўтылус» урэзаўся ў крохкую масу, як клін, і раскалоў яе на часткі са страшэнным грукатам. Гэта быў усё той-жа старажытны прынцып тарана, толькі цяпер гэты таран накіроўвала сіла, не ведаючая мяжы. Высока ўзлятаўшыя адломкі ільду градам падалі вакол нас. Штуршок бываў настолькі моцным, што перад караблём раптам адчыняўся праход. Часам, усцягнуты інерцыяй разбегу, «Наўтылус» узбіраўся на ледзяное поле і праціскаў яго сваім цяжарам. Вынік быў той-жа самы: лёд раздаваўся ў бакі, і мы ішлі наперад па зробленай пратоцы.
У гэтыя дні на нас часта навальваліся моцныя шквалы. Часамі на ільды спускаўся туман, настолькі густы, што з аднаго канца палубы не было відаць другога. Вецер пераскокваў з румба на румб. Выпаўшы ўначы снег раніцой настолькі цвярдзеў, што счышчаць яго прыходзілася кіркамі — лапата не брала яго. Як толькі тэмпература паветра апускалася да пяці градусаў ніжэй нуля, палуба «Наўтылуса» пакрывалася тоўстым пластом ільда. Паруснае судна не магло-б тут манеўраваць, бо ўсе снасці яго абледзянелі-б. Плаваць у такіх высокіх шыротах мог толькі карабель, які рухаўся электрычнасцю і, значыцца, не меў патрэбы ў вугалі.
Барометр увесь гэты час паказваў нізкі ціск і меў тэндэнцыю апусціцца яшчэ ніжэй. Паказанні компаса не заслугоўвалі цяпер ніякага давер’я. Яго ашалелая стрэлка паказвала самыя фантастычныя кірункі па меры набліжэння да паўднёвага магнітнага полюса, не супадаючага з полюсам зямнога шара. І сапраўды, па азначэнню Гастэна паўднёвы магнітны полюс знаходзіцца на 70° шыраты і 130° даўгаты. Дзюпэрэй вылічыў некалькі іншыя каардынаты — 70°30´ шыраты і 135° даўгаты. Для азначэння кірунку прыходзілася цяпер перацягваць компас у розныя часткі судна, рабіць па некалькі назіранняў і атрыманую сярэднюю лічбу прымаць за правільную.
У туманныя дні, пры немагчымасці астранамічных назіранняў, месцазнаходжанне судна адзначалася на карце па паказаннях лага. Спосаб гэты, вядома, даваў ненадзейныя даныя, бо ў пакручастых праходах курс прыходзілася змяняць кожную хвіліну.