[11]
Debilem facito manu, debilem pede coxo,
Tuber adstrue gibberum, lubricos quate dentes;
Vita dum superest, benest; hanc[v3.n.164.1] mihi, vel acuta
Si sedeam cruce, sustine.
[12]Quod miserrimum erat, si incidisset, optatur et tamquam vita petitur supplici mora. Contemptissimum putarem, si vivere vellet usque ad crucem::' Tu vero " inquit, " me debilites licet, dum spiritus in corpore fracto et inutili maneat. Depraves licet, dum monstroso et distorto[v3.n.164.2] temporis aliquid accedat. Suffigas Meet et acutam sessuro crucem subdas." Est tanti vulnus suum premere et patibulo pendere districtum, dum differat id, quod est in malis optimum, supplicii finem ? Est tanti habere animam, ut agam ?
[13]Quid huic optes nisi deos faciles ? Quid sibi vult ista carminis effeminati turpitudo ? Quid timoris dementissimi pactio ? Quid tam foeda vitae mendicatio ? Huic[v3.n.166.1] putes umquam recitasse Vergilium:
Usque adeone mori miserum est ?
Optat ultima malorum, et quae pati gravissimum est extendi ac sustineri cupit; qua mercede ? Scilicet vitae longioris. Quod autem vivere est diu mori ?
[14]Invenitur aliquis, qui velit inter supplicia tabescere et perire membratim et totiens per stilicidia emittere animam quam semel exhalare ? Invenitur, qui velit adactus ad illud infelix lignum, iam debilis, iam pravus et in foedum scapularum ac pectoris[v3.n.166.2] tuber elisus, cui multae moriendi causae etiam citra crucem fuerant, trahere animam tot tormenta tracturam ?
Nega nunc magnum beneficium esse naturae, quod necesse est mori. Multi peiora adhuc pacisci parati sunt: etiam amicum prodere, ut diutius vivant, et liberos ad stuprum manu sua tradere, ut contingat lucem videre tot consciam scelerum, Excutienda vitae cupido[v3.n.166.3] est discendumque nihil interesse, quando patiaris, quod quandoque patiendum est.
[15]Quam bene vivas refert, non quam diu; saepe autem in hoc est[v3.n.166.4] bene, ne diu. VALE.
Letter 102
Seneca Lucilio suo salutem
[1]Quomodo molestus est iucundum somnium videnti qui excitat, aufert enim voluptatem, etiam si falsam, effectum tamen verae habentem; sic epistula tua mihi fecit iniuriam. Revocavit enim me cogitationi aptae traditum et iturum, si licuisset, ulterius.
[2]Iuvabat de aeternitate animarum quaerere, immo mehercules credere. Praebebam[v3.n.168.1] enim me facilem opinionibus magnorum virorum rem gratissimam promittentium magis quam probantium. Dabam me spei tantae. Iam eram fastidio mihi, iam reliquias aetatis infractae contemnebam in immensum illud tempus et in possessionem omnis aevi transiturus; cum subito experrectus[v3.n.168.2] sum epistula tua accepta et tam bellum somnium perdidi. Quod repetam, si te dimisero, et redimam.
[3]Negat me epistula prima totam quaestionem explicuisse, in qua probare conabar id quod nostris placet, claritatem, quae post mortem contingit, bonum esse. Id enim me non solvisse, quod opponitur nobis: " Nullum," inquiunt, " bonum ex distantibus. Hoc autem ex distantibus constat."
[4]Quod interrogas, mi Lucili, eiusdem quaestionis est loci alterius, et ideo non hoc[v3.n.170.1] tantum, sed alia quoque eodem[v3.n.170.2] pertinentia distuleram. Quaedam enim, ut scis, moralibus[v3.n.170.3] rationalia inmixta sunt. Itaque illam partem rectam et ad mores pertinentem tractavi: numquid stultum sit ac supervacuum ultra extremum diem curas, transmittere, an cadant bona nostra nobiscum nihilque sit eius, qui nullus est, an ex eo, quod, cum erit, sensuri non sumus, antequam sit, aliquis fructus percipi[v3.n.170.4] aut peti possit.
[5]Haec omnia mores spectant; itaque suo loco posita sunt. At quae a dialecticis contra hanc opinionem dicuntur, segreganda fuerunt et ideo seposita sunt. Nunc, quia omnia exigis, omnia quae dicunt persequar, deinde singulis occurram.
[6]Nisi aliquid praedixero, intellegi non poterunt quae refellentur. Quid est, quod praedicere[v3.n.170.5] velim ? Quaedam continua corpora esse, ut hominem; quaedam esse composita, ut navem, domum, omnia denique, quorum diversae partes iunctura in unum coactae sunt; quaedam ex distantibus, quorum adhuc membra separata sunt, tamquam exercitus, populus, senatus. Illi enim, per quos ista corpora efficiuntur, iure aut officio cohaerent, natura diducti et singuli sunt. Quid est, quod etiamnunc praedicere velim ?
[7]Nullum bonum putamus esse, quod ex distantibus constat. Uno[v3.n.170.6] enim spiritu unum bonum contineri ac regi debet, unum esse unius boni principale. Hoc si quando desideraveris, per se probatur; interim ponendum fuit, quia in nos[v3.n.172.1] nostra tela mittuntur.
[8]" Dicitis," inquit, " nullum bonum ex distantibus esse ? Claritas autem ista bonorum virorum secunda opinio est. Nam quomodo fama non est unius sermo nec infamia unius mala existimatio, sic nec claritas uni bono placuisse. Consentire in hoc plures insignes et spectabiles viri debent, ut claritas sit. Haec autem ex iudiciis plurium[v3.n.172.2] efficitur, id est distantium; ergo non est bonum.
[9]Claritas," inquit, " laus est a bonis bono reddita; laus oratio, vox est aliquid significans; vox est autem, licet virorum sit bonorum, non[v3.n.172.3] bonum. Nec enim quicquid vir bonus facit, bonum est. Nam et plaudit et sibilat, sed nec plausum quisquam nec sibilum, licet omnia eius admiretur et laudet, bonum dicit, non magis quam sternumentum aut tussim. Ergo claritas bonum non est.
[10]Ad summam dicite nobis, utrum laudantis an laudati bonum sit: si laudati[v3.n.172.4] bonum esse dicitis, tam ridiculam rem facitis, quam si adfirmetis meum esse, quod alius bene valeat. Sed laudare dignos honesta actio est; ita laudantis bonum est, cuius actio est, non nostrum, qui laudamur. Atqui hoc quaerebatur."
[11]Respondebo nunc singulis cursim. Primum, an sit aliquod ex distantibus bonum, etiamnunc quaeritur et pars utraque sententias habet. Deinde claritas desiderat multa suffragia ? Potest et unius boni viri iudicio esse contenta; unus nos[v3.n.174.1] bonus bonos iudicat.
[12]" Quid ergo ? " inquit, " et fama erit unius hominis existimatio et infamia unius malignus sermo ? Gloriam quoque," inquit, " latius fusam intellego, consensum enim multorum exigit." Diversa horum condicio est et illius. Quare ? Quia, si de me bene vir bonus sentit, eodem loco sum, quo si omnes boni idem sentirent; omnes enim, si me cognoverint, idem sentient. Par illis idemque iudicium est, aeque vero inficiscitur. Dissidere non possunt; ita pro eo est, ac si omnes idem sentiant, quia aliud sentire non possunt. "