— Глядзі ты, і пра нашага брата, лесніка, нехта сачыніў! — здзівіўся Міхал.
БАЦЬКАЎ ГАСЦІНЕЦ
Вясна ўсталёўвалася памалу.
Уночы марозік яшчэ зацягваў лужы тоненькім лёдам, але ўжо сям-там прабіваліся з-пад снегу праталіны, Сонца ласкава заглядала ў вокны сялянскіх хат і клікала дзетвару на двор. Учора разбушаваўся і рушыў Нёман, увесь луг заліло вадою, і крыгі паплылі каля самых гумнаў. Над вёскай паказаўся жураўліны ключ.
«Кур-лы, кур-лы!» — ляцелі нізка над зямлёю птушкі.
— Жураўлі ляцяць нізка — значыць, вясна блізка, — сказаў дзядзька Яўхім.
Вучні з бліжэйшых вёсак не прыйшлі ў школу, і Корзун распусціў дзяцей на тыдзень.
Кастусь з Алесем і малодшымі сястрычкамі з самага ранку забаўляліся каля леснічоўкі. Прыгравала сонца, па двары беглі ручаінкі, увачавідкі асядалі гурбы. У паветры стаяў несціханы гоман вясны: спявалі жацаранкі, шумеў Нёман, звонка булькала крынічка.
— Глядзі, на дубе ўжо шпакі! — сказаў Алесь.
Сапраўды, на высокім тоўстым дрэве, між галін з леташнім лісцем, сядзелі птушкі і выводзілі свае песні.
— Дзіва ўбачыў — шпакі! Вунь ужо і бусел кружыць, — паказаў Кастусь у бок старадрэвіны-хвоі.
Хлопцы пускалі караблікі, бегалі па беразе крынічкі. Дамоў ніхто не хацеў ісці. Маці ледзь даклікалася абедаць.
Увечары з Нясвіжа вярнуліся бацька і дзядзька Антось. Міхал, відаць, заглянуў па дарозе да цёткі Хрумы і быў у добрым гуморы.
— Ну, дзеці, вясна! Хутка канец вучобе, — сказаў ён. — Паглядзім, чым вы пахваліцеся бацьку… А ты, Костусь, што задумаўся?
— Ён, татка, напісаў вершык пра вясну! — адрапартаваў Алесь.
— Вершык? Ну, прачытай, прачытай, сынку, а мы паслухаем.
Кастусь адчуваў сябе няёмка, але выйшаў на сярэдзіну хаты.
Маці, падпёршы рукой галаву, стаяла ля печы і ўважліва пазірала на сына. Дзядзька курыў цыгарку. У яго прыжмураных вачах была лагоднасць і ўвага. Гэта падбадзёрыла Кастуся, і ён пачаў:
Сонда грэе, прыпякае,
Лёд на рэчцы затрашчаў,
Цёплы вецер павявае,
Хмар дажджлівых нам прыгнаў.
Вось і бусел паказаўся,
Гусі дзікія гудуць,
Шпак на дубе расспяваўся,
Жураўлі ужо лятуць…
Глянуў Кастусь на бацьку. Той задаволена слухаў і ківаў у знак згоды галавою.
I зіма, як дым, прапала!
Зелянее луг, ралля…
Як ад болю, ачуняла
Наша родная зямля, —
смела закончыў сын.
— Наша родная зямля… Хэ, бачыш, як складна выходзіць, — не змоўчаў Міхал. — Сам напісаў, не хлусіш? Ну і малайчына! Хадзі, сынок, бліжэй…
Бацька прытуліў Кастуся, цмокнуў у шчаку і палез у кішэню.
— Ну, адным словам, на гасцінец табе за гэта, — даў ён Косціку рубель.
ПРЫЕХАЛІ СЕМІНАРЫСТЫ
На беразе Нёмана вучні гулялі ў пікара, калі прыбег Сямён Самахвал і паведаміў:
— Семінарысты едуць!.. Семінарысты!
Хлопцы кінуліся напрасткі праз ляшчэўнік і выбеглі на вуліцу.
Насустрач ім ехала фурманка. Побач з возам ішлі семінарысты ў чырвоных сарочках, у шырокіх чорных шапках. На аглабіцы сядзеў нясвіжскі балагол, у драбінках ляжалі торбачкі, звязкі кніг, вопратка.
Каля Базылёвай хаты падвода спынілася, прысадзісты, плячысты семінарыст, узяўшы з воза свой клунак, рушыў у двор.
— Гэта ж Яська! — узрадавана крыкнуў Косцік.
Хлопцы ўбеглі ў Базылёву хату тады, калі Яська ўжо вітаўся з маткаю. Ён падрос, памужнеў, толькі з твару змяніўся мала: такі ж русявы, лабаты, такія ж тоўстыя губы і крыху натапыраныя маленькія вушы.
— О, альбуцкія шкаляры! Здаровы! — падаў семінарыст руку Косціку і Алесю.
Пасля Яська расказваў, як жывецца ў семінарыі, пра сваіх настаўнікаў, іх звычкі і дзівацтвы.
— Вучыцца цяжка ці не? — цікавіўся Косцік.
— У падрыхтоўчым і першым класах ціснуць добра… Прыходзіцца многа зубрыць, асабліва па царкоўнаславянскай мове. Але нічога, яшчэ год засталося пагараваць, а там я буду практыкантам…
— А цікавых кніг у семінарыі многа? — дапытваўся Косцік.
— Як табе сказаць? I многа і мала! Не ўсе кнігі выдаюць… Папросіш, скажам, Тургенева, а табе кажуць: «Будзеш у трэцім класе, тады пачытаеш, а цяпер бяры Загоскіна ці Данілеўскага…» Ды і чытаць няма вельмі калі… А так кніг многа. Цэлы клас, як наша хата, застаўлены паліцамі.
— Няўжо? — загарэліся вочы ў хлопчыка.
Яська змоўк, вылез з-за стала і дастаў з паліцы чорны футлярык.
— У цябе скрыпка ёсць? — здзівіўся Косцік.
— Не мая, далі толькі пайграць, — адказаў семінарыст і дадаў: — Хадзем на прызбу!..
Вечарэла. Павяваў цёплы ветрык. Каля царквы на бярозах і клёнах крычалі вароны. Дзесьці на другім краі вёскі спявалі дзяўчаты. Іх маладыя, звонкія галасы абуджалі вячэрнюю ціш. На вуліцы затарахцелі драбіны: відаць, у полі запазніўся нейкі гаспадар…