Я адсоўваю падручнік. Гляджу ў хмызнякі. У іх прытаіўся невядомы звер з зялёнымі вачамі. Ён зараз выскача на паляну. Мы пакоцімся па зямлі ў мёртвай хватцы. Я задушу звера, і Шура перавяжа мае раны. Потым яна напоіць мяне вадой, сядзе побач, час ад часу будзе прыкладаць руку да ілба.
У Шуры на вачах слёзы. Не плач, Шура! Я буду жыць. Мы будзем доўга жыць. А калі памру, дык не забывай мяне. Не забудзеш, Шура?
Шурыны вочы ўтаропіліся ў кнігу. Слязінка застыла на шчацэ. Эх, Шура, Шура! Я паміраю, абараняючы цябе, а ты плачаш над пакутамі кніжных герояў…
Хрыпла заклекатаўшы, на бярозу апускаецца зязюля. Яна пачынае ляніва адлічваць камусьці гады. «Ку-ку, ку-ку!» Голас у зязюлі старэчы, маркотны. Гэта толькі здаля ён здаецца вясёлы. «Ку-ку, ку-ку!» Шура адрываецца ад пажоўклых старонак, сарамліва сцірае са шчакі адзіную слязу.
— Кукушка, кукушка, шэрая птушка, скажы мне, колькі гадоў на свеце жыць?
Зязюля палохаецца чалавечага голасу, абрывае кукаванне: «Ку!» і ляціць над возерам у лес.
Шзрая, непрыкметная птушка.
— Янка, а колькі гадоў ты жадаў бы жыць на свеце?
— Не ведаю. Не думаў яшчэ. Па-мойму, чалавеку заўсёды хочацца жыць.
— Гэта праўда. Калі наша бабка захварэла сёлета, дык усё богу малілася і прасіла хоць бы яшчэ адзін гадок пажыць. А чаму, Янка, чалавеку жыць хочацца?
— А які сэнс паміраць? Закапаюць цябе, і ўсё… А людзі і пасля цябе будуць жыць, весяліцца.
— Не, мабыць, не толькі таму…
Мы абое задумваемся над сэнсам жыцця. Навокал яшчэ шмат такога, што трывожыць і нават прымушае пакутаваць. У нашым калгасе няма парадкаў. Сцяпан Макуха і брыгадзір Цопа на кожным кроку хлусяць. Какосцікавы спяваюць брыдкія песні. Маці сварыцца, бо я не ўмею цягнуць у хату. У нас вельмі сумна. Няма дзе адвесці душу. Але ж жыць мне ўсё роўна падабаецца. Хораша, што на свеце ёсць Шура, і прыгожае возера. Хораша, што можна паехаць у Мінск, пабачыць там славутых пісьменнікаў. Хораша, што свеціць сонца, а на свеце многа разумных кніг. Хораша, што жыць не так ужо і кепска, як часам здаецца. Хораша, што ёсць вера ў лепшае. Ну, не будуць жа Макуха і Цопа век хадзіць у начальстве? Некалі іх заменяць. Прыйдуць на іх месца іншыя, лепшыя, сумленныя і шчырыя…
— Янка, чаму ты не купаешся?
Пра што гэта яна? Ага, купацца. Гэта таксама добра.
— А ты будзеш?
— Я плаваць не ўмею. Троху, троху трымаюся.
— Дык я цябе павучу.
— Не, Янка, я сама. Ты, Янка, ідзі вунь туды, распранайся. I блізка дужа не падплывай. А то мне сорамна будзе.
Вада ў возеры чыстая, празрыстая. Нырнеш, расплюшчыш вочы, і перад табой адкрываюцца таямніцы падводнага жыцця. Вада здаецца зеленаватая. А ў ёй, як прывіды, плаваюць водарасці, мільгаюць маляўкі, варушацца на дне ракавінкі, шныпараць жукі. Шмат куды яшчэ чалавеку закрыты доступ. Многае ён не бачыць. Дзіўна, былое ён ведае лепш. Хоць яно таксама відаць праз далёкія пласты гадоў, як дно возера праз тоўшчу вады. Чалавеку трэба ведаць усе таямніцы, тады ён адарвецца ад таго, што само трапляе на вочы. А што можа трапіць на вочы ў нашым Зарэччы? Перш за ўсё п’яны Макуха. А можа і ў нас шмат таямнічага? Хоць бы прыезд Загурскага…
Шкада, што пад вадой доўга не прабудзеш. Я выплываю на паверхню. Шура стаіць у вадзе па пояс і ніяк не адважыцца акунуцца.
— Плы-ыві-і-і…
— За-а-раз!
Яна плыве па-сабачаму: грабе пад сабой ваду і з ўсяе сілы малоціць па вадзе нагамі. Пырскі ляцяць на ўсе бакі, пакрываюць рабаціннем люстраную роўнядзь возера.
— Не так, Шура, не так. Глядзі, як трэба!
Я паказваю, як трэба плаваць па сажонкі. Шура стаіць ужо на глыбіні. Над вадой відаць толькі шыя і галава. Каб Шура не саромелася, я навучыў бы яе плаваць вельмі хутка. Але яна не хоча, каб я блізка падплываў да яе. I я трымаюся воддаль.
— Не выходзіць у мяне.
— Выйдзе. Ты толькі нагамі не боўтай. I дыхай роўна. Глядзі, як трэба… Ну, плыві!..
Шура плыве на сажонкі і даволі быстра. Потым хоча павярнуць назад і знікае пад вадой. Што з ёй? Галава паяўляецца з-пад вады.
— А-а-а! — раздзірае цішыню немы крык.
Шура зноў знікае. Я стараюся плысці як мага хутчэй, але чамусьш не магу. Здаецца, што я спыніуся на месцы. Шура то паяўляецца, то знікае. I ўжо не крычыць.