— Тады і я не пайду. Не гані мяне, Людмілка…
— Ну і шэльма,— нязлосна азвалася Людміла.— I ты яе не слухай. Ваабчэ, не трэба табе было прыходзіць. П’яная баба горш за свінню.
— Мне Віцьку вашага шкада. Ён добры хлопец, а тут такое…— Я не пасмеў далей гаварыць, каб не абразіць гаспадыню.
Віцькава маці задумалася. Вочы страцілі тую блішчастую пустату, якая дасюль была ў іх. Яны зрабіліся журботныя.
— Сволач я, вось хто…— працадзіла яна скрозь зубы.— I яна сволач, можа большая, як я. Мяне хоць жызня скавырнула. А яе што? Балаўство ды лень. Яе, шэльму, тры гады на ўсім гатовым вучылі, спецыяльнасць далі, дык не!.. Ёй усякая праца дужа цяжкая была. Па вечарынках хацелася бегаць, у рэстаранах да позняй ночы сядзець. Во і даседзелася. А хто вінаваты? Ківаць на другіх мы любім. Ого, яшчэ як… А на сябе глянуць не хочацца. Думаеш, мне Віцьку не шкада? Свой жа, не чужы. От, так развярэджу іншы раз сэрца, думаю: кіну ўсё. А пасля не ўтрымаюся. Чорт з ёй. Такая я ўрадзілася, мусіць. А ў цябе дзяўчына ёсць? Ты не чырваней. Гэта добра. Беражы яе толькі. Дзеўкі яркае любяць. Яны на прыгожых ды языкатых падкія. Ад такіх беражыся. Выгадую Віцьку і ажаню яго на самай добрай дзяўчыне, а сама ўнукаў буду няньчыць. Піць кіну… Хоць… Ідзі ты хлопец спаць.
Наташка высвіствала носам. Сапеў за шырмай Віцька. Сонна чыкаў гадзіннік, і бутэлька-гіра апускалася ніжэй да падлогі. Усё здавалася несапраўдным, як у сне.
— Пайду,— ціха вымавіў я.
— Куды ты пойдзеш? Лажыся з Віцькам. Спаць трэба, позна ўжо.
…Прахапіўся я ад лёгкага шолаху, але доўга не мог расплюшчыць павекі. Яны зліпаліся, у галаве гуло, і вельмі цягнула на сон. Нарэшце я перамог санлівасць.
3 пакоя ў кухню праз квяцістую шырму цадзілася сонечнае святло. Па столі гулялі зіхатлівыя зайчыкі. Было ціха. Толькі побач пасопваў Віцька. Ён спаў, падклаўшы пад шчаку далонь. Мне трэба было ісці, але я не ведаў, ці добра пайсці не развітаўшыся. Асцярожна, каб не разбудзіць Віцьку, адзеўся і паглядзеў за шырму. У пакоі на крэсле ў адной сарочцы сядзела Наташка, нацягвала панчохі. Яна прыклала палец да вуснаў, каб я маўчаў. Я сарамліва адступіў за шырму. Не ведаў, як быць далей.
Неўзабаве Наташка выйшла на кухню. Пры сонечным святле яна здалася мне прыгажэйшай. Старыла яе толькі пухліна пад вачыма.
— Што, коцік, не спіцца? Мулка, відаць, спаць было. Звіні, канечне, што такая нездагадлівая.— Яна зарагатала.— Даспіш яшчэ, коцік,— сказала яна і выбегла.
Я стаяў, уражаны яе словамі. Было вельмі сорамна. Прачнуўся Віцька.
— Спі яшчэ,— параіў ён і ўткнуў нос у падушку.
— Пайду ўжо,— адказаў я.
— Тады пачакай і я з табой. Днём дасплю…
Мы выйшлі з хаты на прастор вуліцы, і абодва шчасліва ўздыхнулі.
2
Было яшчэ вельмі рана. Шырокая нямошчаная вуліца ўзбягала на пагорак і недзе хавалася за ім. Ад густых прысадаў на жоўты пясок, прыбіты расой, падалі на яе густыя цені. У засені было халаднавата. Віцька пацепваўся, стараўся як мага глыбей засунуць у кішэні рукі.
Тут амаль усюды стаялі прыватныя дамы, абнесеныя высокімі платамі. Праз плот на вуліцу звешвалася голле, ужо абцяжаранае пладамі. У садах стаялі буданы і вялізныя, злыя сабакі-ваўкадавы пільна сцераглі садавіну ад такіх, як Віцька, хлапчукоў.
У агародзе на другім баку вуліцы варушылася жанчына: цягала з град доўгую сіняватую рэдзьку і акуратна складвала на двухколку. Калі мы прыпыніліся, яна падняла галаву, падазрона паглядзела на нас і зноў урупілася ў працу.
— Гэта татарка Зарына,— зашаптаў Віцька.— Страх якая багатая!.. А скупая… Хоць памры — яблыка не дасць. I ўсю ноч не спіць. Хлопцы да яе саду ніяк не дабяруцца… Цётка Зарына,— паклікаў ён,— пачастуйце рэдзькай…
— Ідзі, ідзі,— закрычала татарка,— я цябе пачастую. Вось зараз сабаку з ланцуга спушчу.
— Каму вы, цётка, стараецеся?..— не сунімаўся Віцька.
— Ідзі, ідзі, ведаю я вас. Султан, цуй іх, дзе ты, каб здох…
Шэры вялізны сабака, загрымеўшы ланцугом, стаў лапамі на нізкі плот, разявіў чорную пашчу, люта захрыпеў.
Мы пайшлі, азіраючыся, бо баяліся, што сярдзітая татарка спусціць з ланцуга ваўкадава. Нейкі час ішлі моўчкі. Я думаў над тым, што вось і ў горадзе, пад самым бокам новых заводаў, туліцца старое, нікчэмнае жыццё. Мне было брыдка, што яшчэ жывуць такія людзі, і шкада іх. Гэтая цётка Зарына ўсё жыццё трымаецца за свой гародчык, корпаецца на ім, як крот у нары, і не бачыць нічога: ні хараства сонечнай раніцы, ні новага горада, які наступае на яе хату, ні прыгажосці дрэў, што дораць ёй садавіну. На ўсё яна глядзіць прагнымі вачыма, ва ўсім бачыць адну карысць, выгаду, грошы. Чаму людзі неахвотна адмаўляюцца ад сваёй уласнасці? Хіба не зразумела ім, што жыць без яе спакайней і радасней?..