— Ідзі пазаві мне Міхаліну,— пусціў Кастусь братава вуха.
Але той, пачуўшы волю, залемантаваў на ўсё горла:
— Міхаліна, уцякай! Уцякай, кажу!
Дзеці, як спуджаныя вераб’і, шуснулі хто куды. Пачуўшы крык, выйшла з хаты маці:
— Што вы тут лемантуеце? На ўвесь лес нарабілі галасу. У Акінчыцах чуваць, пэўна.
— Мамачка, гэта Рысь аброццю б’ецца,— выскачыў Юзік з агарода і прытуліўся да маці.
— Які Рысь? — дапытвалася маці.— За што б’ецца? Дзе ён?
— Наш Кастусь,— хныкаючы, тлумачыў малы.— Нейкую кнігу яго парвалі.
Кастусь сапраўды гнаў перад сабой Міхаліну і крычаў:
— Кажы, хто парваў кнігу? Хто!
— Я толькі з куфэрка дастала,— гаварыла сястра.— А Юзік вырваў партрэт.
— Мы разам рвалі! — апраўдваўся малы і схаваўся за спіну маці.— Гэта Міхаліна мяне падвучыла.
— Дык разам рвалі,— дапытваўся Кастусь,— ці ты адзін рваў, а цябе толькі падвучылі? Гэта ж трэба такую кнігу папсаваць!
Невядома, чым бы скончыўся гэты вэрхал, але на мосціку затарахцела падвода.
— Ціха, сараматнікі! Нехта чужы вунь едзе,— прамовіла маці.
Кастусь па гнядым кані адразу пазнаў, што ехаў сам Антон Сянкевіч — бацька Алеся. Сярэдняга росту, апрануты ў крамнае, Сянкевіч лёгка саскочыў з воза, падаў руку маці і Кастусю. Папытаўшы, як здароўе пані гаспадыні, дзе Міхал і дзядзька Антось, госць пазмоўніцку падміргнуў Кастусю:
— Ну, браце, з цябе магарыч!
«Няўжо, нарэшце, прыйшло доўгачаканае прызначэнне? — мільганула радасная думка.— Куды ж там хаця? Далёка ці блізка? У добрую мясціну ці туды, дзе і Макар з цялятамі не быў?»
Куды ўжо там ёсць, але зараз ён будзе ведаць...
— Пісьмо? — з трывогай і радасцю запытаў Кастусь.
Нічога не кажучы, Сянкевіч падышоў да свайго воза, дастаў з-пад сядзення зашмальцаваную скураную сумку, расшпіліў яе, пакапаўся ў паперах і працягнуў сіні канверт. Кастусю, які даўно знябыўся ў чаканні, на нейкую хвілю здалося, што гэта толькі сон. Зараз ён возьме ў рукі канверт, пачне яго разрываць — і прачнецца.
Мінская дырэкцыя народных вучылішчаў паведамляла, што Канстанцін Міхайлавіч Міцкевіч прызначаецца з 1 верасня 1902 года настаўнікам у Люсінскае народнае вучылішча Хатыніцкай воласці Пінскага павета. Унізе была прыпіска аб тым, што на службу трэба з’явіцца не пазней 20 кастрычніка.
— Ну, сынку, куды? — не ўцярпела, запытала маці.
— У Люсіна Пінскага павета.
— А дзе гэта? — дапытвалася маці.-— Далёка ад нас?
— Не так далёка, але не так і блізка,— сказаў Сянкевіч.— А вёрст сто пяцьдзесят добрых будзе...
— Каб жа я ведаў, што пападу ў Люсіна, то хаця б распытаў у Алеся Фурсевіча пра ўсё. Ён там два гады настаўнічаў, а цяпер яго перавялі ў Любашава. Я, значыцца, на яго месца еду. Ніколі не думаў і не гадаў, што туды пашлюць.
У той дзень пасля вячэры ў леснічоўцы доўга абмяркоўвалі Кастусёва прызначэнне ў Люсіна. Маці наракала, што сына пасылаюць далёка ад дому, у чужыя людзі: на святы не прыедзе і свежаніны не паспытае. А колькі тых грошай атрымае? Трэба ж нейкую вопратку на зімку купіць, боты справіць. Міхал і дзядзька Антось, якія не адзін раз ездзілі з панам ляснічым і яго гасцямі на паляванне за Ганцавічы, у Дзяніскавічы, хвалілі палешукоў за іх працавітасць, гасціннасць і прыхільныя адносіны да незнаёмага чалавека. Кастусь там не прападзе і ў крыўдзе не будзе. А што настаўніку мала грошай плацяць, дык нічога не зробіш. Усё ж такі гэта, калі не зусім панская служба, то не тое, што быць нейкім лесніком.
Кастусь пайшоў, як заўсёды, спаць у гумно. Толькі ён павысцепваў посцілкі, як зарыпелі дзверы.
— Хто там?
— Гэта я, сынку,— пачуўся матчын голас.— Хачу пагаварыць з табою. Ты там, Косцічак, не крыўдзі дзяцей. Калі і ўзяў за вуха Юзіка, то нічога, гэта свой, ён не будзе доўга насіць злосці ў сэрцы. А чужое дзіцятка нельга крыўдзіць, бо яно да цябе горнецца ўсёй душою, а калі што не так зробіць, то, вядома, без злога намеру. Будзь з імі ласкавы і добры. Трэба, каб яны цябе любілі і паважалі, а не баяліся... Чуеш, сынку?
— Чую, мама!
— Помні, што ласкаю ты ўвойдзеш ў любое сэрца, а злосцю напалохаеш дзіця, коса на цябе будуць пазіраць і іх бацькі... А табе жыць сярод іх. Лепш чалавеку сто разоў зрабіць добрае, чым адзін раз злое. Няхай, сынку, пра цябе людзі там гавораць добрым словам. Не гарачыся, не злуйся...
Кастусю падалося, што маці заплакала, бо голас яе захліпнуўся, і ў яго самога набеглі слёзы. Бедная мама: ёй да ўсяго клопат, усё яе абыходзіць!
Доўга не спалася ў тую ноч маладому настаўніку, ніяк не выходзіла з галавы размова з маці, яе наказ. Думаў пра сваё прызначэнне, пра тое, як сустрэнуць яго незнаёмыя людзі, як ён будзе жыць з імі...