Նա բացեց հարևան սենյակի դուռը և ձայն տվեց․ «Հանս Լե՛ֆլեր»։
— Hier!— Լսվեց պատասխանը, և ներս մտավ խպիպավոր, կրետինի լացակումած դեմքով մի շտիրիացի։ Հանգրվանային վարչությունում նա ամեն ինչ անող սպասավորի դեր էր կատարում։
— Հանս Լեֆլեր,— հրամայեց գրագիրր,— վերցրու ծխամորճս, ատամներովդ բռնիր բան տանող շան պես և չորեքթաթ վազիր սեղանի շուրջը, մինչև որ ասեմ․ «Halt!»։ Միաժամանակ հաչա, բայց այնպես, որ ծխամորճը բերանիցդ չընկնի, թե չէ կհրամայեմ կապել։
Խպիպավոր շտիրիացին սկսեց չորեքթաթ տալ ու հաչել։
Ավագ գրագիրը հաղթականորեն նայեց Շվեյկին․
— Ասում էի, չէ՞։ Տեսնո՞ւմ ես, ջհուդիկ, մեզ մոտ ինչպիսի կարգապահություն կա։
Եվ գրագիրը գոհունակությամբ նայեց ալպյան հովիվի հոլիկից եկած այդ անբան զինվոր անասունին։
— Halt!— վերջապես ասաց նա,— իսկ հիմա կանգնիր թաթերիդ վրա և ծխամորճս ինձ տուր։ Լա՛վ, իսկ հիմա տիրոլացու պես երգիր։
Սենյակում լսվեց մի ոռնոց, «Հոլարիո՜, հոլարիո՜․․․»։
Երբ ներկայացումը վերջացավ, գրագիրը սեղանի արկղից հանեց «Սպորտ» տեսակի չորս սիգարետ և մեծահոգաբար նվիրեց Հանսին, և այդ ժամանակ Շվեյկն սկսեց կոտրատված գերմաներենով պատմել, թե գնդերից մեկում մի սպա ճիշտ այդպիսի մի հնազանդ սպասյակ ուներ։ Ինչ որ տերը ցանկանար՝ անում էր։ Երբ մի անգամ նրան հարցրին, թե արդյոք կարո՞ղ է իր սպայի հրամանով նրա կղկղանքից մի գդալ ուտել, նա պատասխանեց․ «Եթե պարոն լեյտենանտը հրամայի՝ կուտեմ, միայն թե մեջը մազ չլնի, թե չէ շատ զզվող եմ, վայ թե սիրտս խառնի»։
Գրագիրը սկսեց ծիծաղել․ «Դուք, հրեաներդ, շատ սրամիտ անեկդոտներ ունեք, բայց ես կարող եմ գրազ գալ, որ ձեր բանակում այնպիսի կարգապահություն չկա, ինչպես մեզ մոտ։ Դե՛հ, անցնենք գլխավորին։ Քեզ նշանակում եմ էշելոնի ավագ։ Մինչև իրիկուն ինձ համար կգրես մնացածների ազգանունները։ Գերիների համար սնունդ կստանաս, նրանց կբաժանես խմբերի՝ յուրաքանչյուրում տասը մարդ։ Ամեն մեկի համար գլխովդ պատասխանատու ես։ Եթե մեկն ու մեկը փախչի, ջհուդիկ, քեզ կգնդակահարենք։
— Կուզեի ձեզ հետ խոսել, պարոն գրագիր,— ասաց Շվեյկը։
— Միայն թե ոչ մի գործարք,— կտրուկ պատասխանեց գրագիրը։— Ես այդպիսի բան չեմ սիրում։ Չափից շատ ես մեր Ավստրիայում կլիմայափոխվել։ Արդեն ուզում ես ինձ հետ մասնավոր կարգով խոսել․․․ Մարդ ինչքան գերիներիդ հետ լավ վարվի, այնքան վատ․․․ Իսկ հիմա ռադ եղիր․ ահա քեզ թուղթ ու մատիտ և գնա ցուցակը կազմիր․․․ Հը՛, է՞լ ինչ կա։
― Ich melde gehorsam, Herr Feldwebl![3]
— Դո՛ւրս կորիր։ Տեսնում ես ինչքան գործ ունեմ։— Գրագիրը չափազանց հոգնած մարդու դեմք ընդունեց։
Շվեյկը պատիվ տվեց և դիմեց դեպի գերիները, ճանապարհին մտածելով, թե կայսեր համար կրած իր տառապանքներն արդյունք են տալիս։
Շատ ավելի դժվար էր ցուցակ կազմելու գործը։ Գերիները երկար ժամանակ չէին կարողանում հասկանալ, որ պարտավոր են ասել իրենց ազգանունները։ Շվեյկն իր կյանքում շատ բան էր տեսել, բայց, այնուամենայնիվ, այդ թաթարական, վրացական ու մորդվինական անունները նրա գլուխը չէին մտնում։ «Ոչ ոք ինձ չի հավատա,— մտածում էր Շվեյկը,— թե աշխարհում կարող են այնպիսի ազգանուններ լինել, ինչպես այդ թաթարներինը՝ Աբդրահմանով, Բեյմուրատ Ալլահալի, Ջերեդջե Չերեդջե, Դավլաթբալեյ Նուրդագալեև և այլն։ Մեր ազդանունները, այնուամենայնիվ, ավելի լավ են։ Օրինակ, Ժիդոհոշտիի տերտերի ազգանունն է Վոբեյդա»[4]։
Նա նորից անցավ շարքերի միջով, և գերիներն իրար հետևից բղավում էին իրենց անուն-ազգանունները՝ Ջիդրալեյ Հանեմալեյ, Բամբամուլեյ Միրզագալի և այլն։
— Այդ ինչպե՞ս է, որ լեզուդ չես կծում,— բարեհոգաբար ժպտալով ասաց Շվեյկը։— Մեր անուն-ազգանունները շատ ավելի լավ են՝ Բոգուսլավ Շտեպանեկ, Յարոսլավ Մատուշեկ կամ Ռուժենա Սվոբոդովա։
Երբ ահավոր տառապանքներից հետո Շվեյկը, վերջապես, գրեց-պրծավ այդ բոլոր Բաբուլյա Հալեյներն ու Խուջի Մուջիները, որոշեց թարգմանիչ-գրագրին մի անգամ էլ բացատրել, որ ինքը թյուրիմացության զոհ է, որ դեռևս, ճանապարհին, երբ իրեն գերիների հետ քշում էին, մի քանի անգամ ապարդյուն ջանացել է արդարության հասնել։
Գրագիր-թարգմանիչը դեռևս առավոտվանից սթափ չէր, իսկ հիմա առողջ դատելու ընդունակությունն իսպառ կորցրել էր։ Նրա առաջ փռված էր ինչ-որ գերմանական թերթի հայտարարությունների մի էջ, և նա Ռադեցկու քայլերգի եղանակով երգում էր․ «Գրամաֆոնս փոխում եմ մանկասայլակի հետ», «Գնում եմ սպիտակ ու կանաչ ապակու ջարդոտվածք», «Ամեն մարդ կարող է սովորել հաշիվներ ու բալանսներ կազմելու գործը, եթե ավարտի մեր հեռակա հաշվապահական դասընթացները» և այլն։
Մի քանի հայտարարությունների համար քայլերգի եղանակն հարմար չէր գալիս։ Սակայն գրագիրն ամեն ջանք գործադրում էր այդ արգելքը հաղթահարելու համար, ուստի և, չափ տալով, բռունցքով թխթխկացնում էր սեղանը և ոտքերը գետնին խփում։ Կոնտուշօղիից կպած-պնդացած նրա բեղերը տնկվել էին դեպի դեմքի այս ու այն կողմը, կարծես ինչ-որ մեկը նրա յուրաքանչյուր այտի մեջ մի չորացած սոսնձավրձին էր խրել։ Ճիշտ է, նրա ուռած աչքերը Շվեյկին նկատեցին, սակայն նրանց տերը ոչ մի կերպ չանդրադարձավ այդ հայտնագործությանը։ Գրագիրը միայն այն արեց, որ դադարեց բռունցքով ու ոտքելով թխթխկացնելուց, բայց փոխարենը սկսեց տկտկացնել սեղանը, այս անգամ «Ich weiß nicht, was soll es bedeuten»[5] երգի եղանակով երգելով մի նոր հայտարարություն․ «Տատմայր Կարոլինա Դրեգերը իր ծառայություններն է առաջարկում հարգարժան տիկնանց բոլոր պարագաներում»։