Հոժարական Մարեկն սկսեց․
— Խոհարարական արվեստն ամենից լավ ճանաչվում է պատերազմի ժամանակ, մանավանդ ռազմաճակատում։ Ես ինձ թույլ եմ տալիս անել մի փոքրիկ համեմատություն։ Խաղաղ ժամանակ մենք բոլորս կարդացել ու լսել ենք այսպես կոչված սառցային սուպերի մասին, որոնց մեջ սառույց են գցում։ Դրանք հյուսիսային Գերմանիայում, Դանիայում, Շվեդիայում սիրված ճաշեր են։ Բայց ահա վրա հասավ պատերազմը, և այս ձմեռ Կարպատներում զինվորներն այնքան սառած սուպ ունեին, որ բերանները չէին դնում, չնայած որ ընտիր ճաշ է։
— Սառած գուլյաշ կարելի է ուտել,— առարկեց ավադ գրագիր Վանեկը,— բայց ոչ երկար ժամանակ, ամենաշատը մի շաբաթ։ Նրա պատճառով մեր իններորդ վաշտը դիրքերը թողեց։
— Դեռևս խաղաղ ժամանակ,— արտակարգ լրջությամբ ասաց Շվեյկը,― ամբողջ զինվորական ծառայությունը պտտվում էր խոհանոցի և ամեն տեսակ կերակուրների շուրջը։ Մեզ մոտ, Բուդեյովիցիում, մի օբերլեյտենանտ կար, անունը Զակրեյս։ Նա շարունակ պտտվում էր սպայական խոհանոցի շուրջը և, եթե զինվորներից մեկը որևէ զանցանք էր կատարում, հրամայում էր․ «Զգաստ»։ Եվ վրա էր պրծնում․ «Սրիկա, ես քո ռեխից իսկական ծեծած կոտլետ կպատրաստեմ, քեզ ճզմելով կարտոֆիլի պյուրե կդարձնեմ և հետո այդ բոլորը կտամ քեզ, որ ինքդ լափես։ Սագի աղիքներն ու բրինձը քամակիցդ կթափվեն և դու կնմանվես թավայի մեջ խոզաճարպով տապակվող նապաստակի։ Ա՛յ, տեսնում ես, պետք է խելքդ գլուխդ հավաքես, եթե չես ուզում, որ մարդկանց թվա, թե դու կաղամբով ֆարշած տապակա ես»։
Դրա շարունակությունը և նրանց հետաքրքիր զրույցը, թե պատերազմից առաջ մենյուն ինչպես են օգտագործել զինվորներին դաստիարակելու նպատակներով, ընդհատվեցին մի ահռելի գոռոցով, որ լսվեց վերևից, որտեղ հանդիսավոր ճաշկերույթն ավարտվելու վրա էր։
Ձայների խառնակ ղռվռոցի մեջ ջոկվում էր կադետ Բիգլերի ականջ ծակող ձայնը․
— Զինվորը դեռևս խաղաղ ժամանակ պետք է իմանա, թե պատերազմն ինչ է պահանջում, իսկ պատերազմի ժամանակ չմոռանա վարժադաշտում սովորածը։
Ապա սկսեց ֆսֆսալ պոդպորուչիկ Դուբը․
— Խնդրում եմ հավաստել, որ արդեն երրորդ անգամն են ինձ վիրավորում։
Վերևում մեծ գործեր էին կատարվում։
Պոդպորուչիկ Դուբին, որը կադետ Բիգլերի նկատմամբ մեզ արդեն հայտնի նենգ դիտավորություններ ուներ և փափագում էր հրամանատարի առաջ սիրտը բանալ, սպաները դիմավորեցին սոսկալի հարայ-հրոցով։ Հրեայի օղին բոլորի վրա հիանալի ներգործություն էր ունեցել։
Ամեն մեկը ջանում էր մյուսից բարձր գոռալ, ակնարկելով պոդպորուչիկ Դուբի ձիավարական արվեստը․ «Առանց ձիապանի յոլա չի գնա»։ «Վախեցած մուստա՜նգը»։ «Ինչքա՞ն ժամանակ ես դու, բարեկամ, կովբոյների մեջ ապրել արևմուտքում»։ «Կրկեսի ձիախաղա՜ցը»։
Կապիտան Սագները շտապով պոդպորուչիկ Դուբի ձեռքը խոթեց նզովյալ օղու գավաթը, և վիրավորված պոդպորուչիկը սեղան նստեց։ Նա ջարդված հին աթոռը քաշեց-մոտեցրեց պորուչիկ Լուկաշին, որը նրան ողջունեց հետևյալ կարեկցական բառերով․ «Մենք արդեն բոլորը կերանք, ընկե՛ր»։
Կադետ Բիգլերն ըստ կանոնագրքի կապիտան Սագներին և մյուս սպաներին զեկուցեց իր ժամանման մասին, ամեն անգամ կրկնելով․ «Կադետ Բիգլերը ժամանել է գումարտակի շտաբ»։ Թեև բոլորը դա տեսնում էին և գիտեին, այնուամենայնիվ նրա վհատ կերպարանքը մի տեսակ աննկատ էր մնում։
Բիգլերը վերցրեց լեցուն բաժակը, համեստաբար նստեց լուսամատի մոտ և հարմար պահի էր սպասում դասագրքերից քաղած իր գիտելիքները քամուն տալու։
Պոդպորուչիկ Դուբը, որի գլուխն էր խփել զարհուրելի օղին, մատով սեղանը տկտկացնելով, հանկարծ առանց որևէ առիթի դիմեց կապիտան Սագներին․
— Ես և նահանգական վարչության պետը շարունակ ասում էինք․ «Հայրենասիրություն, հավատարմություն պարտքի նկատմամբ, ինքնակատարելագործություն,— ահա իսկական զենքը պատերազմի ժամանակ»։ Ես դա ձեզ հիշեցնում եմ հատկապես հիմա, երբ շուտով մեր զորքերը կանցնեն սահմանները։
- - - - -
Մինչև այստեղ Յարոսլավ Հաշեկը, հիվանդության մահճին գամված, թելադրել է իր «Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները համաշխարհային պատերազմի ժամանակ» վեպը։ Անողոք մահը, որ վրա հասավ 1923 թվի հունվարի 3-ին, ստիպեց նրան քառասուն տարեկան հասակում առընդմիշտ լռել և անավարտ թողնել առաջին համաշխարհային պատերազմի մասին գրված ամենանշանավոր և ամենից շատ կարդացվող վեպերից մեկը։
↑ Հունգարական կոպիտ հայհոյանք (հունգ․)։
↑ Ո՞վ է գերմաներեն խոսում (գերմ․)։
↑ Համարձակվում եմ զեկուցել, պարոն ֆելդֆեբել (գերմ․)։
↑ Վոբեյդա — խուլիգան։
↑ «Ես չեմ իմանում դա ինչ է նշանակում» (գերմ․)։
↑ Չեխերեն ոչ մի բառ (գերմ․)։
↑ Գերմաներեն հասկանո՞ւմ եք (գերմ․)։
↑ Այո՛ (գերմ․)։
↑ Դուպե — հետույք (լեհ․)։
↑ Զինվորական պահեստների կայսերական-թագավորական կատուներ (գերմ․)։
↑ Դա ստո՞ւյգ է, Պրագա № 16, Յոզեֆ Բոժետեխ (գերմ․)։
↑ Մենք պետք է հաղթենք (գերմ․)։
↑ Կանտինա — զորամասային թեյարան։
↑ Օ՛, եղևնի, օ՛, եղևնի, ինչ սիրուն են ասեղները քո կանաչ (գերմ․)։
↑ Վե՛րջ տվեք (գերմ․)։
↑ Այո (գերմ․)։
↑ Ի՞նչ (գերմ․)։
↑ Սննդադրամ (գերմ․)։