[30]Quidni non timeat qui mori sperat ? Is quoque,[v3.n.186.1] qui animum tamdiu iudicat manere, quamdiu retinetur corporis vinculo, solutum statim spargit, ut etiam post mortem utilis esse possit. Quamvis enim ipse ereptus sit oculis, tamen
Multa viri virtus animo multusque recursat
Gentis honos.
Cogita, quantum nobis exempla bona prosint: scies magnorum virorum non minus praesentiam esse utilem quam memoriam. VALE.
Letter 103
Seneca Lucilio suo salutem
[1]Quid ista circumspicis, quae tibi possunt fortasse evenire, sed possunt et non evenire ? Incendium dico, ruinam, alia, quae[v3.n.186.2] nobis incidunt, non insidiantur; illa potius vide, illa devita, quae[v3.n.186.3] nos observant, quae captant. Rariores sunt[v3.n.186.4] casus, etiam si graves, naufragium facere, vehiculo everti; ab homine homini cotidianum periculum. Adversus hoc te expedi, hoc intentis oculis intuere. Nullum est malum frequentius, nullum pertinacius, nullum blandius.
[2]Ac[v3.n.186.5] tempestas minatur antequam surgat, crepant aedificia antequam corruant, praenuntiat fumus incendium; subita est ex homine pernicies et eo diligentius tegitur, quo propius accedit.
Erras, si istorum tibi qui occurrunt vultibus credis; hominum effigies habent, animos ferarum, nisi quod illarum perniciosus[v3.n.188.1] est primus incursus; quos transiere, non quaerunt. Numquam enim illas ad nocendum nisi necessitas incitat; aut[v3.n.188.2] fame aut timore coguntur ad pugnam; homini perdere hominem libet.
[3]Tu tamen ita cogita, quod ex homine periculum sit, ut cogites, quod sit hominis officium. Alterum intuere, ne laedaris, alterum ne laedas. Commodis omnium laeteris, movearis incommodis et memineris, quae praestare debeas, quae cavere.
[4]Sic vivendo quid consequaris ? Non te ne noceant, sed ne fallant. Quantum potes autem, in philosophiam recede: illa te sinu[v3.n.188.3] suo proteget, in huius sacrario eris aut tutus aut tutior. Non arietant inter se nisi in eadem ambulantes via.[v3.n.188.4] Ipsam autem philosophiam non debebis iactare; multis fuit periculi causa insolenter tractata et contumaciter.
[5]Tibi vitia detrahat, non aliis exprobret. Non abhorreat a publicis moribus nec hoc agat, ut quicquid non facit, damnare videatur. Licet sapere sine pompa, sine invidia. VALE.
Letter 104
Seneca Lucilio suo salutem
[1]In Nomentanum meum fugi, quid putas ? Urbem ? Immo febrem et quidem subrepentem. Iam manum mihi iniecerat. Medicus initia esse dicebat motis venis et incertis et naturalem turbantibus modum. Protinus itaque parari vehiculum iussi; Paulina mea retinente exire perseveravi; illud mihi ore erat domini mei Gallionis, qui cum in Achaia febrem habere coepisset, protinus navem ascendit clamitans non corporis esse, sed loci morbum.
[2]Hoc ego Paulinae meae dixi, quae mihi valitudinem meam commendat. Nam cum sciam[v3.n.190.1] spiritum illius in meo verti, incipio, ut illi consulam, mihi consulere. Et cum me fortiorem senectus ad multa reddiderit, hoc beneficium aetatis amitto, venit enim mihi in mentem, in hoc sene et adulescentem esse, cui parcitur. Itaque quoniam ego ab illa non impetro, ut me fortius amet, a me[v3.n.190.2] impetrat illa, ut me diligentius amem.
[3]Indulgendum est enim honestis adfectibus; et interdum, etiam si premunt causae, spiritus in honorem suorum vel cum tormento revocandus et in ipso ore retinendus est, cum bono viro vivendum sit non quamdiu iuvat sed quamdiu See Acts xviii. 11 ff., and Duff, Three Dialogues of Seneca, p. xliii. oportet. Ille, qui non uxorem, non amicum tanti putat, ut diutius in vita commoretur, qui perseverabit mori, delicatus est.
Hoc quoque imperet sibi animus, ubi utilitas suorum exigit, nec tantum, si vult mori, sed si coepit, intermittat et suis se[v3.n.192.1] commodet.
[4]Ingentis animi est aliena causa ad vitam reverti, quod magni viri saepe fecerunt. Sed hoc quoque summae humanitatis existimo, senectutem suam, cuius maximus fructus est securior sui tutela et vitae usus animosior, attentius custodire,[v3.n.192.2] si scias alicui[v3.n.192.3] tuorum esse dulce, utile, optabile.
[5]Habet praeterea in se non mediocre ista res gaudium et mercedem; quid enim iucundius quam uxori tam carum esse, ut[v3.n.192.4] propter hoc tibi carior fias ? Potest itaque Paulina mea non tantum suum mihi timorem inputare, sed etiam meum.
[6]Quaeris ergo, quomodo mihi consilium profectionis cesserit ? Ut primum gravitatem urbis excessi et illum odorem culinarum fumantium, quae motae quicquid pestiferi vaporis obferunt,[v3.n.192.5] cum pulvere effundunt, protinus mutatam valitudinem sensi. Quantum deinde adiectum putas viribus, postquam vineas attigi ? In pascuum emissus cibum meum invasi. Repeti vi ergo iam me; non permansit marcor ille corporis dubii et male cogitantis. Incipio toto animo studere.
[7]Non multum ad hoc locus confert, nisi se sibi praestat animus, qui secretum in occupationibus mediis, si volet, habebit; at ille, qui regiones eligit et otium captat, ubique, quo distringatur, inveniet. Nam Socraten querenti cuidam, quod nihil sibi peregrinationes profuissent, respondisse ferunt: " non inmerito hoc tibi evenit; tecum enim peregrinabaris."
[8]O quam bene cum quibusdam ageretur, si a se aberrarent! Nunc premunt[v3.n.194.1] se ipsi,[v3.n.194.2] sollicitant, corrumpunt, territant. Quid prodest mare traicere et urbes mutare ? Si vis ista, quibus urgueris, effugere, non aliubi sis oportet, sed alius. Puta venisse te Athenas, puta Rhodon; elige arbitrio tuo civitatem: quid ad rem pertinet, quos illa mores habeat ? Tuos adferes.
[9]Divitias iudicabis bonum: torquebit te paupertas, quod est miserrimum, falsa. Quamvis enim multum possideas, tamen, quia aliquis plus habet, tanto[v3.n.194.3] tibi videris defici, quanto vinceris. Honores iudicabis[v3.n.194.4] bonum: male te habebit ille consul factus, ille etiam refectus, invidebis,[v3.n.194.5] quotiens aliquem in fastis saepius legeris. Tantus erit ambitionis furor, ut nemo tibi post te videatur, si aliquis ante te fuerit.
[10]Maximum malum iudicabis mortem, cum in[v3.n.194.6] illa nihil sit mali, nisi quod ante ipsam est, timeri. Exterrebunt te non tantum pericula, sed suspiciones; vanis semper agitaberis. Quid enim proderit
evasisse tot urbes
Argolicas mediosque fugam tenuisse per hostis ?
Ipsa pax timores sumministrabit. Ne tutis quidem habebitur fides consternata semel mente; quae ubi consuetudinem pavoris inprovidi fecit, etiam ad tutelam salutis suae inhabilis est.[v3.n.196.1] Non enim vitat, sed fugit. Magis autem periculis paternus aversi.