Шчыра кажучы, я нават радаваўся, што вяселле ідзе не так, як прынята цяпер, а як было некалі, тады, калі жаніліся нашы дзяды. Вяселле па старадаўніх звычаях нібы прыніжала жаніха. Мне толькі было шкада Хрысціну.
Я ішоў па шырокай, утаптанай вуліцы. Пад нагамі хрустка парыпваў снег, і звонкае водгулле замірала недзе пад чорнымі стрэхамі хат. Над вёскай, у самым зеніце, вісеў поўны, сыты месяц, адзінокі на чыстым небе. Яркае святло фарбавала снег у сіні, халодны колер; як акінуць вокам, ляжала гэтая блакітнаватая прастора, дзе-нідзе перакрэсленая чорнымі ценямі прысадаў і хмызнякоў. Усё было як у тумане, і ўсё чамусьці ціха дрыжала.
На двары, ля Сцяпанавай хаты, стаялі людзі, ляпіліся да вокан, прагна зазіраючы ў хату, быццам там мелася адбыцца якое дзіва. Два п’яныя сваты, стоячы на дарозе, пераконвалі адзін аднаго, што зімы раней былі халаднейшыя.
Недзе далёка, можа нават у Кардоне, адзінока гарэў у акне прыветлівы агеньчык. Ён быў чырванавата-жоўты і вельмі цёплы. Я пазайздросціў таму чалавеку, што сядзіць пры ім. Мяне пацягнула ў хату. Там я запалю лямпу, вазьму ў рукі кнігу, і хтосьці, вось такі, як я, адзінокі падарожнік па заснежаных дарогах, убачыць у акне прыветлівы аганёк і таксама ажыве душой…
Ззаду пачуліся таропкія, частыя крокі. Мне не хацелася азірацца, бо тады мог прапасці мой настрой, такі дарагі мне ў гэтае імгненне. Крокі набліжаліся і як бы замаруджваліся. Хто ж усё-такі ідзе дамоў? А што, калі Хрысціна? Дзівак ты, Янка, Хрысціна цяпер, чужая і далёкая, сядзіць за сталом…
— Во прыгожа як! Здаецца ніколі не было такога хараства.
Я здзівіўся: Шура! Чаго яна тут? Адкуль ідзе?..
Шура спынілася, абое мы доўга глядзелі ў далячынь, што недзе на самым даляглядзе гублялася ў сіняватай смузе.
— Мне, Янка, часам таксама хацелася пабыць адной,— сказала Шура.
У яе словах я адчуваў папрок сабе, але ён не пакрыўдзіў мяне. Наадварот, я быў удзячны Шуры, што яна разумее мяне.
— На адзіноце, ды ў такую ноч, добра думаецца,— сказаў я.— А бывае ў цябе так: ідзеш або сядзіш дзе ў зацішку, марыш бясконца і толькі аб харошым?
— Яшчэ колькі! Помніш, як тады, на востраве. Я так зачыталася, што зусім забылася, дзе я.
Я прамаўчаў, бо ўспамін захліснуў мяне, абудзіў невыразнае забытае даўно пачуццё замілаванасці да таго цудоўнага дня.
— Давай, Янка, пройдземся да бярозавага гаю. Каб ты бачыў, якія там цяпер цені ляжаць на снезе! Фіялетавыя… Помніш, як у Блока: «фиолетовые тени на эмалевой стене…» А ты, Янка, пішаш вершы? Ці можа кінуў? Табе трэба пісаць.
Я быў удзячны ёй. Чамусьці падумалася, што Хрысціна ніколі не цікавілася, ці пішу я.
У бярозавым гаі на блакітным снезе ляжаў тонкі ўзор фіялетавых ценяў. Яны былі невыразныя, а часам ледзь прыкметныя і толькі ў самай глыбіні гаю панавалі над мёртвай сінізной. 3 бярозак церушыўся долу нябачны снежны пылок, асядаючы на вопратцы. Нізка, ледзь не да зямлі, звісалі, тонкія галіны, усе бялюткія і бухматыя ад інею. А за гаем, на полі, аж да самага возера, іскрылася пад месяцам светлая сцежка, усё звужаючыся, як промнік далёкага пражэктара. Нечым яна нагадвала тую месячную сцежку на возеры, што мы бачылі з Шурай. Толькі цяпер яна выглядала халоднай.
Мы маўчалі. Не хацелася парушаць чароўную цішыню, не хацелася гаварыць, бо кожны з нас, мабыць, адчуваў такое, што не выкажаш словамі.
Потым мы ішлі па вузенькай, у адзін след, сцежцы. Шура наперадзе. Я бачыў яе маленькую постаць у кароткай тужурцы, слухаў, як спявае пад яе нагамі снег, і чамусьці сарамліва ўспамінаў пра наш разлад. Як цяжка зразумець, хто твой сапраўдны сябар, а хто толькі прыкідваецца ім.
Назаўтра нявесту адпраўлялі да жаніха. Спачатку з хаты вынеслі цяжкую акаваную скрыню. Калі яе падымалі на грузавую машыну, хтосьці са сватоў пакаўзнуўся, і вялікая чорная скрыня грукнула на зямлю. Вечка адчынілася.
— Знарок упусцілі,— зашапталіся жанчыны,— каб усе бачылі, што поўная скрыня.
— Макухавы штучкі…
— Ого, ён пахваліцца любіць…
Потым на машыну грузілі пасцель, швейную машыну, ложак. Грузілі спакваля, каб кожны мог удоваль наглядзецца на пасаг, які бацькі даюць за дачкой, які жаніх атрымлівае за нявестай. Было ў гэтым нешта нявартае чалавечага гонару. Я зноўку шкадаваў Хрысціну. Мне яна была дарагая без пасагу. Я забраў бы яе ў адным тым кажушку, які быў на ёй, калі мы сустрэліся ў той незабыўны дзень…
Гарластая, крыклівая свацця, чырвоная ад марозу і хмелю, выйшаўшы на ганак, запела развітальную вясельную песню:
Дадому, сваткі, дадому:
Паелі конікі салому…
Следам на ганак вывелі Хрысціну. Яна плакала і, як мне здалося, не толькі па даўняму звычаю, а ўсур’ёз. Мабыць, на яе месцы плакаў бы кожны. Потым на двор выкуліўся жаніх у доўгім паліто наросхліст.