Я застаў капітана Нэма за нейкімі складанымі вылічэннямі; куча паперы, якая ляжала перад ім, была спісана алгебраічнымі знакамі.
— Я патурбаваў вас? — з далікатнасці запытаўся я.
— Сапраўды, спадар прафесар, — адказаў мне капітан, — але я думаю, што ў вас ёсць сур’ёзныя падставы жадаць бачыць мяне безадкладна?
— Вельмі сур’ёзныя. Нас акружылі пірогі тубыльцаў, і мусіць, не пазней як праз некалькі хвілін шмат соцень дзікуноў нападуць на нас.
— Ага, — сказаў зусім спакойна капітан, — яны з’явіліся на пірогах?
— Так, капітан.
— У такім выпадаў досыць зачыніць люк.
— Акурат гэта я і хацеў вам параіць.
— Нічога не можа быць прасцей, — адказаў капітан Нэма.
І, націснуўшы кнопку электрычнага званка, ён перадаў адпаведны загад у каюту каманды.
— Вось і ўсё, — сказаў ён мне пасля хвіліннага маўчання. — Шлюпка пастаўлена на месца, і люк зачынены. Спадзяюся, вы не баіцеся, што дзікуны зламаюць борты, супраць якіх былі бяссільныя ядры «Аўраама Лінкальна»?
— Не, не баюся. Але ёсць яшчэ адна небяспека, капітан.
— Якая, прафесар?
— Заўтра ў гэты-ж час прыйдзецца адчыніць люкі, каб аднавіць запас паветра на «Наўтылусе».
— Зусім правільна, прафесар, бо мой карабель дыхае таксама, як кіты.
— Але-ж, калі ў гэты час папуасы будуць яшчэ на палубе карабля, я не бачу, як вы можаце перашкодзіць ім уварвацца ўнутр?
— Значыцца, вы ўпэўнены, прафесар, што яны прыйдуць на борт «Наўтылуса»?
— Зусім упэўнены.
— Што-ж, няхай прыходзяць. Не бачу ніякіх падстаў перашкаджаць ім у гэтым. Гэта-ж толькі бедныя, цёмныя дзікуны. І я нізавошта не хачу, каб маё наведванне вострава Гвебараара каштавала жыцця аднаму з гэтых няшчасных.
Я хацеў развітацца і пайсці, але капітан Нэма затрымаў мяне і запрасіў сесці побач з ім. Ён з цікавасцю распытваўся пра нашы экскурсіі на востраў, пра паляванне, і зрабіў выгляд, нібы не разумее, чаму канадзец так нудзіцца без мяса. Потым гутарка перайшла на іншыя тэмы. І на гэты раз ён застаўся стрыманым, але ўсё-ткі выявіў больш далікатнасці.
Гутарка між іншым закранула і становішча «Наўтылуса», сеўшага на мель акурат у той пратоцы, дзе амаль не загінулі караблі Дзюмона-Дзюрвіля. Па гэтаму поваду капітан Нэма сказаў:
— Дзюрвіль быў адным з найвялікшых маракоў і адным з адукаванейшых людзей Францыі. Гэта французскі капітан Кук. Бедны вучоны! Змагацца з ільдамі паўднёвага полюса, з караламі Акеаніі, з людаедамі Ціхаакіянскіх астравоў і нарэшце быць забітым у час крушэння поезда прыгараднай чыгункі! Каб акалічнасці далі час на развагу гэтаму мужнаму чалавеку ў апошнія хвіліны яго жыцця, ці ўяўляеце вы сабе, што ён павінен быў-бы думаць?
Гаворачы гэта, капітан Нэма здаваўся ўсхваляваным. Гэта хваляванне рабіла яму гонар. Затым, узброіўшыся картай, мы пераглядзелі ўсе работы вялікага французскага мораплаўцы, усе яго кругасветныя падарожжы, яго двухразовую спробу адкрыць паўднёвы полюс, што скончылася няўдачай, але затое прывяло да адкрыцця зямель Адэлі і Луі-Філіпа.
Нарэшце мы ўспомнілі зробленыя ім гідраграфічныя даследаванні вакол важнейшых астравоў Ціхага акіяна.
— Тое, што ваш Дзюрвіль зрабіў на паверхні акіяна, я паўтараю ў яго глыбінях, але больш вычарпальным і пэўным спосабам і з меншай тратай энергіі. «Астралябія» і «Старанная» — караблі Дзюмона-Дзюрвіля, якія ўвесь час траплялі ў буры і гураганы, вядома, не могуць параўняцца з «Наўтылусам» — сапраўдным падводным домам, у спакойных кабінетах якога ніхто не перашкаджае працаваць.
— Аднак, капітан, з аднаго боку лёс «Наўтылуса» падобны да лёсу «Астралябіі» і «Стараннай», — сказаў я.
— З якога, спадар прафесар?
— З таго, што «Наўтылус» сеў на мель таксама, як і яны, і ў тым-жа месцы.
— «Наўтылус» не садзіўся на мель — няветліва адказаў мне капітан Нэма. — «Наўтылус» пабудаваны для таго, каб адпачываць на марскім дне, і мне не прыдаецца столькі пакутваць, як Дзюмон-Дзюрвілю пры спуску на ваду яго караблёў. «Астралябія» і «Старанная» ледзь не загінулі, між тым як майму «Наўтылусу» не пагражае ніякая небяспека.
Заўтра, у вызначаны мною час, у азначаны мною дзень, прыліў павольна падыме яго, і ён зноў паплыве па морах.
— Капітан, — пачаў я, — не сумняваюся, што…
— Заўтра, — перапыніў мяне капітан Нэма, устаючы з крэсла, — у дзве гадзіны сорак хвілін па поўдні «Наўтылус» паплыве і без ніякага пашкоджання выйдзе з Тарэсавай пратокі!
Сказаўшы гэтыя словы адрывістым голасам, капітан Нэма трохі пакланіўся. Гэта значыць, што ён лічыць гутарку скончанай. Мне засталося толькі выйсці, што я і зрабіў.