5
Загурскі ходзіць пануры. Часам ён бывае ў нас. Тады твар яго святлее, робіцца мякчэйшы. Маці таксама весялей трымае галаву. Яны аб нечым гавораць, спрачаюцца, а потым, калі змаўкаюць, пазіраюць адзін на аднаго крадком і ўсміхаюцца. Я — не маленькі, я ўсё разумею, але ад гэтага боль не сціхае. Мне было б вельмі непрыемна, каб Загурскі перасяліўся да нас. Гэту хату будаваў мой бацька. Тут нябачна для нас ён жыве і цяпер… Добра, што аб перасяленні Загурскага пакуль што не ідзе гаворка. Я нават чуў, што Загурскі хоча вясной будаваць хату. Пакуль ён жыве ў Амельнічэнкаў.
— Іншага выйсця, Дашанька, няма,— чую я голас Загурскага.
— Рабі як хочаш. Толькі я свайму ворагу такога не пажадаю.
— Час жа канчаць гэту каніцель. Цопа з Макухай зусім расцягнуць брыгаду.
— А табе што, больш за. ўсіх трэба…
— Даша, што ты кажаш, падумай. Хіба ж сумленны чалавек можа такое цярпець? Камунізм — не за гарамі, а ў нас што? Абсурд, як кажа Чукрай. Час цяпер, Даша, не той, каб маўчаць. Гэта мы прывыклі некалі аднаго чалавека слухаць, дык ніяк не навучымся думаць і змагацца з непарадкамі. А камунізм — гэта найвялікшая самадзейнасць народа, калі кожнаму да ўсяго ёсць справа, калі кожны выкрывае хібы і ўсе разам выпраўляюць іх.
— Глядзі, прапішуць табе хібы!..
Настае доўгае маўчанне. Мне здаецца, што ў хаце нікога няма. Гэта мяне палохае, але я чамусьці саромеюся заходзіць у хату. Грукаю ботамі, кашляю і толькі пасля гэтага адчыняю дзверы.
— Дык я пайду… I так заседзеўся,— далятае з залы голас Загурскага.
Відаць, ён адчуваё, што я не надта люблю яго.
Хвіліну счакаўшы, маці гаворыць мне:
— Платона брыгадзірам будуць выбіраць. На ліха яму тое здалося!.. 3 нашымі людзьмі хіба кашу зварыш… Сядзеў бы ціха.
— Калі будуць выбіраць?
— Ты ж пра гэта, глядзі, нікому не кажы.
Навіна здзіўляе. Па шчырасці, лепшага брыгадзіра ў нас не знойдзеш.
У суботу з раніцы Макуха хадзіў па хатах, наказваў ісці на сход. У Сельпоўскай краме на раскрыжаванні пілі гарэлку, спрачаліся да хрыпаты. Вечарам усе рынулі ў Русакі. Як на кірмаш ішлі.
Цесненькі русаковіцкі клуб запоўнены да рэшты. Пальца не ўваб’еш! За сталом рэжуць «казла». На лаўках кураць самасад, лускаюць гарбузікі. Дым — слупам. Пыл — каромыслам. Я прабіваюся праз натоўп у сенцах. Нехта ляскае па плячы, закрывае вочы рукамі, якія прапахлі лякарствам.
— Стась,— здагадваюся я.
— Здароў, Янка. Колькі зім, колькі летаў…
Мы выходзім на двор. Спыняемся ў зацішку пад плотам. Я гляджу на Стася і ўсміхаюся, як здурнелы.
— Як ты?. Расказвай!
— Вучуся. Грызу навуку.
— Задаволены?
— Ты, можа, пасмяешся, а толькі я сапраўды задаволены. Знаеш, сельская гаспадарка — праблема нумар адзін. Работы ў нас непачаты край…
— Не, Стась, я смяяцца не буду. Я разумею цябе і рад, што ты знайшоў сваю дарогу.
— I ты не гаруй, знойдзеш.
— Я не гарую.
— Ты тут, кажуць, да Хрысціны заляцаешся. А Шура як?
— Што Шура? Ну, а ты?..
— Я, брат, таксама пазнаёміўся з адной цудоўнай дзяўчынай. Яна на два курсы старэй за мяне. Дачка палкоўніка-адстаўніка. Добрая дзяўчына.
— Глядзі, брат,— усміхаюся я,— каб пасля інстытута ты не пачаў вырашаць праблему нумар адзін на цесцевай дачы…
— Не, мы з Эмай на вёску махнём. Яна ўрачом, я — заатэхнікам. Яна ў мяне талковая.
— Тады добра, бо ты, Стась, крыху несур’ёзны.
Стась не ведае, крыўдаваць яму ці не.
Да клуба імчыць грузавік. На ім, трымаючыся за абшыўку кузава, стаяць Чукрай і Загурскі. Машына спыняецца, з кабіны выходзіць незнаёмы чалавек, відаць, прадстаўнік з раёна. Адразу ж ад хаты Кузьмы Цопы паяўляецца натоўп: сам Кузьма, Сцяпан Макуха, Халімон Лепятуха, Стасеў бацька — Ягор Пацябня, кладаўшчык Змітрок Бабчык і яшчэ дзесятак русаковіцкіх мужыкоў.
Мяне вельмі здзіўляе, што на звычайны брыгадны сход прыехаў прадстаўнік з раёна. Але Стась растлумачвае, што адбылося ў нас.
— Загурскі гэты,— шэпча Стась,— не ўпадабаў нашы парадкі. Яны, праўда, нікому не падабаюцца. Ну, вось і павёў ён атаку на Цопу. А Кузьму, брат, зваліць не так проста. У яго палова раёна знаёмых. Ды і хітры ён, як чорт. Чукрай спачатку гатовы быў скінуць Цопу, а тады назад падаўся. Мабыць у раёне сказалі, каб не чапаў Кузьму. Загурскі, канечне, пачаў пісаць. А знаеш жа, як любяць скаргі? Сёння будзе такая бітва, якой наша дзевятая брыгада даўно не бачыла.
У клубе стала яшчэ цясней. Мы са Стасем сяк-так узабраліся на вітрыну. Хоць і хісткае збудаванне, а трымацца можна.
За сталом ужо сядзелі прадстаўнік з раёна, Чукрай, Цопа і Сцяпан Макуха. У брыгадзіра на кіцелі медалі і ордэн. Нехта з пярэдніх радоў выгукнуў: