[20]Haec cum exposuisset Sotion et inplesset argumentis suis, " Non credis," inquit, " animas in alia corpora atque alia discribi et migrationem esse quod dicimus mortem ? Non credis in his pecudibus ferisve aut aqua mersis illum quondam hominis animum morari ? Non credis nihil perire in hoc mundo, sed mutare regionem ? Nec tantum caelestia per certos circuitus verti, sed animalia quoque per vices ire et animos per orbem agi ? Magni ista crediderunt viri.
[21]Itaque iudicium quidem tuum sustine, ceterum omnia tibi in integro serva. Si vera sunt ista, abstinuisse animalibus innocentia est; si falsa, frugalitas est. Quod istic credulitatis[v3.n.242.1] tuae damnum est ? Alimenta tibi leonum et vulturum eripio."
[22]His ego instinctus abstinere animalibus coepi, et anno peracto non tantum facilis erat mihi consuetudo, sed dulcis. Agitatiorem mihi animum esse credebam, nec tibi hodie adfirmaverim, an fuerit. Quaeris, quomodo desierim ? In primum Tiberii Caesaris principatum iuventae tempus inciderat. Alienigena tum sacra movebantur, sed inter argumenta superstitionis ponebatur quorundam animalium abstinentia. Patre itaque meo rogante, qui non calumniam timebat, sed philosophiam oderat, ad pristinam consuetudinem redii. Nec difficulter mihi, ut inciperem melius cenare, persuasit.
[23]Laudare solebat Attalus culcitam, quae resisteret corpori; tali utor etiam senex, in qua vestigium apparere non possit. Haec rettuli ut probarem tibi, quam vehementes haberent tirunculi impetus primos ad optima quaeque, si quis[v3.n.244.1] exhortaretur illos, si quis incenderet.[v3.n.244.2] Sed aliquid praecipientium vitio peccatur, qui nos docent disputare, non vivere, aliquid discentium, qui propositum adferunt ad praeceptores suos non animum excolendi, sed ingenium. Itaque quae philosophia fuit, facta philologia est.
[24]Multum autem ad rem pertinet, quo proposito ad quamquam rem accedas. Qui grammaticus futurus Vergilium scrutatur, non hoc animo legit illud egregium:
fugit inreparabile tempus:
vigilandum est; nisi properamus, relinquemur; agit nos agiturque velox dies; inscii rapimur; omnia in futurum disponimus et inter praecipitia lenti sumus; sed ut observet, quotiens vergilius de celeritate[v3.n.244.3] temporum dicit, hoc uti verbo illum " fugit."
Optima quaeque dies miseris mortalibus aevi
Prima fugit; subeunt morbi tristisque senectus
Et labor, et durae rapit inclementia mortis.
[25]Ille, qui ad philosophiam spectat, haec eadem quo debet, adducit: numquam vergilius, inquit, dies dicit ire, sed fugere, quod currendi genus concitatissimum est, et optimos quosque primos rapi[v3.n.246.1] ; quid ergo cessamus nos ipsi concitare, ut velocitatem rapidissimae rei possimus aequare ? Meliora praetervolant, deteriora succedunt.
[26]Quemadmodum ex amphora primum, quod est sincerissimum, effluit, gravissimum quodque turbidumque subsidit, sic in aetate nostra quod est optimum, in primo est. Id exhauriri aliis[v3.n.246.2] potius patimur, ut nobis faecem reservemus ? Inhaereat istud animo et tamquam missum oraculo placeat:
Optima quaeque dies miseris mortalibus aevi
Prima fugit.
[27]Quare optima ? Quia quod restat, incertum est. Quare optima ? Quia iuvenes possumus discere, possumus facilem animum et adhuc tractabilem ad meliora convertere; quia hoc tempus idoneum est laboribus, idoneum agitandis per studia ingeniis et[v3.n.246.3] exercendis per opera corporibus; quod superest, segnius et languidius est et propius a fine.
Itaque toto hoc agamus animo et omissis, ad quae devertimur, in rem unam laboremus, ne hanc temporis pernicissimi celeritatem, quam retinere non possumus, relicti demum intellegamus. Primus quisque tamquam optimus dies placeat et redigatur in nostrum.
[28]Quod fugit, occupandum est. Haec non cogitat ille, qui grammatici[v3.n.246.4] oculis carmen istud legit, ideo optimum quemque primum esse diem, quia subeunt morbi, quia senectus premit et adhuc adulescentiam cogitantibus supra caput est; sed ait Vergilium semper una ponere morbos et senectutem, non mehercules immerito. Senectus enim insanabilis morbus est.
[29]Praeterea, inquit, hoc senectuti cognomen inposuit, tristem illam vocat:
subeunt morbi tristisque senectus.
Alio loco dicit:
Pallentesque habitant morbi tristisque senectus.
Non est quod mireris ex eadem materia suis quemque studiis apta colligere; in eodem prato bos herbam quaerit, canis leporem, ciconia lacertam.
[30]Cum Ciceronis librum de Re Publica prendit[v3.n.248.1] hinc philologus aliquis,hinc grammaticus, hinc philosophiae deditus, alius alio curam suam mittit. Philosophus admiratur contra iustitiam dici tam multa potuisse. Cum ad hanc eandem lectionem philologus accessit, hoc subnotat: Duos Romanos reges esse, quorum alter patrem non habet, alter matrem. Nam de Servi matre dubitatur; Anci pater nullus, Numae nepotis,[v3.n.248.2] dicitur.
[31]Praeterea notat eum, quem nos dictatorem dicimus et in historiis ita nominari legimus, aput antiquos magistrum populi vocatum. Hodieque id extat in auguralibus libris, et testimonium est, quod qui ab illo nominatur, magister equitum est. Aeque notat Romulum perisse solis defectione; provocationem ad populum etiam a[v3.n.250.1] regibus fuisse; id ita in pontificalibus libris esse et alii quiqui[v3.n.250.2] putant et Fenestella.
[32]Eosdem libros cum grammaticus explicuit, primum verba expressa,[v3.n.250.3] reapse[v3.n.250.4] dici a Cicerone, id est re ipsa, in commentarium refert, nec minus sepse,[v3.n.250.5] id est se ipse. Deinde transit ad ea, quae consuetudo saeculi mutavit, tamquam ait Cicero: " quoniam sumus ab ipsa calce eius interpellatione revocati." Hanc quam nunc in circo cretam vocamus, calcem antiqui dicebant. Deinde Ennianos[v3.n.250.6] colligit versus et in primis illos de
[33]Africano scriptos:
cui nemo civis neque hostis
Quibit[v3.n.250.7] pro factis reddere opis pretium.
Ex eo se ait intellegere, opem[v3.n.250.8] aput antiquos non tantum auxilium significasse, sed operam. Ait enim Ennius[v3.n.250.9] neminem potuisse Scipioni[v3.n.250.10] neque civem neque hostem reddere operae pretium. Felicem deinde se putat, quod invenerit, unde visum sit Vergilio dicere:
[34] quem super ingens porta tonat caeli. Ennium[v3.n.250.11] hoc ait Homero subripuisse,[v3.n.250.12] Ennio vergilium. Esse enim apud Ciceronem in his ipsis de Re Publica hoc epigramma Enni:
Si fas endo plagas caelestum ascendere cuiquam est,