Было ўжо дзевяць з паловай гадзін. Галава мая палала, я сціснуў яе рукамі і заплюшчыў вочы. Я спрабаваў ні аб чым не думаць. Заставалася яшчэ паўгадзіны. Паўгадзіны немарасці! Яны зробяць мяне вар’ятам!
Раптам да мяне дайшлі ціхія гукі аргана, сумная мелодыя, нейкая песня. Ледзьве дыхаючы, я ўсёй сваёй істотай убіраў у сябе гэтыя гукі, ахоплены, як і капітан Нэма, нейкім музычным натхненнем.
Потым раптоўная думка ашаломіла мяне: капітан Нэма пакінуў свой пакой. Ён знаходзіўся ў салоне, праз які мне трэба было прайсці праз паўгадзіны! Я сустрэнуся з ім у апошні раз, і ён завядзе гутарку са мною! Адзін яго жэстаў можа знішчыць мяне, адзінае яго слова можа назаўсёды прыкаваць мяне да гэтага карабля!
Прабіла дзесяць гадзін. Надышоў момант, калі я павінен быў пакінуць пакой і далучыцца да маіх таварышаў. Я не мог болей вагацца, нават калі сам капітан Нэма з’явіцца перада мной.
З найвялікшай перасцярогай я трохі адчыніў дзверы, — мне здавалася, што яны паварочваюцца на сваіх петлях з жахлівым рыпаннем. Мажліва, рып гэты існаваў толькі ў маёй галаве.
Я прабіраўся вобмацкам па цёмных пераходах «Наўтылуса», спыняючыся на кожным кроку, каб сцішыць стуканне свайго сэрца.
Нарэшце я дабраўся да дзвярэй салона і ціха адчыніў іх. У салоне была глыбокая цемра. Ціха гучалі акорды аргана. Капітан Нэма быў там. Ён не бачыў мяне. Я думаю, ён не ўбачыў-бы мяне і пры самым яркім дзённым святле, — такім вялікім быў экстаз, ахапіўшы яго.
Я ступіў на дыван, палохаючыся малейшага шолаху, які мог-бы выдаць маю прысутнасць. Спатрэбілася цэлых пяць хвілін, каб дайсці да дзвярэй, якія знаходзіліся ў глыбіні салона і. вялі ў бібліятэку.
Я нарыхтаваўся ўжо адчыніць іх, як раптам пачуў уздых капітана Нэма. Гэты ўздых прымацаваў мяне да месца. Я зразумеў, што капітан Нэма ўстаў са свайго месца, я нават разгледзеў у цемры яго сілуэт, бо слабыя праменні святла пранікалі сюды з бібліятэкі. Ён ціха набліжаўся да мяне са скрыжаванымі на грудзях рукамі, — здавалася, ён не ідзе, а соўгаецца, як цень. Яго грудзі уздымаліся ад рыданняў. Я пачуў словы, якія ён прашаптаў, — апошнія яго словы, пачутыя мною:
— Годзе, годзе!
Значыцца, сумненне мучыла гэтага чалавека?..
Не памятаючы сябе, я кінуўся ў бібліятэку. Я падняўся па галоўнай лесвіцы і праз верхні праход прабраўся да лодкі.
Адтуліна ў жалезнай абшыўцы «Наўтылуса» шчыльна завінчвалася з дапамогаю англійскага ключа, якім Нэд Лэнд загадзя запасся. Крышка лодкі закручвалася такім-жа спосабам, і канадзец узяўся ўжо адкручваць гайкі, апошняе, што прывязвала нас да падводнага судна, як раптам мы пачулі глухі шум, які ішоў з глыбіні судна. Што гэта магло быць? Можа там заўважылі наша знікненне? Я адчуў, як Нэд Лэнд сунуў мне ў руку нож.
— Так, — прашаптаў я, — мы павінны быць гатовы да смерці…
Канадзец спыніў сваю працу. Але адно слова, паўторанае дзясяткі разоў, адно страшнае слова адкрыла мне прычыну, дзіўнага хвалявання на борце «Наўтылуса».
І зусім не наша ўцяканне з’яўлялася прычынай яго.
«Мальштром, мальштром!»
Мальштром! Гэта самае жахлівае, што мы маглі пачуць. Значыцца, мы знаходзіліся ў найбольш небяспечных месцах, ля нарвежскага берагу! Няўжо «Наўтылусу» суджана было трапіць у гэты гібельны вір акурат у тую самую хвіліну, калі мы рыхтаваліся адвязаць нашу лодку і вырвацца на волю?
Ёсць вядома, што тут, у час прыліву, вада, сціснутая астравамі Фарарскімі і Лафадэнскімі, нясецца з нястрыманай сілай. Ствараецца вір, з якога яшчэ не выходзіў ніводзін карабель. Адусюль, з усіх пунктаў гарызонта, сюды набягаюць страшэнныя валы. Яны ствараюць тут бяздонны вір, які называюць «пуп акіяна» і дацэнтравая сіла якога пашыраецца на пятнаццаць кіламетраў. У гэты вір трапляюць не толькі караблі, але і кіты і нават белыя мядзведзі арктычных краін.
І вось сюды мімаволі, а можа і нарокам, прывёў капітан Нэма свой «Наўтылус». Карабель ішоў па спіральнай лініі, радыус якой паступова змяншаўся. Разам з ім са страшэннай хуткасцю круцілася і наша лодка, прывязаная яшчэ да яго борта. Я адчуваў балючае галавакружэнне. Шалёны жах ахапіў нас, кроў спынілася ў нашых жылах. Сэрца пераставала стукаць. Мы абліваліся халодным потам, як у апошнія хвіліны агоніі! Які дзікі шум вакол гэтай крохкай лодачкі! Які рэў, што бясконца паўтарае рэха на адлегласці дзясяткаў міль! Які грукат хваляў, што разбіваюцца аб рэбры падводных скал, там у глыбіні, дзе самыя шчыльныя целы, самыя магутныя камлі дрэў ператвараюцца ў нікчэмныя трэскі!