Ласяня тупала каля дубка, наравіла сарвацца з прывязі, трывожна пазірала па баках, шукаючы сваю маць. Голас Таксы пачаў аддаляцца…
Антось злез з дрэва, адвязаў ласяня і павёў яго дадому.
А праз дзён колькі Уладзік прынёс маленькую сарначку — дзікую козачку.
— Трэба зрабіць нам звярынец, — сказаў дзядзька Антось, — Наш будзе не такі вялікі, як у Ёлаве, але ж — няхай дзеці цешацца.
Антось зрабіў за ручайком загарадку з жэрдак, скідаў маленькі хлевушок, каб можна было заганяць звяроў нанач.
Не толькі дзеці, але і старэйшыя не маглі нацешыцца ласянём і сарначкай. Яны хутка прызвычаіліся да жыцця ў няволі, сталі рахманыя. Смела бралі з рук траву і галінкі лазы, пілі пойла, забеленае малаком. Наеўшыся, ласяня весела падбрыквала, спрабавала борацца з сарначкай, якая неяк смешна адскоквала ўбок.
Часам ласяня трывожна тупала ў загарадзі, падымала галаву, спрабавала рыкаць…
— Просіцца, беднае, на волю, — заклапочана і неяк вінавата гаварыў дзядзька Антось. — Каб ведаў, што яно знойдзе сваю матку, адпусціў бы ў лес…
Прайшлі тыдні тры. Аднойчы заглянуў у Альбуць аб’ездчык Абрыцкі. Пыхкаючы люлькай, ён конна праехаўся вакол сядзібы, заглянуў у звярынец, нічога не сказаў пра ласяня, толькі загадаў прывезці рыбы ў замак…
А назаўтра раптам прыехаў Кандрат Пальчык з пісулькай ад ляснічага, каб Міхал аддаў ласяня ў Ёлава.
Дзеці паднялі крык і плач.
— Татачка, татачка міленькі, не аддавайце ласяняці, — выціраючы слёзы, прасіў Косцік.
Бацька нічога не адказаў і павёў Кандрата ў звярынец. Памчаліся туды і хлопцы. Косцік прыбег першы, абняў ласяня за шыю і з плачам закрычаў:
— Не аддам, не аддам!
Бедная жывёліна шурпатым языком лізала Косціку руку, нібыта адчувала штосьці нядобрае.
— Косцік, перастань! — крыкнуў Міхал. — Думаеце, мне хочацца аддаваць… Але на тое панская воля. Супраць яе не пойдзеш!
Кандрат звязаў ласяняці ногі і палажыў яго ў палукашак з сенам…
— Годзе плакаць! — падышоў да дзяцей дзядзька Антось. — Мы калі-небудзь сходзім адведаць ласяня… А ты, Кандрат, не давай у крыўду нашага гадаванца.
Вечарам, кладучыся спаць, Косцік запытаў у дзядзькі Антося:
— Дзядзечка, а жаваранкі, што спяваюць у лесе, таксама княжацкія?
— Ты к чаму гэта, хлопча?
— Лес княжацкі, поле княжацкае, ласяня княжацкае… Усё, выходзіць, княжацкае. А як жаваранкі?
— Эйш, куды завярнуў, — усміхнуўся дзядзька і, памаўчаўшы, дадаў: — Калі б з іх песень можна было рабіць чырвонцы, то былі б, напэўна, княжацкія, а так яны — вольныя птушкі…
СТО ГУСЕЙ
Косцік, нахіліўшы галаву набок і высалапіўшы язык, выводзіць пяром літары.
Побач за сталом сядзіць Алесь. Ён штосьці чытае, водзіць пальцам па кнізе, шэпча сабё пад нос, круціцца на ўслоне і штурхае Косціка.
3 другога боку стала прымасціўся Уладзік з грыфельнай дошкай. Як заўсёды, задачка ў яго не выходзіць, ён шморгае носам і кідае грыфель.
— Не выходзіць!
— Чаму не выходзіць? — падсоўваецца да яго бліжэй дарэктар Яська.
Вось ужо амаль месяц, як Яська — сын Базыля Міцкевіча — прыехаў з Мікалаеўшчыны ў Альбуць. Гэта невысокі русагаловы хлапчук з шэрымі вочкамі і кірпатым носам. Ён быў нейкім далёкім сваяком сваім вучням, а Уладзік дык з ім нават знаўся.
Гады тры таму назад, калі яшчэ жылі ў Ластку, Уладзік паўзімы хадзіў у Мікалаеўшчынскую школу і там пазнаёміўся з Яськам. Хата дзядзькі Яўхіма, дзе жыў Уладзік, стаяла недалёка ад сядзібы Базыля Міцкевіча, і Яська часта прыбягаў у Яўхімаву хату рабіць урокі: дома яму перашкаджала цэлая чарада братоў і сясцёр. Яська не толькі вучыў свае ўрокі, але памагаў і Уладзіку, які ленаваўся і неахвотна браўся за навуку. Падганяць хлопца не было вельмі каму: дзядзьку Яўхіму і цётцы Антолі не ў галаве, чым Уладзік займаецца, а Міхал і Ганна рэдка наведваліся ў вёску. Таму Уладзікава вучоба абарвалася без пары, а Яська — малайчына, вучыўся добра і сёлета вясною закончыў народную школу. Мікалаеўшчынскі настаўнік Корзун раіў Яськаваму бацьку рыхтаваць хлопца ў Нясвіжскую семінарыю, але Базыль згадзіў улетку сына ў пастухі, а зімою — у дарэктары. Усё адным едаком менш у хаце!
— Паглядзі, як ты, Уладзя, памножыў, — тлумачыць Яська. — Колькі будзе чатыры на восем? Успомні табліцу множання…
— Колькі? Сорак восем!
— Добра падумай!
— А-ай! — чухаў Уладзік патыліцу і пазіраў у акно. — Мне ўжо надакучыла гэта задача… Хадзем лепш пакоўзаемся і пакормім коз у звярынцы.